دەپوزيت تە، كرەديت تە ءوستى

سوڭعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە بانك جۇيەسى ايتار­لىقتاي وزگەرىستەرگە ۇشى­را­­دى، كەيبىر ويىنشىلار نارىقتان كەتتى، باسقالارى يەلەرىن اۋىستىردى. سەكتوردا 21 بانك قالدى. قازىرگى جاعداي­دا قا­زاقستاندىقتار ءوز اقشاسىن تەك ەڭ ءىرى، تۇ­راقتى جانە سەنىمدى قارجى ينس­تي­تۋت­­تارى مەن بانكتىك ەكوجۇيەلەرگە تاپسىرۋعا دايىن.

Ranking ساراپشىلارىنىڭ باعام­داۋىنشا، حالىق دەپوزيتتەرىنىڭ جىل­دىق ءوسىمى بويىنشا Kaspi.kz ءابسوليۋتتى كوش­باسشى بولىپ تانىلدى: 1 جەل­توق­ساندا بانكتەگى بولشەك دەپوزيتتەر پورتفەلى 3،4 ترلن تەڭگەگە جەتكەن، بۇل ءبىر جىل بۇ­رىنعىدان 895،2 ملرد تەڭگەگە ار­تىق. نە­بارى ءبىر ايدىڭ ىشىندە بانك كليەنت­تە­رى دەپوزيت پورتفەلدەرىن 108،4 ملرد تەڭگەگە ۇلعايتقان.

«Kaspi.kz بولشەك دەپوزيتتەرىنىڭ نارىقتاعى ۇلەسى ءبىر جىل بۇرىنعى 19،4 پايىزبەن سالىستىرعاندا 21،6 پايىز­دى قۇرايدى. ايتا كەتەيىك، داعدا­رىس كە­زە­ڭىن­دە بولشەك سەگمەنتتەگى مۇن­داي ءوسىم قازاقستاندىقتاردىڭ قار­جى ينستيتۋتىنا دەگەن سەنىمىن جانە ىلەسپە قول­جە­تىم­دى ەكو­جۇيەگە (نارىق، تو­لەم جۇيەسى، فينتەح) جوعارى قىزىعۋ­شى­لىعىن كور­سەتەدى. جەكە تۇلعا دەپوزيتتەرىنىڭ جىلدىق ءوسىمى بويىنشا ەكىنشى ورىندا Halyk Bank – 806 ملرد تەڭگەگە كوبەيىپ، شامامەن 5 ترلن تەڭگەگە جەتتى. ايتا كەتەرلىگى، ءوز مار­كەت­پلەيسى بار بۇل بانك تە قاشىقتان قىز­مەت كورسەتۋدى دامىتىپ جاتىر. ۇزدىك ۇشتىكتى «بانك تسەنتركرەديت» تۇيىندەپ تۇر – ءبىر جىلدا 784،4 ملرد تەڭگەگە ۇلعايىپ، 1،5 ترلن تەڭگەگە جەتتى. بۇل بانك­تىڭ وسىنشالىقتى ءوسۋى بۇرىنعى رە­سەي­لىك «الفا-بانكتى» ساتىپ الۋىمەن باي­لانىستى»، دەپ حابارلادى Ranking.

اتالعان ۇشتىكتەن باسقا، ونىڭ وزىندە بىرەۋى باسقا بانكتى ساتىپ العانىن ەسكەرسەك، دەپوزيت پورتفەلىنىڭ جوعارى ءوسىمى تۇر­عىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى بو­­يىنشا جۇمىس ىستەيتىن مەملە­كەت­تىك قار­جى ينستيتۋتى – «وتباسى بانكىندە» عانا باي­قالدى. بۇدان قازاقستان­دىق­تار­دىڭ بانك­پەن جۇمىس ىستەگەندە بارىنشا سا­ۋاتتى ءارى مۇقيات ەكەنىن اڭعارامىز.

جالپى، سەكتور بويىنشا ەلدەگى 21 ەكىنشى دەڭگەيلى بانك ىشىندە 14 قارجى ينستيتۋتى جىلدىق ديناميكا بو­­يىنشا وڭ كورسەتكىش كورسەتسە، قالعان 7 بانكتىڭ كورسەتكىشى تومەندەگەن. پورت­فەل كولە­مىن­دەگى ەڭ ۇلكەن شىعىن تاعى ءبىر بۇ­رىنعى رەسەيلىك «سبەربانك» دەپ اتال­عان قا­زىرگى Bereke Bank-كە تيەسىلى – 794،9 ملرد تەڭگەگە قۇلدىراپ، نەبارى 180،4 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.

ەسكە سالا كەتەيىك، ەلىمىزدە دەپوزيت­تەر­­گە مىندەتتى كەپىلدىك بەرۋ جۇيەسى جۇ­مىس ىستەيدى جانە وعان 19 ەكىنشى دەڭ­گەيلى بانك كىرەدى.

«قازاقستاندىقتار فورس-ماجور كە­زىندە اقشانى قايتارۋدى ەمەس، جالپى ەشقان­داي فورس-ماجوردىڭ بولماۋىنا كەپىلدىك سۇرايدى. حالىقتىڭ دەپوزيتتەرى ەڭ ءىرى جانە دالەلدەنگەن قارجى ينستيتۋتتارىنا سەنىمدى تۇردە اعىپ جاتقانىنا قاراعاندا، حالىق پەن ەلىمىزدەگى شەتەل ازاماتتارى ءوز تاڭداۋىن جاساپ قويعان»، دەيدى ساراپشىلار.

ەكونوميكالىق شولۋشى ايبار ول­جاي­دىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدىڭ تاري­حىن­دا دەپوزيت كولەمى تۇڭعىش رەت 30 ترلن تەڭگەدەن اسىپ وتىر. بۇل – بيزنەستىڭ بانك­­­­­­­تە ساقتاعان قاراجاتىن قوسا العانداعى كورسەتكىش. 2022 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دەپوزيتتە جاتقان جالپى اقشا كولەمى – 30،9 ترلن تەڭگە.

– وسى جەردە ەكى فاكتوردى اتاپ قا­راس­تىرۋ كەرەك: دەپوزيتتىڭ ۆاليۋتاسى مەن حالىق/بيزنەس ساناتى. 30،9 ترلن تەڭ­گە­نىڭ 21،14 ترلن تەڭگەسى – تەڭگەدەگى دە­پوزيت. ياعني دوللاريزاتسيا دەڭگەيى – 32 پايىز. سونىمەن بىرگە حالىق 15،64 ترلن تەڭگە، ال بيزنەس (زاڭدى تۇلعالار) 15،28 ترلن تەڭگە جيناعان. ەكى جىل بۇرىنعى جاعدايعا قاراپ، ءبىز ناقتى ترەندتەردى بايقايمىز. ەل تاريحىندا تۇڭعىش رەت حالىق بيزنەستەن كوپ دەپوزيت ۇستاپ وتىر. مىسالى، 2020 جىلى جالپى دەپوزيت كولەمى 21،9 ترلن تەڭگە بولسا، سونىڭ 10،4 ترلن تەڭگەسى حالىقتىكى، 11،5 ترلن تەڭگەسى بيزنەستىكى بولعان ەدى. ءدال سول جىلى دوللاريزاتسيا كولەمى 39،3 پايىزدى قۇرادى. ياعني ەكى جىلدا دوللاردىڭ دە­پوزيتتەگى ۇلەسى 7،3 پايىزعا كەمىگەن. دە­مەك، تەڭگەگە دەگەن سەنىم ارتىپ كە­لە­دى جانە مولشەرلەمەنىڭ جوعارى بولۋى تەڭگەنىڭ كىرىستىلىگىن ارتتىردى دا، ينۆەستورلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتتى، – دەيدى ايبار ولجاي.

ونىڭ ايتۋىنشا، دەپوزيتپەن بىر­گە نەسيە كولەمى دە قارقىندى ءوسىمىن جالعاس­تى­رىپ جاتىر. دەپوزيت كولەمىنىڭ ءوسۋى كرەديت كولەمىنىڭ ازايۋىن اڭعارتپايدى. 

– سوڭعى ەكى جىلدا دەپوزيت تە، كرەديت تە وسكەن. مىسالى، كرەديتتىك پورتفەل 2020 جىلى 14،65 ترلن تەڭگە بولسا، قازىر ونىڭ كولەمى 26،9 ترلن تەڭگە. بۇل جەردە دە حالىق بيزنەستى ءسال دە بولسا باسىپ وزىپ كەلەدى. بيزنەستىڭ كرەديتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعى تومەندەي باستاسا، حالىقتىڭ ءوز قارقىنىن كوبەيتكەنىن بايقايمىز. بىراق حالىق العان كرە­ديت­تىڭ 90 پايىزى – 500 مىڭ تەڭگەگە دەيىنگى سوما. سوندا حالىق كرەديتتى كوپ الادى، بىراق سوماسى از. قازىرگى كارتينا وسىنداي، – دەيدى ساراپشى.

ءبىرىنشى نەسيە بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرى دە ساراپشىنىڭ پىكىرىن راستاي تۇسكەندەي. 2022 جىلى بەرىلگەن تۇتىنۋشىلىق نەسيە كولەمى 6،7 ترلن تەڭگە بولعان. 2021 جىلعى كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا 16،8 پايىزعا كوپ. ال كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق نەسيە پورتفەلى 26 پايىزعا (1،6 ترلن تەڭگەگە) ءوسىپ، 7،4 ترلن تەڭگەنى قۇراعان.

ايتىپ وتەيىك، وسىدان ون جىل بۇرىن قازاقستاندا 38 بانك بولسا، بەس جىل بۇرىن 32 بانك جۇمىس ىستەپ تۇردى. نەبارى ەكى جىل بۇرىن نارىقتا 26 ويىنشى بولعان. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە 21 قارجى ينستيتۋتى حالىققا قىزمەت كورسەتىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە كەيبىرىنىڭ نارىقتان كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرسەك، سالىمشى رەتىندە ينستيتۋت تاڭداۋ كەزىندە جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەسۋدىڭ ارتىعى بولمايدى.