جاڭا فورماتتاعى ساۋدا

جالپى، 10 ايدىڭ كورسەتكىشى وبلىستاعى ساۋدا اينالىمىنداعى ۇلەستىڭ 10 پايىزعا وسكەنىن كورسەتەدى. بيزنەستە وبلىس تۇرعىندارىنىڭ 42 پايىزى، ياعني 220 مىڭ ادام ەڭبەك ەتەدى. كەزدەسۋدە ايتىلعان ماسەلەلەر الداعى ۋاقىتتا ەسكەرىلىپ، بيزنەستىڭ دامۋىنا، جالپى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك احۋالىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتۋگە ءتيىس. وسى ورايدا ول مينيسترلىك تاراپىنان اتقارىلىپ جاتقان  جۇمىستارعا توقتالدى.

– ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ماسەلەسى قازىرگى تاڭدا كۇردەلى جاعدايدى وتكەرىپ وتىر. اۋەلى پاندەميا، ەندىگى كەزەكتە گەوساياسي تەكەتىرەستەر بولىپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى ساۋدا-ساتتىق لەگى­نە ىقپال ەتەدى. نەگىزگى كىلتتىك ساۋدا باعىتتارى قيىندىقتارعا تاپ كەلگەنى ايان. بۇل – ەۋروپا – رەسەي، اقش – قىتاي باعىتتارى.  بۇل ەكى بەلدەۋ ساۋدانىڭ باسىم بولىگىن الادى. وسىعان بايلانىستى الدا ۋاقىت تالاپتارىن ەسكەرىپ، بالاما جولداردى ىزدەۋ مىندەتى تۇر. تاۋارلارىمىزدىڭ ەكسپورتقا كەدەرگىسىز شىعىپ، يمپورتتىڭ ءتۇسۋىن قاداعالاۋ قاجەت. مۇنىڭ  باسىمدىققا يە بىرقاتار ەلمەن ءىرى ساۋدا بايلانىس­تارىن ۇيىمداستىرۋعا دا قاتىسى بار. ماسەلەن، 2025 جىلعا دەيىن ەلدەگى شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورت كولەمى 41 ملرد دوللاردى قۇراۋعا ءتيىس. بۇل ورايدا ءبىزدىڭ ساۋدا-ساتتىقتاعى سەرىكتەستەردىڭ وندىعىندا ءبىرىنشى كەزەكتە ەۋروپا، رەسەي، قىتاي، الىس جانە جاقىن شەتەلدەر – وزبەكستان، تۇركيا، يران ەلدەرى بار، – دەيدى ا.شاققاليەۆ.

ۆيتسە-مينيستر ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىز­دىگى مەن ونىڭ تاپشىلىعىن بولدىر­ماۋدىڭ دا وزەكتى ەكەن اتاپ ايتتى.

– ماۋسىمارالىق كەزەڭدە تاۋار­لىق تۇگەندەۋ جاساۋعا ءتيىسپىز. باعانى ءتۇسىرۋ ءۇشىن ونىڭ كەم دەگەندە قولدا 30 پايىز قورى بولۋى كەرەك. اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىن ساتىپ الۋدىڭ تاسىلدەرىن قاراستىرىپ، نەسيە قۇرالدارىنا قولجەتىمدىلىك قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك. سونىمەن قاتار ساۋدانىڭ زاماناۋي فورماتىن دامىتۋ دا كۇن تارتىبىندە تۇر، – دەدى ۆيتسە-مينيستر.

ەلدە زاماناۋي فورماتتاعى ساۋدا-ساتتىقتىڭ ۇلەسى – 31 پايىز. باسقا ەلدەردە كورسەتكىش 85 پايىزعا دەيىن جەتەدى. قازاقستان 2027 جىلدىڭ سوڭى­نا دەيىن 70 پايىزعا جەتۋدى كوزدەيدى.

– قاراعاندى وبلىسىندا زاماناۋي فورماتتاعى ساۋدانىڭ ۇلەسى – 45 پايىز.  «Global City» كوتەرمە-بولشەك ساۋدا ورتالىعىن كوردىك. بۇل ورتالىق زامانعا ساي، ازىق-ت ۇلىكتىڭ ساپاسى مەن ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. نەگىزى، قويمالاردا  ازىق-ت ۇلىكتى ساقتاۋدا ونىڭ تەحنولوگياسى قاتاڭ قولدانىلۋى شارت. ايتپەسە، ازىق-ت ۇلىكتىڭ 40 پايىزى جارامسىزدانىپ، كۇيىپ كەتۋى مۇمكىن. ءبىز بۇگىن قاراعاندىنىڭ قويمالاردا ازىق-ت ۇلىك ساقتاۋ تاجىريبەسىن وزگە وڭىرلەرگە ۇسىنۋعا كەلىسىمگە كەلدىك. ءار وبلىس ورتالىعىندا ءدال وسىنداي قۋاتتى 2-3 كوتەرمە-بولشەك ساۋدا ورتالىعى اشىلۋعا ءتيىس. بۇل قويمالار «ا» سىنىپتى. ىشكى نارىقتى ساقتاۋ ماڭىزدى. بۇل – مينيسترلىكتىڭ مىندەتى. جۇرگىزىلگەن تالداۋلار قازاقستان­نىڭ يمپورتقا جۇمسايتىن قارجىسى اقش-پەن پارا-پار ەكەنىن كورسەتتى. الايدا شتاتتار سەكىلدى باي مەملەكەت ەمەسپىز. وزبەكستان، تۇركيا ەلدەرى ءوز ونىمدەرىن تۇتىنۋ ارقىلى 80 پايىز قاراجاتىن ەل ىشىندە قالدىرادى، – دەدى ا.شاققاليەۆ.

كەزدەسۋ بارىسىندا كاسىپكەر تولە­گەن ءاشىموۆ قۇرىلىس سالاسىنداعى ءۇيدىڭ قىمباتتىعى قۇرىلىس ماتەريالدارىنا بايلانىستى ەكەنىن، رەسەيدەن قۇنى قىمبات بورەنەلەردى جەتكىزۋ ماسەلەسى تۋرالى ايتتى. كاسىپكەردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك،  باسپاناداعى نەگىزگى باعا قۇراۋشى فاكتور – قۇرىلىس  ماتەريالدارى. بۇل – ءۇي قۇنىنىڭ 70 پايىزى.

– مىسالى، مەملەكەتتىك قۇرىلىس­تا بورەنەگە 60 مىڭ تەڭگە سالىنسا، ءبىز رەسەيدەن كەمى 140 مىڭ تەڭگەدەن الامىز. وسى ارادا نەگە رەسەيلىك  وندىرىستەرمەن ءبۇتىن بورەنەنى ساتۋ تۋرالى كەلىسىم جاساماسقا؟ ەگەر بۇتىندەي ساتسا، اعاش وڭدەۋ ىلگەرىلەپ، ىشكى نارىقتا باعانى باقىلاۋعا قانداي دا ءبىر سەپتىگى تيەر ەدى. بۇل تۇرعىن ءۇي باعا­سىن ارزانداتادى. مەن ءبىر عانا قۇرىلىس ماتەريالى جەلىسىن اتادىم. مەنىڭشە، رەسەيلىك وندىرۋشىلەرىمەن كەلىسىمگە كەلۋگە مۇمكىندىك بار، – دەيدى ت.ءاشىموۆ.

ۆيتسە-مينيستر بۇل ورايدا قازاق­ستانعا كۆوتا بولىنگەنىن، دەگەنمەن ونى جەتكىزۋدە قيىندىقتار بارىن اتادى.

– كەلەسى اپتادا ورىنبوردا كەزدەسۋ وتەدى. سوندا مينيستر بۇل ماسەلەنى  كوتەرەدى، – دەدى ول.

ساران قالاسىنىڭ بيزنەسمەنى ۆلاديمير الەكسەروۆ بانك جۇيەسى بيزنەستىڭ تىنىسىن اشۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىنىنە شاعىمداندى.

– ءبىزدىڭ كومپانيا 10 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەيدى. تاقىر جەردەن بيزنەس باستاپ، 150 جۇمىس ورنىن اشتىق. ءۇش باعىتتا 550 تاۋار ءتۇرىن شىعارامىز. ومىرىمىزدە، 10 جىلدا ءبىرىنشى رەت نەسيە راسىمدەۋگە تىرىستىق. ءبىر جىلدان بەرى سول نەسيەنى الا الماي كەلەمىز. قاجەت كەزدە بانكتەن نەسيە الۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان دا نەسيە بەرۋدىڭ قاتاڭ تۇردە رەتتەلۋىن سۇرايمىز. قازىر بانك كوممەرتسيالىق قۇرىلىم رەتىندە ءوز شارتتارىن ۇسىنىپ وتىر. رەسەيدە بانكتەر ءوندىرىستىڭ سوڭىنان جۇگىرسە، بىزدە كەرىسىنشە، ءوندىرىس ورىندارى بانكتەردىڭ سوڭىنان جۇرەدى، – دەيدى كاسىپكەر.

ۇن كومبيناتىنىڭ باسشىسى دوس-مۇقاسان تاۋكەباەۆ ۇندى ەكس­پورت­تاۋداعى كەدەرگىلەردى جويۋ تۋرالى ۇسى­نىستارىن جەتكىزدى. قوسىمشا قۇن تولەۋگە،  ەكسپورتتاۋعا قاتىستى كو­لىك شىعىندارىن سۋبسيديالاۋعا، بيداي ەكسپورتىنا  شەكتەۋ قويۋعا، تەمىر جول تاسىمالىنداعى ۆاگونداردىڭ جەتىس­پەۋشىلىگىنە قاتىستى ماسەلەلەر كوتەرىلدى. ءوز كەزەگىندە ارمان شاق­قاليەۆ ايتىلعان ۇسىنىس-تىلەكتەرگە تولى­عىمەن جاۋاپ بەردى. سونداي-اق ەسكەرۋسىز قالمايتىنىنا سەندىردى.

قاراعاندى وبلىسى