ءبىزدىڭ ليۋي-كو

زاماناۋي سۋرەتشىنىڭ قالامى ونەرتانۋ­شىلاردى اركەز تاڭداندىرادى. اقىننىڭ كومەيىنە قۇيىلىپ تۇسكەن شۋماقتار سەكىلدى قىلقالامىنان ۇزدىكسىز تامىپ جاتقان بوياۋلار. قىزىلدى-جاسىلدى ءجاي بوياۋ دەيمى­سىز، شىعارما تولىق جازىلىپ بىتكەنشە ءار تول­قىنمەن قيالدىڭ ءار تاراپىنان كەلگەن تۇستەر مايىسا كەلە ورنەككە اينالىپ، ءورىلىپ جاتادى. ليۋي-كونىڭ سالعان سۋرەتتەرى سونىسىمەن دە ەرەكشە: زاماناۋي تالعام، جاتىق ماشىق، شەبەر قالام ءھام ساۋاتتى. ونىڭ مىڭ-سان شتريحتارىنىڭ ءبىر-بىرىمەن ۇيلەسىمىن ىزدەپ، تىنتسەڭىز دە ءبىر قىلاۋ تاپپايسىز. كارتي­نا­لارىندا باسى ارتىق دەتال، بوس اۋا، اداسىپ جۇرگەن وي جوق. ءبارى ەشبىر تولقۋسىز، تولعاقسىز، دايىندىقسىز قىلقالامنىڭ ۇشى­نان سۋسىلداپ توگىلىپ سالىنعانداي جەڭىل سەزىلەدى.

اۆتور كەسكىندەمەدە دە، گرافيكادا دا بىر­دەي تالانتتى. پاليتراسى دا وزگەرمەيدى: اق پەن قارا، كۇن مەن ءتۇن، سۋىق پەن جىلى، جارىق پەن كۇڭگىرت رەڭدەر استاسا كەلە الدىندا تۇرعان جاندى ءتۇۋ تەرەڭىنە باتىرىپ اكەتەدى. كەيدە شىعارمالارىندا كوڭىل-كۇيىن دە بەرەدى. بىردە ىزگىلىككە ۇمتىلعان ادام وتىرسا، ەندى بىردە ءۇنسىز مۇڭايعان كوڭىلدىڭ ءىزى جاتادى. كورۋشىگە سۇراق قويمايدى، ءومىردىڭ ءمانىن ىزدەمەيدى، مورال وقىمايدى – شىن ونەردىڭ باستاپقى ماقساتى دا وسى ەمەس پە ەدى.

ەڭبەكقورلىق ءار شىعارماشىل جاننىڭ بويىندا كەزدەسە بەرمەيدى. سۇمدىق تالانتتى تۇلعانىڭ دا جالقاۋ بولاتىنىن تاريحتان بىلەمىز. ال ليۋي-كودا الىپ اعاشتىڭ مىڭ-سان جاپىراق، بۇتاسىنا جان ءبىتىرىپ، تاپتىشتەپ بەينەلەۋگە ەرىنبەيتىن جانكەشتىلىك بار. ءدال ءبىر بەينەلەۋ ونەرىنە ءوز ەركىمەن كەلگەن قۇلاقكەستى قۇل سىندى. ءھام بۇل «قىزمەتىنەن» ءوزى راحاتتانادى.

ونىڭ قالام-قيالى وتە باي. شەبەرلىگى دە وسىدان قالىپتاسسا كەرەك. باعزى ءداۋىردىڭ داۋىسىن وسى زاماننىڭ ۇنىمەن ۇيلەستىرىپ ۇيرەنگەن. ياعني بايىرعى سۋرەتشىلەردىڭ كوم­پوزيتسيالىق ەرەكشەلىكتەرىن جەتە زەرتتەپ بىلگەنى بايقالادى. سول ارقىلى ءوز تۋىندىلارىندا ەرەكشە ءبىر قوسىندى شىعارادى: وتكەن عاسىرلار ءستيلى وسى كۇنمەن ميداي ارا­لاسىپ جاتقان ءومىر. ءار شىعارماسى كلاس­سيكا مەن قازىرگى زاماننىڭ، فيلوسوفيا مەن ميستيكانىڭ، يرونيا مەن جۇمباقتىڭ، ورتا­عاسىرلىق فارس پەن اللەگوريالاردىڭ، بۇگىنگى جانە وتكەن شەجىرەلەردىڭ ءساتتى قوسپاسىن­داي. كەنەپ بەتىندە – ويتولعامدار، كەنەپ بەتىندە – تامسىلدەر، كەنەپ بەتىندە – تاريح، ءداۋىر داۋىسى.

ليۋي-كونىڭ دا فيلوسوفيالىق تاقىرىپ­تارىنىڭ ءبىرى – كەڭىستىك پەن ۋاقىت. ەكى بولەك قوعامدى، ەكى بولەك ادامداردى، ەكى بولەك تۇسىنىك-كوزقاراستى، ەكى بولەك قۇندىلىقتاردى بايلانىستىرعىسى كەلەدى. كەيدە ءبىر ءداۋىردىڭ شىندىعىن ءبىر ۇرپاققا ايتاتىنداي.

سۋرەتشى ۆياچەسلاۆ ليۋي-كو مۋرمانسكىدە دۇنيەگە كەلگەن. اباي اتىنداعى قازاق پەدا­گوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ كور­كەم­سۋرەت-گرا­فيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. 1987 جىل­دان كوپتەگەن قالالىق، رەسپۋبليكا­لىق، حا­لىق­ارالىق كورمەگە قاتىسىپ ءجۇر. جيىر­­­مادان استام جەكە كورمەسىن وتكىزدى. بۇ­گىن­­دە اۆتوردىڭ كوپتەگەن تۋىندىسى رەسەي، گەر­­­ما­­نيا، اقش، كانادا، تۇركيا جانە باسقا دا ەل­­­دەر­دىڭ جەكە كوللەكتسيالارىندا ساقتاۋلى تۇر.

اۆتوردىڭ «ۇيگە اپارار جول» اتتى ەرەكشە كارتيناسى بار. وندا سۋرەتشى ەكى ءداۋىردى ءبىر جولدا تۇيىستىرەدى. كونەتوزداۋ كولىكتىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ قوعام – قارسى الدىڭىزدا جولدان كەرۋەن كوشىپ بارادى. پاراللەل ءومىر. وسى شىعارما تۋرالى سۋرەتشى جەڭىس كاكەن ۇلى مىناداي وي ايتادى: «مىناۋ ليۋي-كونىڭ كارتيناسى ەمەستەي. ينتەرەرى قاراكوك، جايسىز دا ماركاسى بەلگىسىز اۆتوكولىكتىڭ ىشىندە، اناۋ اينادان توبەم عانا كورىنىپ وتىرعان – مەن، مىنا ءوزىم سەكىلدەنگەم. جان-جاعىن قارا اعاشتار كومكەرگەن، ءبىر قار جاۋىپ ۇلگەرگەن قاراشا، قاتقاق قارا جول دا ەتەنە تۇعىن. كەنەتتەن، ويدا جوقتا، بەرمۋد ۇشتاعانىندا ماچتاسى اسپان تىرەپ، بالەن عاسىر بۇرىن جوعالىپ كەتىپ، عايىپتان كورىنگەن جۇمباق كەمەدەي، جول ءۇستىن كەسە-كولدەنەڭ ءوتىپ بارا جاتقان، ايەلدەر الدىنا بەسىك وڭگەرىپ، جىگىت­تەر توماعالى بۇركىت ۇستاپ، تىزگىن قاعىپ، اتتارىنا الشيا قونعان جاقسى مەن جايساڭ، سوڭىنا تازى ەرتكەن، وگىزدەرىنە ۇستىنە كيىز ءۇي تىككەن دوڭعالاقتى اربا جەگىپ، باياۋ باسىپ ءوتىپ بارا جاتقان كىسىلەر دە مەنىڭ كەشەگى ءوتىپ كەتكەن اتا-باباما، ۇلى كوشكە ۇقساعان. قۇلاعىما ولاردىڭ سامبىرلاپ سويلەپ، ساڭقىلداپ كۇلگەنى كەلگەندەي مە؟ اۆتوكولىكتىڭ الدىن وراپ (مەن جاققا كوزدەرىنىڭ قيىعىن دا سالماستان)، كەتىپ بارا جاتقان، ءوز بوياۋى، ءوز ءۇنى وزىنە جاراسقان سالقار كوشتىڭ تاياق تاستام جەردەن ءوتىپ بارا جاتقانىنا، ونىڭ تىكەلەي مۇراگەرى مەن ەكەنىمە قاراماستان، الگى كوش مەنەن، كەنەت، تىم الىس، تىم جىراق كورىنگەن. مەن قادىرىنە جەتپەگەن بيىك رۋح، كەمەل ءتىل، ناعىز اۋەن وسى كوشپەن اۋا كەتكەندەي مە؟».

ونى بالا كەزىندە سۋرەتكە ەشكىم باۋلىعان جوق. ءتىپتى، بەينەلەۋ ۇيىرمەلەرىنە دە، سۋرەت مەكتەبىنە دە اياق باسپاعان. قارىنداش ۇستاي العان العاشقى قالپىمەن-اق مىڭنان جۇيرىك شىقتى. «ليۋي-كو» دەيتىن نىسپىسى دا توبەدەن تۇسكەندەي. ءومىرى مەن ونەرىندەگى ورنەكتەردىڭ وسىنشالىقتى ۇيقاسىپ، ۇندەسۋىندە بەيمالىم ءبىر سىر بارداي.

ليۋي-كو بىلتىر تۇڭعىش رەت وتكەن «Umai» ونەر سالاسىنداعى ۇلتتىق سىيلىعىن «كوركەم سۋرەتشىنىڭ/گرافيكتىڭ ۇزدىك جۇمىسى» اتالىمىندا «ۇمايدىڭ ورالۋى» (گرافيكا) تۋىندىسىمەن جەڭىپ الدى.