ەكولوگيانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى

كوميتەت توراعاسى ارتۋر پلاتونوۆ ەلىمىزدەگى 3 019 قوقىس پوليگونىنىڭ تەك 633-ءى نەمەسە 21%-ى عانا ەكولوگيالىق جانە سانيتارلىق نورمالارعا ساي كەلەتىنىن جەتكىزىپ، وتىرىسقا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن وسى ماسەلەگە اۋداردى. 2022 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، عارىشتىق مونيتورينگ رۇقسات ەتىلمەگەن 5683 قوقىس ءۇيىندىسىن انىقتادى.

ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆانىڭ ايتۋىنشا، 2021 جىلى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار رۇقسات ەتىلمەگەن پوليگونداردىڭ 72%-ى جويىلعانى تۋرالى ەسەپ بەرگەنىمەن، كەلتىرىلگەن سانداردىڭ شىنايىلىعى ءالى دە كۇمان تۋدىرادى.

«اكىمدىكتەر رۇقسات ەتىلمەگەن پوليگونداردى جويۋ جۇمىسىنا قاتىستى دايەكسىز دەرەكتەر ۇسىنىپ وتىر. ماسەلەن، عارىشتان تۇسىرىلگەن سۋرەتتەردە استانا قالاسىنىڭ اۋماعىنداعى 115 قوقىس ءۇيىندىسىنىڭ كوزى جويىلماعانى كورىنىپ تۇر. قوقىس بۇرىن قالاي جاتقان بولسا، قازىر دە سولاي جاتىر. شىمكەنتتە – 11، تۇركىستاندا – 33، اتىراۋدا 48 قوقىس توگەتىن ورىن بار. كەلتىرىلگەن دەرەكتەردىڭ كوپ بولىگى راستالمادى. قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋگە قاتىستى دا بىرقاتار ماسەلە تۋىنداپ جاتىر. ەلوردا اكىمدىگى قالاداعى قالدىقتاردىڭ 75-80%-ى قايتا وڭدەلەتىنىن مالىمدەدى. الايدا پوليگوندا، سۇرىپتاۋ كەشەنىندە بولىپ، قوقىس مۇنداي كولەمدە قايتا وڭدەلمەيتىنىنە كوز جەتكىزدىم. اكىمدىك بۇل كورسەتكىشتەردى قايدان الىپ وتىرعانى مۇلدەم تۇسىنىكسىز»، دەدى ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆا.

جالپى، پوليگونداردىڭ باسىم كوبىسىن­دە قالدىقتاردى كومۋ تەحنولوگياسى ساقتالمايدى. سونداي-اق جويۋ قورلارى قۇرىلماعان جانە سالماق ولشەۋ جابدىعى مەن سۇزگىگە قارسى ەكراندار دا جوق. بۇعان قوسا، كەلىپ تۇسكەن قالدىقتارعا دوزي­مەتريالىق قاداعالاۋ جۇرگىزىلمەيدى.

«ەلىمىزدە ەكولوگيا ۇزاق ۋاقىت بويى كوزگە كورىنبەيتىن، قولعا ۇستاۋعا كەلمەي­تىن ابستراكتىلى، ەكىنشى دارەجەلى ماسەلە رەتىندە قابىلدانىپ كەلدى. الايدا ول ەل تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا تىكە­لەي اسەر ەتەدى. بۇل جايت ەكولوگيا مينيس­تر­­لىگىنەن باستاپ، جەر-جەردە قاساقانا قارسىلىق جاسالىپ جاتقانداي اسەر قالدىرادى. جالعان مالىمەت بەرۋگە بولا ما؟ قاي ءوڭىردىڭ بولسىن ۇسىنعان دەرەگى شىندىققا جاناسپايدى. جوق، الدە كەيبىر ادامدار قوقىستا ءومىر سۇرگەندى ۇناتا ما؟»، دەدى ارتۋر پلاتونوۆ.

وتىرىستى قورىتىندىلاي كەلە، كوميتەت توراعاسى پارتيالىق باقىلاۋ كوميس­سيالارىنىڭ الداعى جۇمىس باعىتىن ايقىندادى. ياعني ول ازىق-ت ۇلىك، دارىلىك زاتتار جانە جانار-جاعارماي باعاسىن باقىلاپ وتىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعان 216 مونيتورينگ توبىنىڭ، سونىمەن قاتار، «Amanat» پارتياسىنىڭ سايلاۋالدى باع­دار­لاماسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا سالى­نىپ نەمەسە قايتا جوندەلىپ جاتقان نىساندارداعى پارتيالىق باقىلاۋ بەكەت­تە­رىنىڭ ناتيجەلى تاجىريبەسىن ايرىق­شا اتاپ ءوتتى.

وسىعان بايلانىستى، كوميسسيالارعا وڭىرلەردەگى وسى جۇمىستى ءارى قاراي جالعاستىرىپ، تىرشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ نىساندارىندا دا پارتيالىق باقىلاۋ بەكەتتەرىن اشۋ، ال مونيتورينگ جۇرگىزەتىن توپتاردىڭ جۇمىسىن كوممۋنالدىق قىزمەتتەر ءتاريفى سالاسىنا تارتۋ تاپسىرىلدى.

«2022 جىلعى تامىزدان باستاپ 493 پارتيالىق باقىلاۋ بەكەتىن ۇيىمداس­تىردىق. ولار، ەڭ الدىمەن، الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ پروبلەمالىق نىساندارىندا اشىلدى. بۇل باستاما پارتيا­نىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جۇمىسىنا بىردەن سەرپىن بەردى. جالپى، پارتيالىق باقىلاۋ بەكەتتەرىنىڭ ارقاسىندا 207 نىسان مەرزىمىندە تاپسىرىلدى. مۇنداي بەكەتتەر ەندى جىلۋمەن جانە سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، سونداي-اق سۋ بۇرۋ نىساندارىندا اشىلۋى ءتيىس»،  دەدى ارتۋر پلاتونوۆ.

بۇعان قوسا، وڭىرلەردەگى پارتيالىق باقىلاۋ كوميسسيالارى جۋىردا سۋ تاسقى­نى­نا قارسى دايىندىق جۇمىستارى بويىنشا وتىرىس وتكىزۋلەرى ءتيىس. سونداي-اق بارلىق گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردىڭ، ونىڭ ىشىندە گەس-ءتىڭ، بوگەتتەردىڭ جانە وزگە دە نىسانداردىڭ جاي-كۇيىن تەكسەرۋ قاجەت.