ءسوز بەن ءىستىڭ اراسى

تراكتورشى «يۋمز-نى» وتالدىرۋمەن الەك بولىپ جاتقاندا كونتور جاقتان قىزىل الا كويلەك كيگەن ءبىر ايەل ەكپىندەپ كەلدى دە: «سەندەرگە كەشەدەن بەرى نە ايتىلدى؟ اۋداننان وكىلدەر كەلەدى، ساعات 11-دە كونتوردا جينالىس بولادى دەپ ەسكەرتىلدى عوي. بۇلارىڭ نە، تۇك بىلمەگەنسىپ كەتىپ بارا جاتقاندارىڭ؟ دي­رەك­تور مەن پارتورگ ايتتى، بىل­مەيمىن، تۇگەل قاتىساسىڭدار. جي­­نا­لىستا وكىلدىڭ الدى بوس بول­ماۋ­عا ءتيىس»، دەپ وزەۋرەي سويلەدى.

تراكتورشى اعاي: «سوندا وتىنعا قاشان بارىپ كەلەمىز؟ كۇن كەش بولىپ كەتەدى عوي»، دەپ جالىنىشتى ۇنمەن قارسىلىق تانىتقانسىدى. بىراق الگى ايەل ەشتەڭەگە قارامادى، تراكتوردىڭ جا­نىندا تۇرعانداردىڭ بار­لىعىن سىقپىرتا ايداپ، كونتور­دا­عى ءماجىلىس زالىنا توعىتىپ جىبەردى. قوساق اراسىندا مەن دە كەتتىم.

كەڭشار كونتورىنىڭ ءماجىلىس زالى كەڭ، ءارى سۇستى ەكەن. توردە قىزىل ماتا جايىلعان ۇزىن ۇستەل تۇر. ونىڭ وڭ جاعىن الا بەرە قىزىل قوڭىر اعاشتان جاسالعان بيىك مىنبەر ورنالاسقان. زالدىڭ ءىشى ءيىرىپ ايدالىپ اكەلىنگەن كەڭشار جۇمىسشىلارىنا لەزدە تولىپ كەتتى. سالدەن كەيىن ەسىكتەن تەڭسەلە باسىپ، كوپشىلىككە شەكە­سىنەن قاراپ بىرىنەن سوڭ ءبىرى تىزبەكتەلە ءتورت ادام كىردى. جۇرت ورىندارىنان تۇرىپ قۇرمەت كورسەتىپ قارسى الدى. ەكەۋىن سىرتتاي بىلەمىن. ءبىرى – پارتورگ، ەكىنشىسى – ديرەكتور. قالعان ەكەۋى اۋدان ورتالىعىنان كەلگەن وكىل ەكەنى انىق. جۇزدەرى كۇن كورمەگەن، سۇپ-سۇر. ولار توردەگى ۇستەلگە، حالىققا قاراما-قارسى جايعاستى. مەن ءۇشىن ءبارى قىزىق، ءبارى تاڭسىق. مىناداي مارتەبەلى ورىنعا كىرۋ قۇرمەتىنە اقىسىز-پۇلسىز يە بولعانىما ءمازبىن. جينالىس باستالىپ كەتتى.

كۇن ءتارتىبى بەكىتىلدى: ءبىرىنشى ماسەلە – قىستاۋ قورالاردى، ونداعى شوپان تۇراتىن ءۇيدى جوندەۋ، ەكىنشى ماسەلە (ەسىمدە جاقسى ساقتالىپ قالىپتى) – كوممۋنيزم ورناتۋ، كومپارتيانىڭ شەشىمدەرىن جۇزەگە اسىرۋ. سودان ءبىرىنشى ماسەلە بويىنشا فەرما مەڭگەرۋشىلەرىنە، قۇرىلىس بريگاديرىنىڭ باسشىسىنا ءسوز بەرىلدى. ولاردىڭ ءبارىنىڭ سوزدەرى ءبىر جەردەن شىقتى: قۇرىلىس ماتەريالدارى، اينەك، پليتا، ت.ب. جوق. وبلىستان كەلمەي جاتىر. ماسەلەنىڭ ءبىر ۇشى ديرەكتورعا تىرەلدى. ونى سەزە قويعان جينا­لىس­­تى جۇرگىزۋشى اعاي: «جا­رايدى، بۇل ماسەلەنى الداعى ۋا­قىت­تا تاعى قاراستىرامىز، ەندى كۇن تار­تىبىن­دەگى كەلەسى ماسەلەگە كو­شەيىك»، دەدى.

سودان ايدا كەلىپ، جينالىس قىزىپ جۇرە بەردى. گورباچەۆتىڭ اكەلىك قامقورلىعىنىڭ، پارتيا­نىڭ تۋرا جولىنىڭ ارقاسىندا كەرەمەت ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىز، كوممۋنيزمدى قۇرۋعا «جارتى ەلى» عانا ۋاقىت قالعانى تۋرالى، قۇداي-اۋ، تاعى دا تالاي يگىلىكتەر ايتىلدى. سول ساتتە وسىنداي تاماشا ەلدە تۇرىپ جاتقانىم ءۇشىن كەۋدەمدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەپ كەتتى. اۋداننان كەلگەن وكىلدەر دە، كەڭشار باسشىلارى مەن جۇمىسشىلارى دا جارقىن-جارقىن سويلەگەندە زالدىڭ ءىشى شاتتىقتان قىزۋى كوتەرىلىپ تۇر ەدى. ۇزاق دۋ قول شاپالاقتاۋمەن جينالىس ءبىتتى.

جينالىستىڭ اسەرىنەن تراك­تورعا جەتكەنشە ايىعا المادىم. بىراق تىركەمەگە مىنگەن ساتتە الگى اسەم اسەر بىردەن عايىپ بولدى. تىركەمەنىڭ ۇستىندە شاڭ-شاڭ بولىپ، سەلك-سەلك ەتىپ كەتىپ بارامىز. تىركەمە قاتتى توڭقىعاندا وتىرعان جەرىنەن ارتقا قاراي شالقاسىنان تۇسكەن ءبىر اعامىز ورنىنا قايتا وتىرىپ جاتىپ، كەزەرگەن ەرنىن ءبىر جالاپ الدى دا «اكەڭنىڭ اۋزى، ساعان، كوممۋنيزم» دەدى ىزبارلانا. ونىڭ اۋزىنان بۇل ءسوزدى جينالىس­تان شىققان بەتتە ەستىگەنىمدە قابىلداي قويماس ەدىم، ال مىنا كۇيىمىزدە ونىڭ الگى سوزىنە تۇسى­نىس­تىكپەن قاراماسقا لاجىم جوق ەدى...

كەيىن قىستاۋ قوراعا كوشىپ باردىق. سول كەزدە مەنىڭ دە اۋزىمنان: «اكەڭنىڭ اۋزى ساعان، كوممۋنيزم» دەگەن ءسوز ەرىكسىز شىعىپ كەتكەنى. ويتكەن قىستاۋ قورا بىت-شىت، جوندەلمەگەن – باياعى جينالىستا كۇن تارتىبىنە قو­يىلعان ءبىرىنشى ماسەلە كوم­مۋنيزمدى ورناتامىز دەپ ءجۇرىپ ەستەن شىعىپ كەتكەن. ونى قويا بەر، ءبىز تۇراتىن ءۇيدى ايتساڭشى: تەرەزە سالىنباعان، ەسىگى شالقاسىنان قۇلاپ جاتىر، پەش ۇستىندە پليتا جوق، قىسقاسى – بىت-شىت. بۇل قىستاۋعا جىلدا كەلەمىز، جىلداعى كورىنىس وسى. جىلدا كوكەم مەن اپام مۇنداعى ءۇيدى دە، قورانى دا وزدەرى رەتتەپ، جاماپ-جاسقاپ جۇرگەنى. تەرەزەگە اينەك سالىنىپ كورمەگەن، ىلعي كلەەنكامەن بەكىتىلەدى. ال ءبىزدىڭ جۇرت ايتىپ جۇرگەندەي كوممۋنيزمگە جىل سايىن جاقىنداپ كەلىپ قالعانىمىز، قانە؟

سول جالعان ۋادەمەن، ءىش كەپتىرەر قۇرعاق سوزبەن ءالى كەلەمىز. ءسوز بەن ءىستىڭ اراسىنداعى ال­شاقتىق جاقىندار ەمەس. قاپتاعان جينالىس، قاقساعان شەشەندەر، بىرەۋدى شىعارىپ، بىرەۋدى تۇسىرگەن مىنبەلەر. وسى­دان جالىقتىم دەپ ەشكىم ايتپايدى، جالىقتىردىم دەپ تە ەشكىم تىيىلمايدى. ادەمى ءومىردىڭ ەلەسى ءالى ەلىكتىرىپ كەلەدى. جەتكىزەر ەمەس. ادەمى ءومىر قانداي بولادى. ونى كىم كورىپتى. بالكىم، ادەمى ءومىر دەگەنىمىز وسى ءوزىمىز ءسۇرىپ جاتقان ءومىردىڭ ءوزى شىعار.