القيسسا، سىزدەرگە ءبىر بايدىڭ قىزى تۋرالى ايتسام دەيمىن. ول بۇلا وسكەنىمەن، جاسىنان ونەرگە، عىلىمعا اڭسارى اۋعان، وڭى مەن سولىن ەرتە تانىعان، ءتىپتى قارشادايىنان ەۋروپا مادەنيەتىمەن سۋسىنداعان، ەسەيە كەلە تۋعان ەلىنىڭ ونەرىنە ەرەكشە ۇلەس قوسقان قارلىعاشتاردىڭ ءبىرى بولدى.

بۇل كۇندەرى ونىڭ ەسىمى قازاقتان شىققان تۇڭعىش كوركەمسوز شەبەرى، كاسىبي جۇرگىزۋشى، پەداگوگ، قازاق كسر حالىق ءارتىسى رەتىندە ونەر تاريحىنىڭ بەتىنە جازىلىپ قالدى. ول – قازاقستاندا ەڭ العاش ەسترادا ستۋدياسىن اشىپ، «گۇلدەر» ءانسامبلىن قۇرىپ، تالاي ونەر قىرانىن سامعاتقان، قازاق تسيركىنىڭ نەگىزىن قالاعان گۇلجيھان عاليەۆا ەدى.
گۇلجيھان اشقان ونەر ستۋدياسى
گۇلجيھاننىڭ ونەر ءۇشىن سوققان جۇرەگى ونىڭ اتىمتاي جومارت اكەسىنىڭ تاربيەسىنەن بولسا كەرەك. ونىڭ اكەسى قالي ورداباي ۇلىنىڭ بەس ءجۇز مىڭنان استام قويى بولعانىن جەتىسۋ ءوڭىرى بۇل كۇندەرى اڭىز قىلىپ ايتادى. ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز قالي بايدىڭ ەركەلەتىپ وسىرگەن جالعىز قىزى ەدى. سانالى باي «جالعىز قىزىم قاتارىنان قالماسىن» دەدى مە ەكەن، ونى تاربيەلەپ، وقىتۋ ءۇشىن وعان سوناۋ گەرمانيادان ارنايى ءۇي مۇعالىمىن الدىرعانى كوكىرەگى وياۋ اكەنىڭ عانا قولىنان كەلەتىن ءىس.
قازىرگى الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن گۇلجيھان 1934 جىلى لەنينگرادقا ساپار شەگەدى، بۇل جەرگە ول زاڭ عىلىمىن وقۋعا بارعان بولاتىن، بىراق 1936 جىلى ول ماسكەۋدەگى ونەر ينستيتۋتى جانىنان اشىلعان قازاق جاستارىنا ارنالعان ۇشجىلدىق ارتىستەر دايارلايتىن ستۋدياعا اۋىستىرىلادى. كەشەگى كەر زاماننىڭ سولاقاي ساياساتىنىڭ اسەرى گۇلجيھاندى دا اينالىپ وتپەپتى. ونىڭ اكەسى قالي ورداباي ۇلى مەن اعاسى رامازان قالي ۇلى «حالىق جاۋى» اتانىپ، وتباسىنان اجىراپ قالا بەرەدى، «حالىق جاۋىنىڭ» بالاسى وقۋدان شىعارىلاتىنى دا ءسوزسىز. ونى قۋدالاۋ كەزىندە قۇتقارىپ قالعان تۇرار رىسقۇلوۆ بولاتىن. بۇل تۋرالى گۇلجيھان عاليەۆا باعداد جاندوسايعا ءوز اۋزىمەن ايتىپ بەرگەن ەستەلىگىندە بىلاي باياندايدى: «دەكان ءوز ۇيىندە جەتى كۇن ۇستادى. سوسىن ءوز قىزىنداي كيىندىرىپ، ماسكەۋگە قازاق ەلشىلىگىنە مىنا ادرىسپەن باراسىڭ، ماسكەۋدەگى قازاقستاننىڭ توتەنشە وكىلى دەپ سۇرا. ەلشىلىكتى تاپقانعا دەيىن تاماعىڭ مەن قالادا ءجۇرىپ-تۇرۋىڭ ءۇشىن دەپ اقشا بەردى. ماسكەۋگە باردىم. ەلشىلىكتى تاپتىم. ەكى كۇن بويى كىرە المادىم. 273 بولىپ تىركەلدىم. ءۇزىلىس مەزگىلى ءبىتىپ، ەكى-ءۇش مينۋتتان كەيىن زالداعى قابىلداۋ ەسىگىنەن ۇستىندە قازاقى زەر شاپانى بار ءىرى كىسى شىقتى دا، ءبىرىنشى وتىرعان ادامنان ەڭ سوڭىندا تۇرعان ماعان دەيىن كوزبەن شولىپ ءوتتى. ءبارى «كونسۋل وسى» دەستى. جەتى-سەگىز مينۋتتان كەيىن ۇستىندە قارا كوستيۋمى بار كونسۋل الگى ەسىكتەن قايتا شىقتى. ول وتىرعانداردىڭ ءبىر سىزىعىن بويلاي كەلىپ، ساۋساعىمەن الدەكىمدى شاقىردى. اركىم مەن بە دەگەندەي كەۋدەسىن نۇقيدى. كونسۋل باسىن شايقادى. «سەنى شاقىرادى»، دەدى الدىڭعى جاعىمدا تۇرعاندار ماعان قاراپ. ول ماعان تاماق بەرىپ، قايتا جۇمىسىنا كىرىستى. سوسىن قايتا كەلگەندە، «رامازان اعامدى ۇستاپ، مەنى ينستيتۋتتان شىعارىپ جىبەردى دەپ جىلاپ ەم»، «جىلاما، ءبارىن بىلەم»، دەدى. «ال ۋاقىت تىعىز، سەنى الماتىعا كەتتى دەپ حابارلاعان ەكەن. مەن سەنى الماتىعا ەمەس، ءوزىنىڭ تۋعان جەرى سارتاۋقۇم بولىسىنا كەتىرىلدى»، دەپ حابارلادىم. «ەندى سەنىڭ فاميلياڭ قاليەۆا ەمەس، عاليەۆا بولادى. ال اتىڭ گۇلجاحان ەمەس، گۇلجيھان. سەنى كوز كورمەيتىن، قۇلاق ەستىمەيتىن وقۋ ورنىنا جىبەرەم، ساعات تورتتە ماشينامەن ءبىر ادام كەلىپ، الىپ بارىپ ورنالاستىرادى. ول ماسكەۋدەگى گيتيس ينستيتۋتى جانىنان اشىلعان قازاقستانداعى قازاق جاستارىن ونەرگە دايىندايتىن ستۋديا» دەدى. سوسىن ول «مەن تۇرار رىسقۇلوۆپىن عوي دەگەندە قالاي شىڭعىرىپ جىبەرگەنىمدى بىلمەي قالدىم».
الماتىعا قايتقان سوڭ ول قازاق دراما تەاترىندا، كينوستۋديادا، جامبىل اتىنداعى فيلارمونيادا قىزمەت ىستەيدى. سول كەزدەگى ورتالىق كوميتەتتىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ قولداۋىمەن ەلىمىزدەگى تۇڭعىش ەسترادا ستۋدياسىن اشادى. وسى ستۋديادا قازاقستاننىڭ حالىق ارتىستەرى ع.قۇرمانعاليەۆ، ج.ەلەبەكوۆ، ز.قويشىباەۆا، ل.كەسوگلۋ، ل.تولەشوۆا، ۆ.قارمىسوۆا سياقتى ماماندار قىزمەت ەتتى. ال ج.كارمەنوۆ، ن.ەسقاليەۆا، ق.بايبوسىنوۆ، س.قابيعوجينا، ا.نۇرماعامبەتوۆا سياقتى ونەر قايراتكەرلەرى وسى ستۋديانىڭ تۇلەكتەرى بولدى. گۇلجيھان ىرگەتاسىن قالاعان بۇل ستۋديا قازىر جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق ەسترادا-تسيرك كوللەدجى دەپ اتالادى.
تسيرك پەن «گۇلدەر» ءانسامبلىن قاز تۇرعىزعان
ونەردىڭ قاي-قايسىنا دا جاي قاراماعان گۇلجيھان عاليقىزى قازىرگى قازاق مەملەكەتتىك تسيركىنىڭ دە ىرگەتاسىن قالاۋعا اتسالىسادى. بۇل تۋرالى الماتى مەملەكەتتىك ارحيۆىندە ساقتالعان ماتەريالداردى اقتاردىق، رەسمي دەرەكتە «1970 جىلى قازاق مەملەكەتتىك تسيركى – كاسىبي ۇلتتىق ونەر ۇجىمى سول كەزدەگى قازاق كسر-ءنىڭ مادەنيەت ءمينيسترى ءىلياس وماروۆتىڭ قولداۋىمەن جانە قازاق كسر-ءنىڭ حالىق ءارتىسى گۇلجيھان عاليەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن ۇيىمداستىرىلدى»، دەلىنگەن. ءبىر قىزىعى، وسى مەملەكەتتىك تسيرككە گۇلجيھان اسىل تۇقىمدى اتتاردى رەسەيدەگى «ۆلاديميروۆسكي» جىلقى فەرماسىنا بارىپ الىپ قايتادى. سول كەزدىڭ وزىندە قازاق ونەرى ەشكىمنەن كەم بولماسا ەكەن دەگەن ۇلكەن مۇراتتىڭ، ىزگى ويدىڭ جەتەگىندە جۇرگەن گۇلجيھاننىڭ اسىل ارمانىنىڭ ءبىرى – قازاق مەملەكەتتىك تسيركى جىل سايىن دامىپ، ۇلتتىق بوياۋى باسىم «جىلقىشىلار»، «جەر ءجانناتى»، «ات ويىنى»، «اتامەكەن» سياقتى تسيركتىك باعدارلامالاردى دايىنداعان. ال ونىڭ تاعى ءبىر ەلەۋلى ەڭبەگى «گۇلدەر» ءانسامبلىن قۇرۋى ەدى. قازاق ونەرى مەن مادەنيەتىندە التىن ارىپپەن جازىلعان ەسترادالىق انسامبل تەك ەلىمىزگە عانا ەمەس، شەتەلدەرگە دە تانىلعان ونەر ۇجىمى. وسى ونەر ورداسىن ۇيىمداستىرىپ، اتىن الەمگە تانىتقان قازاق قىزى گۇلجيھان ءان الەمىندە روزا رىمباەۆا، ناعيما ەسقاليەۆا، قاپاش ق ۇلىشەۆا، قالامقاس راحيموۆا، ماقپال ءجۇنىسوۆا سياقتى ونەر جۇلدىزدارىن بيىككە سامعاتتى، ولاردىڭ جولىن اشتى.
گۇلجيھاننىڭ وتباسى تاربيەسى عانا ەمەس، ورتاسى دا وزىنە ساي، ەرەكشە بولعانى تۋرالى دەرەكتەر كوپ. سونىڭ ءبىرى ونىڭ بالا كەزىنەن باستاپ دىنمۇحامەد قوناەۆ، شارا جيەنقۇلوۆا سياقتى ۇلت قايراتكەرلەرىمەن بىرگە وسكەنى تۋرالى. بۇل جونىندە گۇلجيھان عاليقىزىنىڭ كەلىنى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى گۇلجان تالپاقوۆا بىلاي دەيدى: «مەن ول كىسىمەن ۇزاق جىل بىرگە ءومىر ءسۇردىم. مامام 1982 جىلى ومىردەن وتكەن كەزدە دە قاسىندا بولدىم... مەن ونىڭ وتىرىستاردا ايتقان سوزدەرىنە دەن قوياتىن ەدىم. سوندا ۇققانىم، اكەسى عالي ورداباي وتە باي بولعان. ول قاراكول ەلتىرىسىن ساتقان، ال ورىستىڭ كوپەسى پۋگاسوۆ الماتىدا ءساندى ءتۇبىت پەن مامىق ساۋدالاۋمەن اينالىستى. ولار وسى وڭىردەگى ەڭ داۋلەتتى ادامدار ساناتىندا بولىپتى. دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ وتباسىمەن، شارا جيەنقۇلوۆامەن جاقسى ارالاسىپ تۇردى. سەبەبى ولاردىڭ اكەلەرى – احمەت پەن بايمولدا جانە ەنەمنىڭ اكەسى قالي ۇشەۋى ساۋدا-ساتتىق سالاسىندا قازىرگى تىلمەن ايتقاندا «پارتنەر» بولعان».
ورداباي تۇقىمى، قازاق ونەرىنىڭ جاناشىرى، حالىق ءارتىسى گۇلجيھان عاليقىزىنىڭ ءومىر جولى سان قىرلى بولعانى شىندىق. ءومىر وعان ءبارىن بەردى جانە ونى قاناتتاندىردى. داۋلەت پەن اقىلعا باي اكە، وقىعان، زيالى اعا-باۋىر، جاقسى دوستار، ءوزىن سىيلايتىن ورتا-ۇجىم، ەڭبەگىن ەلەيتىن ۇرپاق بەردى. كەشەگى قالي باي الماتىداعى ۇلكەن مەشىت، مينيسترلەر ءۇيىنىڭ سالىنۋىن، ءتىپتى گوركي اتىنداعى ساياباقتىڭ، باۋمان ورمانىنىڭ اعاشتارىن دا وسى قالي بايدىڭ قارجىسى دەمەپتى. «بالاپان ۇيادا نەنى كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەگەن قازاق ءسوزىنىڭ گۇلجيھان سىندى ونەر قايراتكەرلەرىنە قاراتا ايتىلعانى داۋسىز. ونىڭ اكەسى دالانىڭ اتىمتايى بولسا، ونىڭ ءوزى قازاق ونەرىنىڭ اتىمتايى، جاناشىرى بولا ءبىلدى. ەندىگى جەردە گۇلجيھان ەسىمىنىڭ ۇمىتىلۋى مۇمكىن ەمەس. گۇلجيھان عاليقىزى تۋرالى ساقتالعان ارحيۆ ماتەريالدارى بۇل كۇندەرى الماتى قالاسى مەملەكەتتىك ارحيۆىندە ساقتاۋلى تۇر، ماتەريالدارىندا ول تۋرالى فوتوسۋرەتتەر مەن ونىڭ ءوزى تۋرالى قۇجاتتار بار. وسى ماقالانى جازۋعا قۇندى ماتەريالدار ۇسىنعان اتالعان ارحيۆ مەكەمەسىنىڭ باس ساراپشىسى ءلايلا قاسىمقىزىنا العىسىمىز شەكسىز.
قارجى • بۇگىن، 16:00
5 ماۋسىم - دۇنيەجۇزىلىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ كۇنى
ەكولوگيا • بۇگىن، 15:47
قازاقستاننىڭ ءبىلىم باسقارمالارىندا مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى
قازاقستان • بۇگىن، 15:18
قوعام • بۇگىن، 15:00
ايگىلى فۋتبولشى زلاتان يبراگيموۆيچ مانسابىن اياقتادى
فۋتبول • بۇگىن، 14:21
الماتىلىق پوليتسەي ارىپتەسىنىڭ قولىنان قازا تاپتى
وقيعا • بۇگىن، 13:30
ۇقساس جاڭالىقتار