ستارتاپتار تەحنولوگيالىق سەرپىلىسكە جول اشادى

الماتىدا AlmaU ۋنيۆەرسيتەتىندە «Bolashaq Business Forum VI:Startup Nation» فورۋمى ءوتىپ، بيزنەس وكىلدەرى – Forbes تىزىمىندەگى تابىستى بيزنەسمەندەر، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرى قازاقستان جاعدايىندا ستارتاپتاردى دامىتۋ ماسەلەسىن قوزعادى.

Bolashaq قاۋىمداستىعىنىڭ كەڭەس توراعاسى الماس قۇدايبەرگەن وڭىرلەر­دە جۇزەگە اسىپ جاتقان جوبالار تۋرالى اي­تىپ ءوتتى. ا.قۇدايبەرگەننىڭ ايۋىنشا، بۇ­گىن­دە 4 مىڭنان استام بولاشاقتىقتار­دىڭ 10 پايىزى بيزنەس سالاسىندا تا­بىس­تى ەڭبەك ەتۋدە. قالىپتاسقان ءۇردىستى جالعاستىرۋ ماقساتىندا قاۋىمداستىق مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ماماندىق تاڭداۋعا كەڭەس بەرىپ، رەسپۋبليكانىڭ 7 مىڭنان استام مەكتەبىندە، كوللەدجدەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا Bolashaq قاۋىمداستىعىنىڭ كلۋبتارىن جۇرگىزىپ، Qoldau mentoring، Startap Bolashaq بيزنەس يدەيالار بايقاۋىن تۇراقتى وتكىزىپ كەلەدى. بۇل جوبالار اسىرەسە، ايماقتاعى وقۋ ورىندارى ءۇشىن قاجەتتى الاڭ بولىپ سانالادى. سونىمەن بىرگە تۇلەكتەرگە ماماندىق تاڭداۋعا كومەكتەسۋدە ءار ماماندىقتىڭ ەرەكشەلىگى، وقۋ ورنىن تاڭداۋ باسىمدىقتارىن ءتۇسىندىرۋ دە ماڭىزدى.

ء«بىز نەگە يزرايل سياقتى بولمايمىز؟» پانەلدىك سەسسيانىڭ مودەراتورى Zertteu Group نەگىزىن قالاعان ارمان يديريسوۆ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى بىرقاتار تەتىكتەرگە توقتالدى. شاعىن بيزنەستەگى مەنەدجمەنت تاجىريبەسىمەن بولىسە وتىرىپ، جاڭا عىلىمي جوبالار، كاسىپكەرلىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ مەن تۇراقتى دامۋ ستراتەگياسىنا قاتىستى پىكىرىمەن ءبولىستى. سونىمەن بىرگە مەملەكەت، عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىنداعى كوممۋنيكاتسيا، دامۋ ينستيتۋتتارى، ينكۋباتورلار، سالىق جۇيەسى، قوعامداعى ءوزارا بايلانىس، سەنىم ءبىلدىرۋ فاكتورلارىنىڭ ماڭىزىن اتاپ ءوتتى.

Centras Group اكتسيونەرى ەلدار ابىد­رازاقوۆ جاڭا مۇمكىندىكتەردى جاساۋ ءۇشىن بىرىنشىدەن، ماكروفاكتوردان بۇرىن ميكروفاكتورلاردى انىقتاۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قوعامدا تۇتىنۋشى سۇرانىسى ءبىرىنشى ورىندا. ال ولاردىڭ سۇرانىسى كۇن سايىن وزگەرىپ وتىرادى. سوندىقتان ەل ىشىندەگى شاعىن كومپانيالار تۇتىنۋشى سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جۇمىس ىستەۋى قاجەت. «تۇتىنۋشى – تاپسىرىس بەرۋشى. بىرىنشىدەن، ىشكى نارىقتاعى تۇ­تى­نۋشىنى قاناعاتتاندىرماي، سىرت­قى نارىقتىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرۋ مۇم­كىن ەمەس. ياعني وتاندىق كومپانيا­لار ومىرشەڭدىگىن دالەلدەۋى ءتيىس. ء«بىز ترانسفورماتسيانى قاجەت ەتەتىن ەلمىز. بۇل رەتتە ورتا نەمەسە شاعىن بيزنەس، ءتىپتى ءىرى بيزنەس تە جەتەكشى ءرول اتقارا­دى. بۇل ۇدەرىستە شەشۋشى ءرولدى قان­داي باسىم­دىقتاردى بەلگىلەۋ قاجەتتىگى مەم­لەكەت ەنشىسىندە. مەملەكەت ءوزىنىڭ سترا­تەگيالىق باسىمدىقتارىن ناق­تى انىقتاۋى قاجەت. ياعني مەملەكەتتىڭ جانە جەكە كاسىپكەرلەردىڭ رەسۋرستارىن انىقتاۋ. بۇل ارا قاتىناستى تابۋ – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى مىندەتى. بۇگىندە مەملەكەت ءبارىن بىردەن جۇزەگە اسىرعىسى كەلەدى. قۇزىرەتتىلىك، رەسۋرس­تار، تالانتتار مۇددەسىنە، جەكە بيزنەستىڭ جىلدام دامىپ، بارىنشا تيىمدىلىككە قول جەتكىزۋىنە باستى نازار اۋدارۋ كەرەك. وسى ورايدا تەك ءۇستىرت سەبەپ-سالدارمەن كۇرەسىپ كەلەمىز»، دەيدى سپيكەر. بۇل رەتتە ستارتاپ باستامالار ءۇشىن تاۋەكەل كەرەك»، دەپ اتاپ وتكەن سپيكەر ىشكى نارىقتا وزگەرىس بولسا، ستارتاپشىلار دا وزگەرىسكە دايىن بولۋى كەرەگىن، بولاشاققا راتسيو­نالدى قاراپ، تاياۋ جىلدارداعى تابىس مۇمكىندىكتەرىن سارالاۋى ماڭىزدى ەكەنىن جەتكىزدى.

فورۋم بارىسىندا «بولاشاق» باعدار­لاماسى بويىنشا Kings College London، University of London، IE Business School تۇلەگى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ۆيتسە-ءمينيسترى ابزال ابدىكارىموۆ كوممەرتسيالىق ۇيىمداردان باستالعان ەڭبەك جولى تۋرالى ايتىپ ءوتىپ، ماماندىق تاڭداۋ ءۇشىن بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋگە قولايلى جاعداي جاساپ وتىرعان ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. وسى ورايدا مەملەكەت تاراپىنان شاعىن بيزنەستى قولداۋعا بايلانىستى مۇمكىندىكتەردى تىلگە تيەك ەتتى. بۇگىندە ەلىمىزدەگى بيزنەستىڭ 90 پايىزدان استامىن شاعىن بيزنەس قۇرايدى. ورتا بيزنەستى دامىتۋ جاعدايىنا قاتىستى ماسەلەلەردى قوزعاپ، ەكونوميكانى، قوعامدى دامىتۋدا مەملەكەتكە قاراپ وتىرماي، جەكەلەگەن ازاماتتىق باستامالاردى جەتىلدىرۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

حالىقارالىق قۇرىلىس، لوگيستيكا سالاسىنداعى تابىستى بيزنەسىمەن بولىسكەن Kusto Group كومپانياسىنىڭ بىرلەسكەن يەسى قانات كوپباەۆ قازىرگى كەزدەگى الەمدەگى احۋالدى ەسكەرگەندە، قازاقستاننىڭ لوگيستيكالىق مۇمكىن­دىكتەرى زور ەكەنىن ايتادى. حالىقارالىق بيزنەستە 20 جىلدان استام تاجىريبەسى بار ق.كوپباەۆ يزرايل ەلىندە ستارتاپتارعا مەملەكەتتەن ءتيىستى دارەجەدە كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، يزرايل الەمگە قاقتىعىستاردىڭ ورتاسىندا دامىپ وتىرعان ەل رەتىندە بەلگىلى. بۇل ەلدە العاشقى ستارتاپتار قور­عانىس سالاسى، اسكەري جوبالاردان باس­تالعان. كەيىننەن ازاماتتىق سەكتور­داعى يننوۆاتسيالارعا كوڭىل ءبولىنىپ، ۇلكەن سەرپىلىسكە جول اشىلدى. وسى وراي­دا حايفا قالاسى مەرياسىنىڭ ستار­تاپ جوبالارعا قولداۋ بارىسىنا توقتا­لىپ، تەگىن الاڭدار، تەحنولوگيالىق مۇمكىن­دىكتەردىڭ بار ەكەنىن ايتىپ ءوتتى. مەريا جوبالاردىڭ 10 پايىز اكتسياسىنا يە. يزرايل ەلىندە كۇنكورىس اينالاسىندا ۇيىمداسقان وسىنداي جوبالار تيىمدىلىگىن كورسەتۋدە. حالقىنىڭ وتە ەرەكشە ەكەنىن اتاپ وتكەن ول جاڭا قازاقستاندى قۇرعىسى كەلەتىن ءبىزدىڭ حالىقتىڭ دا مۇمكىندىگى زور ەكەنىن جەتكىزدى. دامۋ جاعىنان ءبىرشاما ارتتا قالعان قازاقستان كوپتەگەن جىل بويى ەكونوميستەر مەن زاڭگەرلەردى دا­يىن­داۋعا ءمان بەرىپ كەلدى. ەندىگى كەزەكتە مەم­لەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن بيزنەس ارا­سىنداعى سينەرگياعا ءمان بەرۋ قاجەت. كاسىبي ماماندار ماسەلەسى شەشىلۋى ءتيىس. ال ستارتاپتاردى نەسيە جانە اۋقىمدى كاپيتال سالىپ دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل – تاۋەكەلدى سالا. ق.كوپباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە قاي سالادا بولسىن جاقسى ىستەرگە ۇندەگەن ۇراندار جەتكىلىكتى. بىراق سول ۇرانداردى تاجىريبەگە اسىرۋ جاعى جەتكىلىكسىز.

ەۋرازيالىق بيزنەس جانە كاسىپكەرلىك مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى، ەقدب كاسىپكەر ايەلدەرگە ارنالعان مەنتورينگ باعدار­لاما­سىنىڭ جەتەكشىسى ەلنۋرا قاسىموۆا ايەلدەر كاسىپكەرلىگى نەگىزىندە جۇزەگە اسقان جوبالارعا توقتالىپ، يننوۆا­تسيا مادەنيەتىن دامىتۋدا گرۋزيا تاجىري­بەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن نەگىزگە الدى. بۇل ەلدەگى كىتاپحانالار جۇيەسى، تەحنوپاركتەر ينفراقۇرىلىمى، ماركەتينگ­تىك اكتسيالار ءۇشىن كافەلەردە تەگىن الاڭدار ۇسىنۋ ادىستەرى ستارتاپ جوبالارعا ءتيىم­دى. ال كرەمني القابىنداعى جەمىستى ­جوبالار ادامي قۇندىلىقتارعا كوڭىل ءبولۋدىڭ ناتيجەسى.

فورۋم بارىسىندا سپيكەرلەر ىسكەرلىك، ادامگەرشىلىك، تۋراشىلدىق، ەڭبەكقورلىق، تاعى دا وزگە قۇندىلىقتاردىڭ قوعام ءۇشىن اسا قاجەت ەكەنىن نازارعا الدى. AlmaU رەكتورى گۇلنارا كۇرەڭكەەۆا ادامزات ءۇشىن قۇندى بولىپ تابىلاتىن بۇل قاعي­دا­لاردى كۇندەلىكتى ءومىردىڭ اجىراماس بولشەگى رەتىندە ستۋدەنتتەرىنىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، ستارتاپ جوبالاردى ازىرلەپ، ولاردىڭ وندىرىسكە ەنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باسىم باعىتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسى ورايدا ەركىن تاتىشەۆ گرانتى اياسىندا ستارتاپ جوبالاردىڭ جۇزەگە اسىپ جاتقانىن جەتكىزدى.

Alawwal Partners باسقارۋشى سەرىك­تەسى قانىش تىلەۋشين قوعامنىڭ ينكليۋ­زيۆتىلىگىنە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن العا تارتتى. وسى ورايدا بيزنەس كوممۋ­ني­كا­تسياعا نازار اۋدارۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ وتكەن سپيكەر قازاقستاننىڭ قا­زىر­گى جاعدايىندا تابىسقا جەتىپ، ەل ەكونو­ميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جۇر­گەن بيزنەس وكىلدەرىنىڭ ەلدە قالۋىنا قولايلى جاعدايلاردى قاراستىرۋ قاجەت دەگەن ۇسىنىسىمەن ءبولىستى. جاسىنا قاراماي، جاڭا بيزنەس وكىلدەرىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ كەرەك. بولاشاعى بار ستارتاپتارعا قارجى سالۋعا دايىن ەكەنىن ايتقان سپيكەر ء«ىس جۇزىندە يدەيالار كوپ، بىراق ونى قولدانۋ ماڭىزدى. ول الەۋەتتى تۇتىنۋشىنى تارتىپ تۇرۋى ءتيىس. ءونىم جاقسى پىسىقتالسا، اكتيۆتەر نەعۇرلىم كوپ بولسا، جاقسى سەرىكتەس تابۋ مۇمكىندىگى سوعۇرلىم جوعارى بولادى. كوماندادا جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەنۋ – بارلىق جەردە قۇپتالاتىن نەگىزگى داعدى»، دەدى سپيكەر.

بيزنەس وكىلدەرى فورۋمدا قازاقستان­عا ءتان ەكوجۇيەنى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگى­زى بار دەگەن توقتامعا كەلدى. ونىڭ ماركە­تينگتىك، تەحنولوگيالىق، رەسۋرستىق كەم­­­شى­لىكتەرىن العا تارتىپ، جەرگىلىكتى نا­رىق­­­تىق ولشەممەن قاراعاندا بيزنەستى جە­ڭىل­دەتۋ، قارجى، مەديتسينا، كولىك جانە لوگيس­تيكا سالاسىندا ستارتاپتاردىڭ مۇم­كىندىگىنىڭ زور ەكەنىنە توقتالدى. ەلىمىز­دە تالانتتى، تالاپتى جاستار وتە كوپ. كوپتەگەن ءىت سالاسىنىڭ وكىلدەرى جۇ­مىس تابا الماي، شەتەلگە كەتىپ جاتقانى بەلگىلى. جوعارى تەحنولوگيالار سالاسىندا كوشباسشى بولۋعا مۇمكىندىگى بار قازاقستاندا وسى جاعدايلاردى ەس­كەرە وتىرىپ، ستارتاپ ەكوجۇيەسىن قالىپ­تاستىرۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيدى.

الماتى