جارىق بەرۋشىلەر جابىرقاپ ءجۇر

جۋىقتا «ورتالىق-ازيا ەلەكترو­ەنەرگەتيكالىق كورپوراتسياسى» اق-نىڭ باسقارما توراعاسى باعدات ورالدىڭ اتىنا «پاۆلودار ەلەكترجەلىلىك تارا­تۋ كومپانياسى» (پەتك) اق-نىڭ قىز­مەتكەرلەرى ۇجىمدىق حات جولدادى. حاتتا كومپانيا ماماندارى 2021 جىلعى ۇجىمدىق حاتتا كەلتىرىلگەن تالاپتاردىڭ ءىشىنارا ورىندالعانىنا، ماسەلەن، ەڭبەككەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسى 25 پايىزعا دەيىن وسكەنىنە ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن. الايدا بىلتىر مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا كەيبىر سالالارداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىلارى 30 پايىزعا ۇلعايتىلعان­دا «پەتك» كاسىپورنى ەلەۋسىز قالىپ قويىپتى.

«2022 جىلى قازاقستان رەسپۋب­ليكا­سىنداعى رەسمي ينفلياتسيا دەڭگەيى 18،8%-دى، ال ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى با­عا­سىنىڭ قىمباتشىلىعى 23،1%-دى قۇرا­دى. وسى فاكتورلاردى ەسەپكە الا وتى­رىپ، «پەتك» اق قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسى پاۆلودار وبلىسىنداعى وزگە ونەركاسىپتىك كاسىپورىندارداعىدان ايتارلىقتاي تومەن ەكەنىن ايتقىمىز كەلەدى»، دەلىنگەن ۇجىمدىق حاتتا.

جالاقىنىڭ ازدىعىنان كومپانيانىڭ وندىرىستىك بولىمشەلەرىندە كادرلار جەتىسپەۋشىلىگى تۇراقتى تەندەنتسياعا اي­نالىپ، بىلىكتى ماماندار جالاقىسى جوعارى وزگە كاسىپورىندارعا اۋىسىپ كەتكەن.

ء«بىزدىڭ كوپتەگەن ارىپتەسىمىز ەڭبەك­اقى­سى نەعۇرلىم جوعارى جۇمىس ورىندارىن بەلسەندى تۇردە ىزدەپ جاتىر. بىلىكتى كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، اسىرەسە پاۆلودار مەن اقسۋ قالالارىنداعى ەلەكتر جەلىلەرىنە قىزمەت كورسەتەتىن بو­لىم­شەلەردە، ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەر اراسىندا بايقالادى. بۇل كاسىپورىندار وبلىستاعى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى، وندىرىستىك كاسىپورىنداردى، تۇرعىن ۇيلەر مەن قالالاردىڭ ينفرا­قۇرىلىمىن ەلەكتر قۋاتىمەن قام­تىپ وتىرعانىن ايتۋىمىز كەرەك. جۇمىس­تان ءوز ەركىمەن كەتىپ جاتقان ارىپ­تەس­تە­رىمىزدىڭ مىندەتىن جانتالاسىپ وزگە قىز­مەتكەرلەرگە جۇكتەيدى. ونىڭ سالدارىنان مامانداردىڭ جۇكتەمەسى كۇرت كوبەيگەن. ال قوسىمشا مىندەتتى اتقارىپ جۇرگەنى ءۇشىن تولەماقى نەبارى 10 پا­يىزدى قۇرايدى ءارى ول 3 ايعا دەيىن عانا تو­لەنەدى. وسىنىڭ بارلىعى كومپانيا قىزمەتكەرلەرى اراسىندا الەۋمەتتىك الاڭ­داۋشىلىقتى تۋدىرىپ وتىر»، دەيدى قىز­مەت­كەرلەر.

جاعدايدىڭ ودان ءارى كۇردەلەنبەۋى ءۇشىن ۇجىم قىزمەتكەرلەرى ەڭبەكاقىنى 100 پا­يىز كولەمىندە ءوسىرۋدى سۇراپ وتىر. بۇل حاتقا كومپانيادان 1 123 ادام قول قويعان.

اتاپ ءوتۋ كەرەك، «پەتك» «ورتالىق-ازيا ەلەكتروەنەرگەتيكالىق كورپو­را­تسيا­سى» اق-عا باعىنىشتى. كومپانيانىڭ نەگىزگى قىزمەتى – پاۆلودار وبلىسىنىڭ 11 ايماعىندا، پاۆلودار جانە اقسۋ قالالارىندا ەلەكتر قۋاتىن بەرۋ جانە ءبولۋ. ەلەكتر جەلىلەرى «KEGOC» اق ارقىلى قازاقستاننىڭ بىرىڭعاي ەنەر­گە­تيكالىق جۇيەسىنە جانە رەسەيدىڭ جە­لى­لەرىنە قوسىلعان. بۇل كومپانياعا پاۆلودارداعى №1، 2 جانە №3 جىلۋ-ەنەرگو ورتالىقتارى ەلەكتر قۋاتىن جەتكىزەدى. پەتك-تەن تارايتىن ەلەكتر جارىعىنا 5 مىڭنان اسا كاسىپورىن تاۋەلدى. كاسىپورىن بالانسىندا 15 مىڭ شاقىرىمعا جۋىق اۋە ارقىلى تارتىلعان جەلىلەر جانە 811 شاقىرىم كابەلدىك جەلىلەر بار.

2020 جىلعى دەرەك بويىنشا مۇندا 1 878 ادام جۇمىس ىستەگەن. قازىرگى كۇنى قىزمەتكەرلەر سانى شامامەن 1 500-گە جۋىق دەلىنەدى. الايدا بوس تۇرعان جۇمىس ورىندارىنىڭ سانى تىم كوپ. كومپانيا بويىنشا ەڭبەكاقىنىڭ ورتاشا مولشەرى – 130 مىڭ تەڭگە.

– مەنىڭ جولداسىم «پاۆلودارەنەرگو» اق-دا، ءوزىم «پەتك» كومپانياسىندا ىستەيمىن. ەڭبەكاقىم وتە از، بارلىق الىم-سالىقتى الىپ قالعاندا قولىما 110 مىڭ تەڭگەدەي تيەدى. جولداسىمنىڭ الاتىن ەڭبەكاقىسى دا مەنىكىمەن دەڭگەيلەس. بانك الدىندا نەسيەلەرىمىز، يپوتەكامىز بار. بۇل كومپانيالاردا ون جىلدان اسا ۋاقىت قىزمەت ەتىپ كەلەمىز. ءوڭىردىڭ ەنەرگەتيكا جۇيەسىنە جاۋاپتى مەكەمەلەردە جالاقى از دەسەك، ادامدار بىزگە سەنبەيدى. قىستىڭ سۋىعى، جازدىڭ ىستىعى دەمەيمىز، تۇرعىندارعا ەلەكتر قۋاتى تۇراقتى تۇردە قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن ءۇزىلىسسىز جۇمىس ىستەيمىز. كەيىنگى ۋاقىتتا مۇنداعى ەڭبەك جاعدايى ادام توزگىسىز بولىپ بارادى. ماماندار جەتىسپەيدى، ارىپتەستەرىمىزدىڭ كوبى جالاقىسى جوعارى كاسىپورىندارعا كەتىپ قالعان. سونىڭ سالدارىن ءبىز تارتىپ، ازعانا اقشاعا ءوز جۇمىسىمىزبەن قاتار قوسىمشا مىندەتتەردى اتقارامىز. قازىرگى قىمباتشىلىق كەزەڭدە ءبىزدىڭ ەڭبەكاقىمىز كەمىندە 300 مىڭ تەڭگە بولۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىن. لايىقتى ەڭبەككە لايىقتى ەڭبەكاقى بولۋى كەرەك، – دەيدى ناتاليا ەسىمدى قىزمەتكەر.

جالپى، ەڭبەكاقىنىڭ ازدىعى – تەك «پەتك» اق-عا عانا ەمەس، وڭىردەگى ەنەرگيا تاراتۋ كومپانيالارىنا ورتاق ماسەلە. جىلۋ-ەنەرگو ورتالىقتارى مەن «پاۆلودارەنەرگو» كومپانياسىنىڭ ايماق­تارداعى باعىنىشتى كاسىپورىن­دا­رىندا قازىر وتە كۇردەلى احۋال قا­لىپتاسىپ وتىر. ماسەلەن، ەكىباس­تۇز­داعى «گورەلەكتروسەت» جشس-دا تاريفكە سالىناتىن ينۆەستيتسيا­دا قىزمەت­كەر­لەردىڭ ەڭبەكاقىسى نەبارى 82 مىڭ تەڭگە دەپ كورسەتىلگەن. بۇعان دەيىن ەكى­باستۇزداعى جىلۋ-ەنەرگو ورتالىعىندا دا قىزمەتكەرلەردىڭ الەۋمەتتىك جاع­دايى ناشار ەكەنىن جازعان ەدىك. ءون­دىرىس زياندىلىعى ءۇشىن بەرىلەتىن كا­دىمگى ءسۇتتىڭ ءوزىن كەيىنگى ۋاقىتتا كاسىپ­ورىندار تىيىپ تاستاعان. قۇبىر قاپ­تاۋشى رايگۇل ۋميەۆا ەڭبەك ەتۋگە جاعداي جاسالماعانىنا، ەڭبەكاقىنىڭ تومەندىگىنە شاعىنعان. تاعى ءبىر جۇ­مىس­كەر جۇمىس ورنىنىڭ لاستىعىن، شاڭ-توزاڭ جۇتىپ ازەر تىنىستايتىندارىن ايتتى. جەكە قورعانىش قۇرالدارىن كورۋدەن قالعان. امالدىڭ جوقتىعىنان پايدالانىلعان قۇرالداردى جۋىپ، قايتا كيەدى ەكەن. ەندەشە، بۇل تىعىرىقتان قالاي شىعۋعا بولادى؟

تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ كومي­­­تەتىنىڭ پاۆلودار وبلىسى بويىنشا دە­پار­­تامەنتىنىڭ باسشىسى يبراگيم تانگيەۆ بۇل ماسەلەنى مەملەكەت باسشى­سى­­نىڭ جولداۋىندا ايتىلعان ء«تاريفتى ينۆەستيتسياعا ايىرباستاۋ» جاڭا تاريفتىك ساياساتىن ەنگىزۋ ارقىلى رەتتەۋگە بولاتىنىن ايتادى. ءاۋ باستا 2023-2026 جىلدارى مونوپوليستەردىڭ ينۆەستيتسيالىق باعدارلامالارىنا 39 ملرد تەڭگە قۇيى­لادى دەپ جوسپارلانعان بولسا، ەندى بۇل سومانى 68 ميللياردقا دەيىن جەتكىزۋ كوزدەلگەن.

– جاڭا تاريفتىك ساياسات ءۇش باعىت­تا ءوربيدى. اۋەلى تابيعي مونوپوليا­لار سۋبەك­تىلەرىندە جەلىلەر مەن جاب­دىق­تاردى كۇردەلى جوندەۋگە جانە جاڭارتۋعا باعىتتالعان ينۆەستيتسيالىق باعدارلامالاردى ۇلعايتۋ، سودان سوڭ كوممۋنالدىق سالاداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ورتاشا ايلىق ەڭبەكاقىسىن كوتەرۋ كوزدەلگەن. بۇل جاعداي سالادان تولاسسىز كەتىپ جاتقان بىلىكتى كادرلاردى ۇستاپ قالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوڭعىسى مونوپوليستەردىڭ يەسىز تۇرعان جەلىلەردى ءوز قاراۋىنا الىپ، تاريفتەرگە وزگەرىس ەنگىزۋى قاراستىرىلىپ وتىر. قازىرگى كۇنى وڭىردەگى كوممۋنالدىق جەلىلەردىڭ توزۋ كورسەتكىشى ورتاشا العاندا 68 پا­يىزدى قۇرايدى. جىلۋمەن قامتۋدا ول 76 پايىزعا جەتكەن. بۇعان قوسا پاۆ­لو­دارداعى جىلۋ قۇبىرلارىنىڭ – 82، ەكىباستۇزدا – 93، اقسۋدا 64 پايىزى توزىپ تۇر. ال ەلەكترمەن قامتۋ سالا­سىن­داعى توزۋ – 55، سۋمەن قامتۋدا – 64، قالدىق سۋدى جىبەرۋ جەلىلەرىندە 56 پا­يىزدى قۇرايتىنى بەلگىلى بولدى. 2029 جىلعا دەيىن جەلىلەردىڭ توزۋ كورسەتكىشىن كەمىندە 15 پايىزعا ازايتۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل ءۇشىن كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ تاريفتەرى كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوتەرىلەدى، – دەيدى باسقارما باسشىسى.

تاريفتەر 2023 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىنان كوتەرىلە باستايدى دەپ كۇ­تى­لۋدە. ازىرگە ناقتى قانشا پايىزعا ار­تا­تىنى تۋرالى اقپارات جوق، ءوسىم ينفرا­­قۇرىلىمداردىڭ توزۋى مەن مونو­پو­ليستەردىڭ وتىنىمدەرىنە سايكەس بەل­گى­لەن­بەك.

بۇل ساياساتتىڭ ناتيجەسىندە، سالاداعى ەڭبەكاقى بىرتىندەپ ءوسىپ، كادرلار تاپ­شى­لى­عى جويىلا ما دەگەن ءۇمىت زور. تەك بيىل وڭىردەگى تابيعي مونوپوليالار سالاسىندا 6 مىڭ ادامنىڭ ەڭبەكاقىسى وسى جوبانىڭ ەسەبىنەن ۇلعايادى دەپ كۇتىلىپ وتىر.

دەيتۇرعانمەن، «پەتك» كومپا­نيا­سى­نىڭ قىزمەتكەرلەرى بۇل جوبانىڭ ەڭبەكاقىنى وسىرۋگە دەگەن ۇلەسى از دەپ سانايدى. سەبەبى ول نەگىزىنەن توزعان جەلىلەردىڭ كورسەتكىشىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان. جالاقى تام-تۇمداپ قانا كوتەرىلەر بولسا، سالماعى ءزىل باتپان ينفلياتسيا ونى مۇلدە سەزدىرمەي قالۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان ەڭبەكاقى كولەمى الداعى كۇتىپ تۇرعاندى ينفلياتسيانى بىلاي قويعاندا، بىلتىرعى قۇنسىزدانۋدى قۋىپ جەتىپ، ودان ەداۋىر جوعارى مولشەردە ۇلعايۋى كەرەك دەيدى ەنەرگەتيكتەر.

پاۆلودار وبلىسى