باقىلاۋدى اۆتوماتتاندىرۋ – بيزنەستى قورعاۋ

«تازا پاراقتان» رەتتەۋ

ءبىرىنشى ماسەلە بويىنشا ءسوز العان ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى الىبەك قۋانتىروۆ قازىرگى تاڭدا رەتتەۋدىڭ بارلىق 44 سالاسى قارالعانىن، 2 823 نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىگە تالداۋ جاسالعانىن باياندادى. ناتيجەسىندە مەملەكەتتىڭ جاڭا رەتتەۋشى ساياساتىنىڭ شارتتارىنا سايكەس كەلمەيتىن بيزنەسكە قويىلاتىن 10 108 تالاپ انىقتالدى. وسىعان بايلانىس­تى وتكەن جىلدان باستاپ زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەر اياسىندا ولاردى جويۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. مۇنداي ۇدەرىس زاڭنامالىق وزگەرىستەر بولىگىندە دە ءجۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار رەتتەۋ سالالارىن تالداۋ قورىتىندىسى بويىنشا Smart Data Ukimet پلاتفورماسىندا كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى مىندەتتى تالاپتار ءتىزىلىمى ىسكە قوسىلدى. ول رەتتەۋشى اكتىلەردى تۇراقتى نەگىزدە قايتا قاراۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل رەتتە بيزنەس-ورتاعا تەرىس اسەر ەتەتىن تالاپتارعا قاتىستى «رەتتەۋشى گيلوتينا» ءادىسى قولدانىلادى. ول كاسىپكەرلەردى تالاپتاردى بۇزعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتۋدى قاراستىرادى.

– جۇمىستى دۇرىس ۇي̆ىمداستىرۋ ءۇشىن بىلتىر ۇي̆رەنشىكتى ءارى تەكسەرىلگەن ءتاسىل ۇسىنىلدى. اتالعان ءتاسىل بوي̆ىنشا رەتتەۋدىڭ ءاربىر سالاسىنداعى جۇمىس توپتارى تۇزەتۋلەر ازىرلەپ، ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنە جيناقتاۋعا جولداي̆دى. قازىرگى ۋاقىتتا مينيسترلىك بىرىڭعاي̆ پۋلدى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا 15 سالا بوي̆ىنشا تۇزەتۋلەر جيناقتاپ الدى، 17 سالا بوي̆ىنشا تۇزەتۋلەر ءالى كۇتىلۋدە، – دەدى ءا. قۋانتىروۆ.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى مىندەتتى تالاپتار ءتىزىلىمى تسيفرلىق ۇكىمەتتى قولداۋ ورتالىعىنىڭ بازاسىندا قۇرىلعان جانە Smart Data Ukimet پلاتفورماسىندا ىسكە قوسىلعان. ءتىزىلىم – رەتتەۋشى اكتىلەردى تۇراقتى نەگىزدە قاي̆تا قاراۋدى قامتاماسىز ەتەتىن، كاسىپكەرلىك ورتاعا تەرىس اسەر ەتەتىن تالاپتارعا قاتىستى «رەتتەۋشى گيلوتينا» ءادىسىن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مىندەتتى تەتىك. «بيىل باقىلاۋدىڭ قالعان 35 سالاسىن اۆتوماتتاندىرۋ جوسپارلانۋدا. وسىعان باي̆لانىستى Smart Data Ukimet بازاسىندا اۆتوماتتاندىرىلعان جۇي̆ەنىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى ماقساتىندا مەملەكەتتىك ورگانداردان جەتەكشىلىك ەتەتىن اقپاراتتىق جۇي̆ەلەردەن بازانى ءوز كورسەتكىشتەرىمەن تولتىرۋ تالاپ ەتىلەدى»، دەدى ءا.قۋانتىروۆ.

«اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ تورالقا توراعاسى رايىمبەك باتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا ۇكىمەت پەن بيزنەس بىرلەسىپ، بيزنەسكە قويىلاتىن تالاپتاردى قايتا قاراۋ جۇمىستارىن اياقتادى. «اتامەكەن» ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، بۇل جۇمىسقا اسا بەلسەندى قاتىستى. ناتيجەسىندە نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى جوبالار، بيزنەستى جۇرگىزۋ جاعدايلارىن جاقسارتۋ بويىنشا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەردىڭ كەزەكتى پاكەتى، تالاپتاردى قايتا قاراۋ ءۇشىن ادىستەمەلىك ماتەريالدار ازىرلەندى. ء«بىزدىڭ ساراپشىلار قايتا قاراۋعا قاتىساتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مەن بيزنەس-ساراپشىلاردى وقىتۋ جانە ولارعا كەڭەس بەرۋ بويىنشا تۇراقتى نەگىزدە جۇمىس جۇرگىزدى. جۇمىسقا بيزنەس-قوعامداستىقتىڭ 100-دەن استام ساراپشىسى تارتىلدى»، دەدى ر.باتالوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، جىل بويى جۇرت­شىلىق اراسىندا جاڭا رەتتەۋشى ساياساتتىڭ نەگىزدەرىن جاريالاۋ بويىنشا كەڭ اۋ­قىمدى مەدياجۇمىس ۇيىمداستىرىلدى. باق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە وسى تاقى­رىپ بويىنشا 1 200-دەن استام حابارلاما جاريالانعان. پالاتا سايتىندا رەفورما تۋرالى بارلىق اقپارات ينفوگرافيكا تۇرىندە ورنالاستىرىلاتىن تۇراقتى قو­سىمشا بەت بار.

ماسەلەنى قورىتىندىلاعان پرەمەر-مينيستر بيزنەسكە اكىمشىلىك جۇكتەمەنى ازايتۋ ءۇشىن بارلىق رەتتەۋشى اكتىلەر بويىن­شا اۋقىمدى تالدامالىق جۇمىس جۇر­گى­زىلگەنىن اتاپ ءوتتى. «وسى جۇمىستار­دىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مىندەتتى تالاپتار ءتىزىلىمى جاسالدى. ونى ءبىز قاجەت كەزدە قايتادان قاراپ، رەتتەپ وتىراتىن بولامىز. بۇل جەردە «اتامەكەن» پالاتاسى بەلسەندى ءرول اتقارۋعا ءتيىس. ياعني ورىنسىز، ءبىرىن-ءبىرى قايتالايتىن نەمەسە ءتيىمسىز تالاپتاردى انىقتاۋ جانە الىپ تاستاۋ جۇمىستارى تۇراقتى نەگىزدە جۇرگىزىلەتىن بولادى»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

سونىمەن قاتار ۇكىمەت باسشىسى مەم­لەكەتتىك باقىلاۋ جۇيەسىندە تاۋەكەلدەردى باعالاۋ جانە باسقارۋ جۇيەسىن اۆتوماتتاندىرۋ بويىنشا كەشەندى ءىس-شارالار قا­بىل­دانىپ جاتقانىن دا ايتتى. 35 سالادا بۇل جۇمىس اياقتالدى. ول كاسىپكەرلەردى نەگىزسىز تەكسەرۋلەردەن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. «جالپى «تازا پاراقتان» رەفورماسى بيزنەس-ورتانى رەتتەۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا قولايلى جاعداي جاسايدى. بيزنەستىڭ تۇراقتى دا تابىستى قىزمەتىنە ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەتتىڭ ءوزى مۇددەلى. كاسىپكەرلەر وسىنى سەزىنۋلەرى كەرەك»، دەدى ول.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، اتقا­رىلعان جۇمىستار 2029 جىلعا قاراي شاعىن جانە ورتا بيزنەستە جۇمىس ىستەيتىندەر سانىنىڭ 4،7 ملن ادامعا دەيىن وسۋىنە جانە مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن 14 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسىعان بايلانىستى پرەمەر-مينيستر بيزنەسكە قويىلاتىن ارتىق تالاپتاردى جويۋ بويىنشا زاڭنامالىق وزگەرىستەردىڭ ۋاقتىلى قابىلدانۋىن قامتاماسىز ەتۋ، زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەرگە ءتيىستى تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدى جىلدامداتۋ جانە ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتىڭ سوڭىنا دەيىن مەملەكەتتىك باقىلاۋ جۇيەسىن اۆتوماتتاندىرۋ جۇمىسىن اياقتاۋ قاجەتتىگىن ايتتى. سونداي-اق اشىقتىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن الۋشىلاردى ىرىكتەۋ راسىمدەرىن ودان ءارى اۆتوماتتاندىرۋدىڭ، سونداي-اق اكىمدىكتەر مەن مينيسترلىكتەر تاراپىنان ءوندىرىستىڭ، ينفراقۇرىلىم مەن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ نەگىزگى فاكتورلارىنا تەڭ قول جەتكىزۋ بويىنشا جاڭا بيزنەس-جوبالارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ۇكىمەت باسشىسى مەملەكەتتىك ورگانداردى كاسىپكەرلەردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا جەدەل ارەكەت ەتۋگە شاقىردى. «جەر قاتىناستارى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ، سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ، ساۋلەت جانە قالا قۇرىلىسى سالالارىندا شاعىمدار سانى كوپ. جۇمىستىڭ جاڭا بەلسەندى فورماتىنا كوشىپ، بيزنەس ءجيى كوتەرەتىن پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن جۇيەلى شارالار قابىلداۋ قاجەت»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

«حالىقپەن كەزدەسۋ» ينديكاتورى

مينيسترلەر مەن اكىمدەردىڭ 2022 جىلى ەل تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋلەرىنىڭ قورىتىندىسى تۋرالى بايانداما جاساعان اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى دارحان قىدىرالى بىلتىر مينيسترلەر مەن اكىمدەر 216 جەكە قابىلداۋ وتكىزگەنىن مالىمدەدى. بۇگىندە مەملەكەتتىك فۋنكتسيا­لاردى مونوپولياسىزداندىرۋ ارقىلى ازاماتتاردىڭ ماسەلەلەرىنىڭ ەداۋىر بولىگى جەرگىلىكتى دەڭگەيدە شەشىلىپ جاتىر. الايدا جۇرتشىلىق اراسىندا ۆەدومستۆو­ارالىق پىسىقتاۋدى تالاپ ەتەتىن بىرقاتار ماسەلە دە جوق ەمەس.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، وقۋ-اعارتۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ۇلت­تىق ەكونوميكا مينيسترلىكتەرى سياقتى وزگە دە مەملەكەتتىك ورگاندار اۋقىمدى جۇمىس جۇكتەمەلەرىنە قاراماستان، ءتيىمدى قىزمەت اتقارۋدا. ناقتىراق ايتقاندا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ورتالىق اتقا­رۋشى ورگان باسشىلارىنىڭ حالىقپەن كەزدەسۋلەرىن وتكىزۋ تۋرالى» جارلىعى مەن ۇكىمەت قاۋلىسى اياسىندا، ازاماتتاردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋدە اكىمدىكتەرگە ەلەۋلى قولداۋ كورسەتۋدە. كوشپەلى كەزدەسۋلەر اياسىندا 2022 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مينيسترلەر 216 جەكە قابىلداۋ وتكىزىپ، 1 498 ازاماتتىڭ ارىز-شاعىمىن تىڭداعان. كەزدەسۋدە 1 679 ماسەلە كوتەرىلىپ، ونىڭ 1 241-ءى نەمەسە 74 پايىزى شەشىلدى. ال 438-ءى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ورىنداۋىندا.

د.قىدىرالى ازاماتتار مەن باق مي­نيسترلەردىڭ وڭىرلەرگە ساپارى جەرگىلىكتى باق-تا كەڭىنەن جاريالانبايتىنىن، حا­لىقتىڭ كوبىنەسە حابارسىز قالاتىنىن ايتتى. كەستەگە سايكەس 2022 جىلعا 227 كەز­دەسۋ جوسپارلانعان ەكەن. ونىڭ 55-ءى ءبىرىن­شى جارتىجىلدىققا، 172-ءسى ەكىنشى جار­تىجىلدىققا مەجەلەنگەن. ناتيجە­سىندە بىلتىر (مامىر-جەلتوقسان كەزەڭىندە) بارلىعى 212 كەزدەسۋ وتكىزىلدى. «مينيستر­لەردىڭ حالىقپەن كەزدەسۋلەرىنە جۇر­گى­زىلگەن سالىستىرمالى تالداۋ جۇمىس­تارى ەكىنشى جارتىجىلدىقتا كەزدەسۋ قار­قى­نى ەكى-ءۇش ەسە وسكەنىن كورسەتتى. جال­پى، حالىقپەن كەزدەسۋ وتكىزۋگە ۆيتسە-مي­نيس­­ترلەردى دە تارتۋ كەستەدە كورسەتى­ل­گەن مىن­دەتتەردى 1 ايعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا اتقارۋعا مۇمكىندىك بەردى»، دەدى د.قىدىرالى.

ۆەدومستۆو باسشىسى مەملەكەتتىك ورگان­­داردىڭ اشىقتىعىن باعالاۋ ادىستە­مەسىنە «حالىقپەن كەزدەسۋ» اتتى جاڭا ين­ديكاتور ەنگىزىلگەنىن جەتكىزدى. ەندى مينيسترلەردىڭ حالىقپەن كەزدەسۋى مەن ونىڭ ناتيجەلەرىن ۆەدومستۆو باعالايتىن بولادى. د.قىدىرالى حالىقپەن كەزدە­سۋ­لەر­دىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا ۇسىنىس­تارىن ايتتى.

– بىرىنشىدەن، مادەنيەت ۇيلەرىندە جانە ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىز­مە­تىنىڭ الاڭدارىندا عانا حالىقپەن كەز­دەسۋمەن شەكتەلمەي، ازاماتتاردىڭ وتىنىش­تەرىندە كورسەتىلگەن پروبلەمالىق مەكەنجايلارعا بارىپ، جاعدايدى كوزبەن كورگەن ابزال. ەكىنشىدەن، مينيسترلەردىڭ وڭىر­لەرگە ساپارىن تەك ورتالىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ سايتتارىندا عانا ەمەس، جەرگىلىكتى دەڭگەيدە دە جاريالاۋدى قامتا­ماسىز ەتكەن ءجون. ۇشىنشىدەن، مينيستر­لەرمەن قاتار، ۆيتسە-مينيسترلەر مەن ۆەدومستۆو توراعالارىنىڭ دا وڭىرلەرگە شى­عۋى قاجەت، – دەدى ول.

ماسەلەنى قورىتىندىلاعان پرە­مەر-مينيستر سۇراقتار نەگىزىنەن تۇر­عىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق، قۇرى­لىس، اۋىلشارۋاشىلىعى جانە جەر قاتى­ناس­تارى، سونداي-اق باعا ماسەلەسىنە قاتىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «ولاردىڭ باسىم بولىگى مينيسترلەردىڭ حالىقپەن كەزدەسۋلەرىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قاتىسۋىمەن سول جەردە شەشىلدى. ال قالعان ماسەلەلەر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءىس-قيمىل جوسپارلارىنا ەنگىزىلدى»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ كەيبىرىنە زاڭنامالىق وزگەرىستەر، قوسىمشا قارجىلاندىرۋ نەمەسە باسقا ۆەدومستۆولاردىڭ شەشىمدەرى قاجەت. سوندىقتان ءىس-قيمىل جوسپارلارىنا ەنگىزىلگەن ماسەلەلەردى ۋاقتىلى شەشۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار ءا.سمايىلوۆ بىرقا­تار مي­نيسترلىكتەردىڭ باسشىلارى كەزدەسۋ­لەردى الدىن الا حاباردار ەتە وتىرىپ، ساپالى ۇيىمداستىرىپ، قورىتىندىسى بويىنشا ارنايى بريفينگتەر وتكىزگەنىن ايتتى. ال كەيبىر مينيسترلىك باسشىلارى جوسپارلانعان 15 كەزدەسۋدى وتكىزگەن جوق. «بۇل جەردە قانداي دا ءبىر سىلتاۋ ايتۋ ورىنسىز. ەشقانداي سەبەپ قابىلدانبايدى. بارلىق كەزدەسۋ وتكىزىلۋگە ءتيىس. وعان ۆيتسە-مينيسترلەردى دە تارتۋ قاجەت. بۇل ازاماتتاردى كوبىرەك قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بىزگە اشىق جانە ناقتى بايلانىس قاجەت. حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت ءۇشىن مۇنداي ءىس-شارالار حالىقپەن قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزدى قۇرالىنا اينالۋعا ءتيىس»، دەدى ول.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، بۇ­گىندە اكىمدەردىڭ كەزدەسۋلەرى جاڭا فورماتتا وتكىزىلەدى. بۇل قاتىسۋشىلار سانىن ايتارلىقتاي ارتتىرىپ، كوپ ماسەلەنى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەسەپتەرگە قاراساق، اكىمدەرمەن كەزدەسۋلەردە پروبلەمالاردىڭ شامامەن 99 پايىزى شەشىمىن تابادى. بۇل ورايدا، اقتوبە، قوستاناي وبلىستارى مەن الماتى قالاسىنداعى وڭ تاجىريبەنى اتاپ وتۋگە بولادى. ال الماتى، باتىس قازاقستان جانە اتىراۋ وبلىستارىندا تۇرعىنداردىڭ پروبلەماسىن شەشۋ كورسەتكىشتەرى تومەن.

سونداي-اق ءا.سمايىلوۆ «ە-ءوتىنىش» اقپاراتتىق جۇيەسىنە كەلىپ تۇسەتىن ازا­مات­تاردىڭ وتىنىشتەرىنە قارايتىن بولساق، باسقاشا جاعداي قالىپتاسىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. 2022 جىلى وسى جۇيە ارقىلى 1،7 ملن-نان استام ادامنىڭ ءوتىنىشى قارالعان. ونىڭ 82 پايىزى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا تيەسىلى. «وتكەن جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ازاماتتاردىڭ جەرگىلىكتى بيلىككە جولداعان ارىزدارىنىڭ سانى 16 پايىزعا ارتقان. بۇدان كوتەرىلگەن پروبلەمالاردىڭ ءبىر بولىگى جەرگىلىكتى جەرلەردە شەشىمىن تاپپاعانىن كورەمىز. سوندىقتان ازاماتتار ءوز ماسەلەلەرىن «ە-ءوتىنىش» جۇيەسى ارقىلى شەشۋگە ءماجبۇر بولعان. الماتى جانە استانا قالالارىندا، قاراعاندى جانە اقتوبە وبلىستارىندا شاعىمدار سانى كوپ»، دەدى پرەمەر-مينيستر.

ونىڭ ايتۋىنشا، تۇرعىندار قۇرىلىس، كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا، تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق جانە حالىققا تۇرمىستىق قىزمەت كورسەتۋ ماسەلەلەرى بو­يىنشا مەملەكەتتىك ورگاندار قابىلداعان اكىمشىلىك اكتىلەرگە، ولاردىڭ ارەكەتىنە نەمەسە ارەكەت ەتپەۋىنە قاتىستى كوپ شاعىم ايتادى. «سوندىقتان اكىمدىكتەر جەرگىلىكتى جەرلەردە ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋى قاجەت. سوندا ەلەكتروندى جۇيە ارقىلى ارىزداردىڭ ازايعانىن كورەمىز»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسى ءاربىر ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بويىنشا ماسەلەلەر كارتاسىن ازىرلەۋدى، نىسانالى توپتارمەن تۇراقتى كەزدەسۋلەر وتكىزۋدى، سونداي-اق كەزدەسۋلەردىڭ وتەتىنى تۋرالى الدىن الا حابارلاپ، وتكەن شارالاردىڭ قورىتىندىسى تۋرالى كەڭىنەن جاريالاۋدى تاپسىردى. «قازاقستاندىقتار ەڭ كۇردەلى دەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشۋ جولدارى بارىن كورۋگە ءتيىس»، دەدى ول.