تورايعىرداعى قاندىاعاش توعايى

ەرتەدە اتا-بابامىز قاندى­اعاش تالاسا وسكەن تاۋ باۋرايلا­رىن­دا بۇلاق بارىن بىلگەن. نەگى­زى قازاقستاندا قاندىاعاش بايان­اۋىل مەن قارقارالىنىڭ تاۋ­لى-ورماندى القاپتارىندا، ەرەي­مەنتاۋ تاۋلارىندا، ەلەك وزەنى جاعالاۋىندا، سونداي-اق قوستا­ناي وبلىسىنداعى قۇسمۇرىن ما­ڭىندا كەزدەسەدى، دەيدى جەر جاع­دايىن جاقسى بىلەتىندەر. بايان­اۋىل تاۋلارىنداعى بۇل اعاشتىڭ ءتۇرى قاندى قاندىاعاش تيپىنە جاتادى ەكەن.

تورايعىرداعى قاندىاعاش تو­عايى – وتە كورىكتى مەكەن. ءدال جانىنان مولدىرەپ اۋليەبۇلاقتىڭ سۋى اعىپ جاتىر. بۇل جەردە جازدا ات شالدىرىپ، تىنىعاتىندار، توعاي ىشىندە كۇركە تىگىپ، سەرۋەن قۇراتىندار كوپ. توعاي ىشىندەگى جاسىل الاڭقايلارعا توپ-توبىمەن تۋريستەر اعىلىپ، ىستىقتا سايا تابادى.

باياناۋىل ۇلتتىق تابيعي پار­كىنىڭ ينسپەكتورى، بەلگىلى ولكەتانۋشى التىنبەك قۇرمانوۆ قاندىاعاش توپىراق مينەرالى مول، سۋى تۇششى جەرلەردى تاڭدايتىنىن ايتادى. وسىمدىكتىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، كۇزدىگۇنى جاپى­راعى مۇلدە سارعايمايدى ەكەن. قاراشانىڭ قارا سۋىعىندا جا­پى­راعى جاسىل كۇيىندە ءۇزىلىپ، جالا­ڭاشتانادى.

– قاندىاعاشتى پارك قىز­مەت­­­كەرلەرى عىلىمي ينديكاتور رە­تىندە پايدالانامىز. جاز­عى­تۇرىم تومەننەن جوعارى قا­راي گۇلدەسە، جازدىڭ سۋلى، جاڭ­بىرلى بولاتىنىن بىلدىرەدى. ال كە­رىسىنشە، جوعارىدان تومەن قاراي كوكتەسە، الداعى جازدا قۋاڭشىلىق كۇتىپ تۇرعانىن بولجاي بەرۋگە بولادى. تاعى ءبىر كەرەمەتى، قاندى قان­دى­اعاشتىڭ جاپىراعىنا قۇرت تۇسسە، اينالاسىنداعى وسىم­دىك­تەرگە دە قۇرت تۇسكەنىن بىلەمىز. ول قۇ­رامىندا حيميالىق زات بار قوس­­پالارمەن ەمدەلمەيدى، تەك بيو­لوگيالىق تۇرعىدان سا­ۋىق­تىرۋ شا­را­لارى جۇرگىزىلەدى. ول ءۇشىن قۇمىرس­قانىڭ يلەۋىن كۇرەك­پەن ءتورت ءبولىپ، ءبىر بولى­گىن قان­دى­اعاشتىڭ تۇبىنە اپارىپ تاس­تايمىز. قۇمىرسقالار اعاشقا ورمەلەيدى دە، وسىمدىكتىڭ بويىنداعى بارلىق جىبىرلاعان قۇرتتاردى جەپ قويادى، – دەيدى ولكەتانۋشى.

قاندى قاندىاعاشتار كەمى 150 جىل تىرشىلىك ەتەدى ەكەن. بايان­­اۋىل تاۋلارىنىڭ كو­بىنە تەرىس­­كەي جاعىنا بىتكەن وسىم­دىك تو­عاي­لارىنا قاراپ، بۇل اۋماق­تار­دا بۇلاقتاردىڭ مول قورى بار ەكە­نىن بولجاۋعا بولاتىنداي. اعاش­قا قاتىستى بيولوگتەردىڭ تو­لىق­قاندى زەرتتەۋى دە جوق. جەر­­گىلىكتى ولكەتانۋشىلار مۇ­قيات زەر­دەلەۋگە لايىقتى بوتاني­كا­لىق-گەو­گرافيالىق قۇبىلىس دەپ اتاپ وتىر.

پاۆلودار وبلىسى،

باياناۋىل اۋدانى