سۋ باسۋدىڭ قاۋىپ-قاتەرى

اۋا رايىن بولجاۋشىلار الداعى اقپان ايىندا قار ءجيى جاۋىپ، بوراندى كۇندەر كوپ بولاتىنىن ايتادى. ەلدى مەكەندەر اينالاسىنا اق ۇلپا مولىنان تۇسسە، ونىڭ سوڭى جاقسىلىققا اپارمايتىنى انىق. ونىڭ ۇستىنە كورشىلەس قاراعاندى وبلىسىندا دا بيىل قاردىڭ قالىڭدىعى اناعۇرلىم كوپ. كوكتەمدە سىلەتى سۋ قويماسىنان، اقجار مەن قاراتوقا سۋ بوگەتتەرىنەن اعىپ كەلەتىن تاسقىننىڭ ەكپىنى قاتتى بولسا، جولاي اۋىلداردى سۋ باسۋى ىقتيمال. اقتوعاي جانە باياناۋىل اۋداندارىنىڭ حالقى بۇل ماسەلەگە ايرىقشا الاڭداپ وتىر. قازىرگى بولجام بويىنشا، اقتوعايدىڭ 4، باياناۋىلدىڭ 17 ەلدى مەكەنىن سۋ باسۋى ىقتيمال.

وڭىرلىك توتەنشە جاعداي­لار دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى جاسۇلان جۇماشەۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، بيىلعى قىس باسىنان بەرى جاۋعان قاردىڭ نورماسى وتكەن جىلعا قاراعاندا 21 پايىزعا ارتىق. كەيىنگى 5 جىلداعى جاعدايدىڭ تالداۋلارىن ەسكەرسەك، الداعى ۋاقىتتا جەر جاعدايى بويىن­شا تومەن ورنالاسقان ەلدى مەكەن­دەر سۋ استىندا قالۋى مۇم­كىن. سوندىقتان اقتوعاي مەن باياناۋىل اۋداندارىنىڭ اكىم­دەرى، جاۋاپتى ورگاندار دايىن­دىق جۇمىستارىنا شۇعىل كىرىسۋى كەرەك دەپ سانايدى ول.

– كوكتەمدە قيىندىق تۋدىراتىن اۋدان-اۋىلداردى جۋىقتا وزگە ورگانداردىڭ وكىلدەرىمەن بىرگە ارالاپ، ءبىراز كەمشىلىكتەردى بايقادىق. شەتكەرى ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردى قاردان تازالاۋ جۇمىستارى مۇلدە جۇرگىزىلمەيدى نەمەسە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە جۇزەگە اسپايتىنىن كوزىمىز كوردى. بۇل نەمقۇرايدىلىق جازعىتۇرىم سۋدىڭ وي جەرلەرگە ۋاقىتىندا اعىپ كەتۋىنە كەدەرگى تۋدىراتىنى انىق، – دەيدى دەپارتامەنت جەتەكشىسى.

وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋا­شىلىق باسقارماسى بەرگەن سوڭعى مالىمەتتە جەلەزين، تەرەڭكول، باياناۋىل، پاۆلودار، ەرتىس، ۋسپەن، اققۋلى جانە شارباقتى اۋداندارىندا قار شىعارۋ جۇمىستارى ءتىپتى قولعا الىنباعان دەلىنەدى. بۇدان باسقا وڭىرلەردە سۋ ايداعىش موتوپومپالاردىڭ جاعدايى الدىن الا تەكسەرىلمەيتىنى، مەملەكەتتىك ماتەريالدىق رەزەرۆ كوميتەتىنەن بروننان شىعارىلعان ارنايى تەحني­كالاردىڭ كۇتىلمەيتىنى انىق­تالىپ وتىر. ماسەلەن، اقتوعاي اۋدانىنداعى اۆتوگرەيدەر مەن باياناۋىلداعى بۋلدوزەر اشىق دالادا قاڭتارىلىپ تۇر. ولار جىلى عيماراتتارعا ەنگىزىلۋى كەرەك. مۇنداي جاۋاپ­سىزدىق تەحني­كالاردىڭ تەز توزۋىنا سوقتىرادى.

بىلتىر ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا پاۆلودار اۋدانىنىڭ روجدەستۆەنكا اۋىلىنداعى ءبىر ءۇيدى، ماي اۋدانى كوكتوبە اۋىلىنداعى 7 ءۇيدىڭ اۋلاسىن سۋ باسقان ەدى. الايدا بۇل جاعداي جەرگىلىكتى اكىمدەرگە ساباق بولماعان ءتارىزدى. اپاتتى جاعدايلاردان كەيىن اۋىلدار ىشىندەگى كەيبىر تۇستارعا سۋ وتكىزەتىن قۇبىرلار توسەۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلعان ەكەن. الايدا ول شارۋا ءالى كۇنگە اتقارىلماعان. 2022 جىلى پاۆلودار اۋدانىنىڭ دانيلوۆكا ەلدى مەكەنىندەگى ءبىر ءۇيدى سۋ باسۋ قاۋپى تۋىنداعانى دا ەسىمىزدە. اۋدان بيلىگى اتالعان باسپانانىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا الا جازداي ەش شارا قولدانباعان.

ماي اۋدانىنىڭ باسشىسى اعىباي ءامىرين كوكتوبە اۋىلىنىڭ ابىلايحان كوشەسى بويىندا 2021 جىلى جول سالىنعاندا مەردىگەر كومپانيا سۋ قۇبىرلارىن توسەۋدى ۇمىت قالدىرعانىن ايتادى. بىلتىرعى جاعداي – سونىڭ سالدارى. اكىم­دىك مەردىگەردى سوتقا بەرىپ، سوت ونىڭ ءادىل شەشىمىن جەلتوقسان ايىندا عانا شىعارىپتى. سو­عان وراي قۇبىر وتكىزۋ بيىلعا قالدىرىلدى. اۋداندا بۇل عانا ەمەس، قاراتەرەك اۋىلىندا دا ماسەلە بار. ەرتىس وزەنىنىڭ اۋىل تۇسىنداعى ارناسى جىل وتكەن سايىن 25-30 سانتيمەتر­گە كەڭەيىپ، جاعالاۋدا تۇرعان ۇيلەرگە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر. ءبىر ءۇي وزەنگە نەبارى 30 مەتر جەردە ورنالاسىپتى. بيلىك وكىلدەرى ءۇي يەلەرىنە وزگە باسپاناعا قونىس اۋدارۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساعان ەكەن، ازىرگە وتباسى كونبەي وتىر. «بۇل جەردەگى شەشىم بىرەۋ عانا. ەرتىس وزەنىنىڭ ءدال وسى تۇستاعى ارناسىنىڭ ءتۇبى ۋاقتىلى تازالانباۋى سەبەبىنەن قۇم جينالىپ قالعان. كوكتەمدە قار ەرىپ، مۇز جۇرگەندە سۋ ارناعا سىيماي جاعالاۋدى شايىپ كەتىپ جاتىر. سوندىقتان وزەن ءتۇبى تازالانۋى كەرەك»، دەيدى اۋدان باسشىسى ا.ءامىرين.

2021-2023 جىلدارعا ارنال­عان سۋ تاسقىنى كەزەڭىنە قارسى وڭىرلىك ءىس-شارالاردىڭ جول كارتاسىندا كوزدەلگەن كوپتە­گەن جۇمىس ۋاقتىلى ىسكە اسپاي وتىر. سونىڭ ىشىندە باياناۋىل­دىق جۇرتتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرىپ وتىرعان «قالقامان-باياناۋىل» باعىتىنداعى تاسجول­دىڭ 101-105 شاقىرىمى ارالى­عىنداعى 2 بىردەي كوپىر­دىڭ قۇرىلىس ماسەلەسى بار. كوك­تەمدە اششىسۋ وزەنى تاسىعاندا رەس­­پۋبليكالىق جولدىڭ بىر­لىك پەن اقمەكتەپ اۋىل­دارى تۇس­ىنداعى ۋچاسكەلەرىن سۋ شا­يىپ، كولىك قاتىناسىندا قيىندىق تۋىندايدى. ابىروي بولعاندا بۇعان دەيىن بىرلىك اۋىلى ماڭىنداعى ۇلكەن كوپىر جاڭارتىلىپ، اعىپ كەلگەن سۋدىڭ جولىن بوگەيتىن ارنايى قۇرىلىستار سالىندى. ەندىگى ماسەلە جوعارىدا ايتقان جول ۋچاسكەسىندە تۋىنداپ تۇر. بۇل اۋماق جەر جاعدايى بويىنشا تومەن ورنالاسقان. زور ەكپىنمەن كەلەتىن قىزىل سۋ بۇرىنعى جىلدارى اسفالت جولدىڭ استىنا سالىنعان قۇبىرلارمەن اعىپ ۇلگەرمەي جولدى جىرىپ كەتەتىن. ول جولدى «قازاۆتوجول» مەن وبلىس بيلىگى جىلدار بويى جاماپ-جاسقاعاننان باسقا تۇك بىتىرمەدى. جەرگىلىكتى جۇرت ايتىپ جۇرگەندەي، پروبلەمالى ۋچاسكە جەمقورلار ءۇشىن قازىنادان اقشا ۇرلاۋدىڭ تىرلىگىنە اينالىپ كەتتى. ايتىلا-ايتىلا جاۋىر بولعان ماسەلە بو­يىنشا كەيىننەن ءتيىستى شەشىم شىعارىلىپ، 101-105 شاقىرىم ارالىعىنا بيىكتەتىلگەن كوپىر سالىنا باستاعان ەدى. الايدا جاڭا كوپىردىڭ قۇرىلىسىن الدەكىمدەر ادەيى بوگەپ وتىرعانداي اسەر قالدىرادى. مىنە، ءۇشىنشى جىلعا كەتتى، «قازاۆتوجول» تاپسىرىس بەرگەن جوبا ءالى كۇنگە تولىق اياقتالعان جوق. نەگىزى جوسپار بويىنشا ول بىلتىر تاپسىرىلۋى ءتيىس-ءتىن.

«قازاۆتوجول» اق وڭىرلىك فيليالىنىڭ باسشىسى ماقسات اسقاروۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، الدىڭعى مەردىگەردىڭ جاۋاپسىزدىعىنان جۇمىستار تولىق توقتاپ، كومپانيا بىل­تىر قىركۇيەكتە «قازگەرسەرۆيس» جشس-مەن قۇرىلىستى جالعاستىرۋ بويىنشا شارت جاساسىپتى. قۇنى 2 ملرد 400 ملن تەڭگەگە باعالانعان كوپىر جوباسى وسى جىلدىڭ قاراشا ايىندا تولىق تاپسىرىلادى دەپ كۇتىلۋدە. سوندىقتان رەس­پۋب­ليكالىق جولدىڭ 104-105 شاقى­رىمىنا الداعى كوكتەمدە سۋ تاسقىنى قاۋىپ ءتوندىرۋى ابدەن مۇمكىن دەپ سانايدى توتەنشە جاعداي قىزمەتىنىڭ ماماندارى.

جاسۇلان جۇماشەۆ وسىنداي ولقىلىقتاردىڭ سالدارىنان ءوڭىر تۇرعىندارىن ىقتيمال سۋ تاسقىنى مەن ەرىگەن قار جانە جاڭبىر سۋلارىنان قورعاۋ دەڭگەيىنىڭ كورسەتكىشتەرى 25-تەن 12،5 پايىزعا دەيىن تومەندەپ كەتكەنىن ايتىپ قىنجىلدى. ونىڭ ۇستىنە وبلىستىق بيۋدجەت كوميسسياسى اقتوعايداعى شولاقسور اۋىلىنا جىل سايىن قاۋىپ توندىرەتىن سىلەتى وزەنىنىڭ ءتۇبىن كەڭەيتىپ، جاعالاۋىن بەكىتۋگە قارجى بولۋدەن ەكى مارتە باس تارتقان. كوميسسيا بىلتىر مەملەكەتتىك ساراپتامادان وتكەن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاماسىنىڭ جاسالعانىنا دا نازار اۋدارماپتى. بۇدان باسقا ەكىباستۇز وڭىرىندەگى ساتباەۆ سۋ ارناسىنا قاتىستى دا ماسەلە بار. ارنانىڭ №4 سۋ تورابىنىڭ №87 سۋ بوگەتىنە ۋاقتىلى جون­دەۋ جۇرگىزىلمەسە، كوكتەمدە شي­قىل­داق اۋىلى مەن شىدەرتى كەنتىنە سۋ كىرۋى عاجاپ ەمەس. ول جەردى بەكىتۋ بويىنشا جۇمىستار كەزىندە «گيدروسپەتسستروي» سەرىكتەس­تىگىنە سەنىپ تاپسىرىلعان ەكەن. الايدا مەردىگەر تاپسىرىستى ساپاسىز ورىنداپ، قازىرگى كۇنى سوت ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتىر.

جالپى، ايماقتىڭ توتەنشە جاعداي كەزىندە ارەكەت ەتۋگە دەگەن دايىندىعى جامان ەمەس كورىنەدى. ىقتيمال جاعدايلارعا 1 702 ادام، 616 ارنايى تەحنيكا، 42 ءجۇزۋ قۇرالى، 201 موتوپومپا بار. 27 مىڭ دانادان اسا قۇم تولتىرىلعان قاپتار، 6 مىڭ توننادان اسا ينەرتتى ماتەريالدار، 65 توننا جانار-جاعارماي قوردا ساقتاۋلى. شۇعىل شارالار مەن توتەنشە رەزەرۆتەر ءۇشىن 870 ملن تەڭگە قاراجات قاراستىرىلعان.

پاۆلودار وبلىسى