تاڭداۋ جاساۋ – تاماشا مۇمكىندىك

ء«بىز ءبارىمىز ءبىر ەل بولىپ جاڭا قازاقستاندى، ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرامىز. ءاربىر ازا­­ماتتىڭ قۇقىعى قورعالاتىن مەم­­لەكەت بولامىز. بارىنە بىر­دەي مۇمكىندىك بەرەمىز. ءبىز مەم­­­لەكەتتىك جۇيەنى جەتىل­دىرىپ، قوعام مەن بيلىكتىڭ ءتيىم­دى ديالوگىن ورناتامىز. وسىلاي­شا، ەكىنشى رەسپۋب­ليكانى قالىپ­تاستىرا­مىز. كونستيتۋتسيالىق رەفورما مۇ­نىڭ ءبارىن تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاجەت» دەگەن پرەزيدەنت اتا زاڭ باپتارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى وزگەرەتىنىن جەتكىزدى. بۇل دەگە­نىمىز ەل تاريحىنداعى اسا ماڭىز­دى قادام بولماق.

مەملەكەت باسشىسى ايتقان رەفورمانىڭ ەرەكشەلىگى – پرە­زي­دەنتتىڭ وكىلەتتىگىن كۇشەيتۋ ەمەس، ىقپالدى پارلامەنت قۇرۋ ار­قى­لى قارا حالىققا ەسەپ بەرە­تىن ۇكىمەت قالىپتاستىرۋ. وسىدان 27 جىل بۇرىن ەلىمىزدە «رەس­پۋب­لي­كالىق رەفەرەندۋم تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ قا­بىل­­­دانعانى بارشاعا ءمالىم. سو­دان بەرى اتا زاڭىمىزعا 4 رەت وزگەرىس ەنگىزىلدى. ونىڭ بار­لى­عى پارلامەنت تاراپىنان قا­بى­ل­دان­دى. ال بۇكىلحالىقتىق رە­فەرەن­دۋم العاش رەت وتكىزىلگەلى وتىر.

وسىدان بەس جىل بۇرىن ء«داستۇر: كەشە، بۇگىن، ەرتەڭ» دەگەن اتپەن رەسپۋبليكالىق اۋقىم­دى جوبا ۇيىمداستىرعان ەدىم. جوبامەن اتتاس ەتنوگرافيالىق سۇح­باتتارعا قۇرىلعان ءتورت توم­دىق كىتاپ جارىق كوردى. ەكى عاسىردىڭ كۋاسى بولعان ءبىراز اق­ساقالىمىزبەن سۇحبات كىتاپقا ارقاۋ بولدى. سولاردىڭ ءبىرى – اتا زاڭىمىزدى جازۋعا ءوز ۇلەسىن قوسقان، زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوك­تورى، اكادەميك سۇلتان سار­تاەۆ ەدى. «كونستيتۋتسيا – بۇل مەم­لەكەتىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى. قازاق اتاسىن سىيلاعان. سوندىق­تان دا نەگىزگى زاڭىمىزدى «اتا زاڭ» دەپ اتادىق»، دەي كەلە اتاقتى اكادەميك: «قازان توڭكەرىسىنەن بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بەس كونستيتۋتسيا قابىلداندى. ونىڭ ىشىندە ءۇش كونستيتۋتسيا – 1924 جىلعى قازاق اۆتونوميالى كەڭەستىك رەس­پۋبليكاسىنىڭ، 1937 جانە 1978 جىلداردا قازاق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالارى توتاليتارلىق وداق جۇيەسى كەزىندە قابىلدانعان ەدى. ولاردا تاۋەلسىزدىك ۇعى­مى اۋىزعا الىنباعاندىعى بەلگى­لى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءوز ەركىمىزبەن، ءوز قالاۋىمىزبەن بىرنەشە تالقىلاۋدان، پىكىر الماسۋدان سوڭ 1993 جانە 1995 جىلداردان حالىقارالىق ارەنادا ءوز جولىمەن وركەندەۋگە باعىت ۇستانعان مەملەكەتىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىن قابىلدادىق»، دەدى سۇحباتىندا. ءيا، بۇل ءبىزدىڭ تاريحىمىز.

پرەزيدەنت بيىل 5 ماۋسىمدا وتكىزۋدى بەلگىلەگەن حالىقتىق رەفەرەندۋم دەر كەزىندە وتكىزىلگەلى جاتىر. الدا بولاتىن وزگەرىستەر تاريحىمىزداعى ەڭ ماڭىزدى جانە جاۋاپتى كەزەڭ بولارى انىق. ءسوز جۇزىندە ايتىلىپ قانا قويماي، كەرىسىنشە حالىق يگىلى­گىن كورەتىن، شيرەك عاسىردان اس­تام ۋاقىتتا قول جەتكىزگەن قۇن­دى­لىقتارىمىزدى قاستەرلەۋ ماق­­ساتىندا جاڭا بەلەسكە قادام با­سا­مىز. ەل تاعدىرىن شەشۋ­گە تى­كەلەي قاتىسى بار الدا­عى رە­فە­رەندۋمعا ەلىن، جەرىن، تاريحىن، بەرەكە-بىرلىگىن قاستەر­لەيتىن، ەلدەگى بەيبىت ءومىر، ق­و­عام­­داعى تۇراقتىلىق پەن تى­­نىش­­تىق­تى قالايتىن ىزگى نيەت­تى ءاربىر ازا­مات­تىڭ، بۇكىل حالىق­تىڭ قاتى­سۋى اسا قاجەتتى جانە ماڭىزدى.

جاڭا قازاقستاننىڭ بولا­شاعى ءۇشىن ارقايسىسىمىز رەفە­رەندۋمعا قاتىسىپ، ءوز تاڭداۋى­مىز­دى ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. سەبەبى بۇل – ءبىزدىڭ ازاماتتىق بورىشىمىز!

قاسىمحان بەگمانوۆ،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى