«جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى قالا مەن اۋىل وقۋشىلارىنا بىردەي جاعداي تۋعىزادى

ەنەرگەتيكالىق نىساندارعا تەحنيكالىق اۋديت جۇرگىزىلەدى

پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى ابىل­قايىر سقاقوۆ توتەنشە جاعدايدىڭ حرونولوگياسىن ۇسىنىپ، قالاداعى اعىمداعى جاع­داي تۋرالى ايتىپ بەردى، سونداي-اق قازىرگى ۋاقىتتا جىلۋمەن قامتۋدى قال­پىنا كەلتىرۋ بويىنشا جوندەۋ جۇ­مىستارى جالعاسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

پرەمەر-مينيستر اپاتقا سەبەپ بولعان بارلىق ماسەلەنى تەز ارادا شە­شۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنە يندۋس­تريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مي­نيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، «ەكىباستۇز­جىلۋ­ەنەرگو» مەكەمەسىندەگى تەحنولوگيالىق ەرە­جەلەردى بۇزۋعا قاتىستى تەكسەرۋ جۇرگىزۋدى تاپسىردى. «قىس باستالماي جاتىپ، وسىنداي توتەنشە جاعداي ورىن الىپ وتىر. بارلىق اكىمدەر بۇدان قورىتىندى شىعارۋعا ءتيىس»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

ودان بولەك، وڭىرلەردەگى ەنەرگە­تي­كالىق وبەكتىلەرگە تولىقتاي تەحني­كالىق اۋديت جانە وبەكتىلەردىڭ مەن­شىك يەلەرىمەن جۇمىس جۇرگىزۋدى، سون­داي-اق ء«تاريفتى ينۆەستيتسياعا ايىرباس­تاۋ» باعدارلاماسى اياسىندا كوممۋ­نال­دىق كاسىپورىنداردان كەلىپ تۇسەتىن ءاربىر ءوتى­نىمدى مۇقيات زەرتتەۋدى تاپسىردى. «تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋا­شى­لى­­عىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىر­تۋعا جانە جوندەۋگە بولىنەتىن قاراجات­تىڭ ناقتى، ماقساتتى جۇمسالۋىن قا­تاڭ باقىلاۋعا الۋ كەرەك. جالپى اكىمدەر جىلۋ بەرۋ ماۋسىمىن تۇراقتى جەكە ب­ا­قى­لاۋدا ۇستاۋى كەرەك»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

400-گە جۋىق جايلى مەكتەپ سالىنادى

ۇكىمەت وتىرىسىندا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى قارالدى.

وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى اسحات ايماعام­بەتوۆ ۇلتتىق جوبا مەملەكەت باسشى­سىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا مەكتەپ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن ازىر­لەنگەنىن ايتتى. ونىڭ اياسىندا 842 مىڭ وقۋشىعا ارنالعان جاڭا فورماتتاعى وقۋ ورىندارىنىڭ اۋقىمدى قۇرىلىسى كوزدەلگەن. ماسەلەن، جايلى مەكتەپتەر قاجەتتى وقۋ جابدىقتارىمەن، ءتۇرلى پاندىك كابينەتتەرمەن، بەينەباقىلاۋ جانە دىبىستىق حابارلاۋ جۇيەلەرىمەن، بالالارعا ارنالعان جەكە شكافتارمەن جانە ت.ب. تولىق جابدىقتالادى.

جوبا كوپ جىلدار بويى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان ءۇش اۋىسىممەن وقىتاتىن جانە اپاتتى مەكتەپتەر مەن وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعىن جويۋعا باعىتتالعان. «جوبانى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جان-جاقتى تالداۋ جاسالدى. تەك سوڭعى 10 جىلدىڭ ىشىندە وقۋشى سانى 1 ملن-عا ءوسىپ، بۇگىنگى تاڭدا 3،7 ملن-عا جەتىپ قالدى. بۇل تاريحتا بولماعان رەكوردتىق كورسەتكىش»، دەدى مينيستر.

وسىعان بايلانىستى مەكتەپتەرگە ۇلكەن جۇكتەمە ءتۇسىپ وتىر. پروبلەماعا اسەر ەتىپ وتىرعان بەس فاكتور بار. ولار ۋربانيزاتسيا، ميگراتسيا، تۋ كورسەتكىشى، مەكتەپ عيماراتتارىنىڭ توزۋى جانە مەگاپوليستەردە تۇرعىن ۇيلەردىڭ تىعىز سالىنۋى. بۇل فاكتورلار جوبادا تولىعىمەن ەسكەرىلدى.

وسى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن 2023-2025 جىلدار ارالىعىندا 842 مىڭ وقۋشىعا مەكتەپ سالۋعا 2،6 ترلن تەڭگە قاراستىرىلدى. ۇلتتىق جوبا اياسىندا 60 مىڭعا جۋىق ۋاقىتشا جانە 40 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى اشىلماق.

ا.ايماعامبەتوۆتىڭ مالىمدەۋىنشە، جوبادا مەكتەپتەردى ىسكە قوسۋدىڭ 3 ناقتى تەتىگى ۇسىنىلعان – مەملەكەت-جەكەشەلىك سەرىكتەستىك اياسىندا مەكتەپتەر سالۋ; مەكتەپ عيماراتىن جايلى مەكتەپ تالاپتارىنا سايكەس كەلگەن جاعدايدا تاۋار رەتىندە ساتىپ الۋ; بىرىڭعاي وپەراتور ارقىلى مەكتەپتەردىڭ نىسانالى قۇرىلىسى.

ونىڭ ايتۋىنشا، جوبانى ازىرلەۋ بارىسىندا وسىعان دەيىن مەكتەپتەردى سالۋ كەزىندە بولعان پروبلەمالار ەسكەرىلدى. ولار سالىنعان مەكتەپتەردە ءپان كابينەتتەرىنىڭ جانە قاجەتتى وقۋ جابدىقتارىنىڭ جەتكىلىكتى بولماۋى، كونكۋرستىق رەسىمدەردىڭ ۇزاقتىعى، قۇرىلىس مەرزىمىنىڭ سوزىلۋى، مەكتەپ جوبالارىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتىنىڭ بولماۋى جانە ت.ب. «جوعارىدا اتاپ وتكەن بىرىڭعاي وپەراتوردى تارتۋ دا وسى ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان. ياعني بۇل مەحانيزم بىرىڭعاي ستاندارتقا سايكەس قۇرىلىس جۇرگىزۋ، ساتىپ الۋ پروتسەسىن جانە جىلدامدىعىن ارتتىرۋعا، ساپانى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى سالىناتىن مەكتەپتەردىڭ ەرەكشەلىگى اۋىلدا دا، قالادا دا – بارلىق جەردە بىردەي جوعارى ستاندارت بويىنشا سالىنادى»، دەدى ا.ايماعامبەتوۆ.

مۇنداي مەكتەپتەر اۋىلدا دا، قالادا دا بىرىڭعاي ستاندارت بويىنشا سالىناتىن بولادى. وعان قوسا، وندا ەرەكشە ءبىلىم قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار ءۇشىن جاعداي جاسالادى. سونىمەن قاتار جاڭا مەكتەپتەر ءۇشىن مۇعالىمدەردى دايارلاۋ جانە بىلىكتىلىك ارتتىرۋ جۇمىستارى جالعاسادى. جالپى 2026 جىلعا قاراي 100 مىڭعا جۋىق مامان دايارلانادى دەپ كۇتىلۋدە. «ياعني قوسىمشا گرانت ءبولىپ، ارتىق كادر دايارلاۋ قاجەت ەمەس. سوندىقتان باستىسى – مۇعالىم سانى ەمەس، ساپاسى مەن بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ»، دەدى مينيستر.

بۇل باعىتتا ۆەدومستۆو عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىمەن بىرگە پەداگوگيكالىق باعدارلامالاردى اككرەديتتەۋدىڭ ستاندارتتارىن جانە كادرلاردى دايارلاۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىس اتقارىپ جاتىر. سونىمەن قاتار مەكتەپ قۇرىلىسى باستالىسىمەن مەكتەپ ديرەكتورىن تاعايىنداۋدى قاراستىرىلىپ وتىر. ول قۇرىلىس بارىسىن باقىلاپ، باس-كوز بولىپ، الدىن الا پەداگوگتەردى جيناقتاپ، مەنەدجمەنت جانە كوشباسشىلىق بويىنشا ارنايى كۋرستاردان وتەدى. وسى شارالاردىڭ بارلىعى جاڭا مەكتەپتەردى جاقسى پەداگوگتەرمەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن تاسىلدەردى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋ ناتي­جەسىندە 842 مىڭنان استام جاڭا، ساپالى، جايلى وقۋشى ورنى اشىلىپ، تاپشىلىق جويىلادى، ءبىلىم تەڭسىزدىگى قىسقارتىلىپ، ساپانى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. اكىمدىكتەرمەن جانە مۇددەلى تاراپتارمەن بىرگە بۇل جوبانى ءتيىمدى ىسكە اسىرامىز» دەدى وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى.

ماسەلەنى قورىتىندىلاعان پرە­مەر-مينيستر «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى مەكتەپتەردەگى ورىن تاپشىلىعىن بولدىرماۋعا، اپاتتى جاعدايداعى جانە ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر ماسەلەسىن شەشۋگە باعىتتالىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق جاڭا ءبىلىم وردالارىندا پاندىك كابينەتتەر، كومپيۋتەرلىك سىنىپتار، زەرتحانالار مەن شەبەرحانالار بولادى. «باستاۋىش جانە جوعارى سىنىپتارعا ارنالعان بولەك بلوكتار قاراستىرىلعان. ءار بلوكتىڭ ءوز اسحاناسى مەن سپورت زالى بولادى. مەكتەپ ىشىندە وقۋلىقتار مەن جەكە زاتتاردى ساقتاۋعا ارنالعان جەكە شكافتار ورناتىلادى. وسىلايشا وقۋشىلاردىڭ اۋىر سومكەلەرىن ءبىرشاما جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك تۋادى»، دەدى ءا.سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، وقۋشىلارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن ترانسفورمەر-پارتالار مەن «اۋىزسۋ فونتاندارى» قويىلادى. ءار قاباتتا وقۋشىلارعا ارنالعان تىنىعۋ الاڭدارى بولادى.

2023-2025 جىلدارى ەلىمىزدە 401 جايلى مەكتەپ سالۋ جوسپارلانىپ وتىر. جالپى جوبانى ىسكە اسىرۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 2،6 ترلن تەڭگە ءبولىندى. «جوبانى ىسكە اسىرۋ بالالاردىڭ جاقسى ءبىلىم الۋى ءۇشىن قاجەتتى جاعداي جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءوڭىر اكىمدەرى جىل سوڭىنا دەيىن جەر ۋچاسكەلەرىن ءبولىپ، ينجەنەرلىك كوممۋنيكاتسيالاردى جۇرگىزۋ ماسەلەسىن مۇقيات ويلاستىرۋى قاجەت» دەدى ءا.سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنە مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ، جوباداعى ءىس-شارالاردىڭ ۋاقتىلى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.

كوشى-قون تۇجىرىمداماسى ماقۇلداندى

ۇكىمەت وتىرىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كوشى-قون ساياساتىنىڭ 2023-2027 جىلدارعا ارنالعان تۇجى­رىمداماسىنىڭ جوباسى قارالدى.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆانىڭ حابارلاۋىنشا، «اشىق قازاقستان 500+» تۇجىرىمداماسى ەلىمىزگە بىلىكتى كادر­لاردىڭ كەلۋىن ىنتالاندىرۋعا، شەتەلدە جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ قۇقى­عىن قورعاۋعا جانە وڭىرلەر اراسىن­داعى دەموگرافيالىق تەڭگەرىمسىزدىكتى جويۋعا جانە جالپى كوشى-قون ساياساتىن ءتيىمدى «جاڭعىرتۋعا» باعىتتالعان.

اتاپ ايتقاندا، ءبىلىم بەرۋ يمميگراتسياسى شەڭبەرىندە ون جىلدىق «عىلىمي-پەداگوگيكالىق ۆيزا» بەرۋدىڭ وڭايلاتىلعان ءتارتىبىن ەنگىزۋ، ال بيزنەس-يمميگراتسيا اياسىندا ەل اۋماعىندا تۇرۋعا، بيزنەسىن تىركەۋگە، م ۇلىككە يەلىك ەتۋگە، قىزمەتكەرلەر جالداۋعا، قارجى تولەمدەرىن جۇرگىزۋگە جانە ولاردىڭ كاسىپكەرلىك قىزمەتىنەن تۋىندايتىن باسقا دا وپەراتسيالاردى ەركىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن «ينۆەستورلىق ۆيزا» بەرۋ كوزدەلىپ وتىر.

سونىمەن قاتار ەلىمىزگە تاپشى ما­ماندىقتار بويىنشا شەتەلدەن ۇزدىك مامانداردى تارتۋ، ەلگە كەلەتىن قان­داستاردىڭ كوشى-قونىن رەتتەۋ تەتىك­تەرىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى شارالار قا­راستىرىلعان. ماسەلەن، تۇجىرىم­دامانىڭ ءۇشىنشى باعىتى اياسىندا ەلىمىزدە تاپشى بولعاندىقتان سىرتتان ءجيى تارتىلاتىن ماماندىقتار بويىنشا شەتەلدەن 100 ۇزدىك ماماندى تارتۋ كوزدەلىپ وتىر.  ولاردىڭ قازاقستاندا تۇرۋىنا ىقتيارحات بەرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان «باعالى داعدىلار ۆيزاسى» ەنگىزىلەدى. مۇنداعى نەگىزگى ماقسات – ءبىلىم ترانسفەرتى جانە وسى كاسىپتەر بويىنشا ءوز ماماندارىمىزدى دايارلاۋ. سونىمەن بىرگە «قۇندى داعدىلار رەيتينگى» جاسالادى. 

«كورشى ەلدەردەن كەلەتىن، سونىڭ ىشىندە تىركەۋسىز، بەيرەسمي ارنالار ار­قىلى كەلىپ جاتقان ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ قوزعالىسىن ەسەپكە الۋدى كۇشەيتۋ كوزدەلىپ وتىر. ەڭبەك  ميگرانتتارىن تارتۋ جەكە تۇلعالاردىڭ ناقتى سۇرانىسىنا ساي ايقىندالادى. سونداي-اق ميگرانتتاردىڭ جۇمىس ورنىنا قاتاڭ باقىلاۋ ورناتىلاتىن بولادى»، دەدى ت.دۇيسەنوۆا.

وسى تاقىرىپ بويىنشا ىشكى ىستەر ءمينيسترى مارات احمەتجانوۆ تا بايانداما جاسادى.

ماسەلەنى قورىتىندىلاعان پرەمەر-مينيستر تۇجىرىمدامانىڭ كوشى-قون پروتسەستەرىن بارىنشا ءتيىمدى رەتتەۋ ءۇشىن ازىرلەنگەنىن اتاپ ءوتتى. قۇجاتتا دەموگرافيالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك-مادەني باسىمدىقتاردىڭ بارلىعى ەسكەرىلگەن. قازاقستان ەكونوميكاسىنا جوعارى بىلىكتى مامانداردى، ينۆەستيتسيا، وزىق تەحنولوگيالاردى تارتۋ ءۇشىن تۇجىرىمداما جوباسىندا ۆيزالاردىڭ جاڭا تۇرلەرىن ەنگىزۋ كوزدەلىپ وتىر. ونداي ۆيزالار جەتەكشى عالىمدارعا، وقىتۋشىلارعا، شىعارماشىلىق جانە ءبىزدىڭ نارىقتا اسا قاجەت ماماندىق يەلەرىنە بەرىلەدى.

الەۋەتتى ينۆەستورلارعا قويىلاتىن تالاپتار دا قايتا قارالدى. ءىرى ينۆەس­تورلارعا 10 جىل مەرزىمگە تۇرۋعا رۇقساتى بار ينۆەستورلىق ۆيزالار بەرىلەدى. سون­داي-اق ازاماتتاردىڭ ەڭبەك كۇشى جەتپەي­تىن وڭىرلەرگە كوشىپ بارۋىن ىنتالان­دىرۋ دا تۇجىرىمدامانىڭ نەگىزگى مىندەت­تەرىنىڭ ءبىرى. بۇل رەتتە كوشىپ بارعان­داردى باسپانامەن، الەۋمەتتىك ينفرا­قۇرىلىممەن جانە جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ الدىن الا پىسىقتالاتىن بولادى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – ول شەتەلدە جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ. ء«بىزدىڭ وتان­داس­تارى­مىزعا زاڭگەرلىك جانە كونسۋل­تاتسيا­لىق كومەك كورسەتىلەدى. ول ءۇشىن قازاق­­ستاندىق ازاماتتار كوپ جۇمىس ىستەي­تىن ەلدەرمەن ەكىجاقتى كەلىسىمدەر جاسالا­دى. قاي ەلدە ەڭبەك ەتسە دە، ازاماتتارى­مىزدى قورعاي الۋىمىز كەرەك»، دەدى پرەمەر-مينيستر.

ونىڭ ايتۋىنشا، تۇجىرىمدامادا ء«بىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا ميگرانت­تار­دىڭ قوزعالىسىن ەسەپكە الۋدىڭ بىر­ىڭ­­عاي اقپاراتتىق جۇيەسىن قۇرۋ كوزدەل­گەن.

ۇسىنىلعان تۇجىرىمدامانى بەكىتۋ بويىنشا داۋىس بەرۋ راسىمىنەن كەيىن ءا.سمايىلوۆ تۇجىرىمداماداعى باستامالاردى زاڭ جۇزىندە ۋاقتىلى بەكىتۋدى قامتاماسىز ەتۋدى جانە كوشى-قون پروتسەستەرىن اۆتوماتتاندىرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق جۇيەلەردى دامىتۋ شارالارىن قابىلداۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار ءوڭىر اكىمدىكتەرى شەتەلدىك مامانداردى تارتۋ ءۇشىن كۆوتا بەلگىلەۋ كەزىندە سول وڭىرگە ەڭ قاجەتتى كادرلاردىڭ كەلۋىن قامتاماسىز ەتۋى جانە ولاردىڭ جۇمىسىنا باقىلاۋدى كۇشەيتۋگە ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ينفوگرافيكانى جاساعان امانگەلدى قياس، «ەQ»