مايراگۇل ماحمۋدحانقىزى، كاسىپكەر: اتاكاسىپتى وركەندەتۋ – باستى ماقساتىم

– مايراگۇل، قولونەردى تاڭداۋعا نە تۇرتكى بولدى؟ بۇل بالا كەزدەن سىڭ­گەن قاسيەت پە، الدە ەسەيە كەلە قول­عا العان كاسىپ پە؟

– موڭعولياداعى ەردەنەت دەگەن ون­دىرىستىك قالادا دۇنيەگە كەلدىم. اكەم موڭعوليا ەلى­نەن اتامەكەنگە 1991 جىلدارى العاشقى ۇلكەن كوشتىڭ ءبىرىن باس­تاپ كەلگەن بولاتىن. ول كەزدە 6-سىنىپ وقۋشىسى ەدىم. قولونەرمەن اينالىسۋ بالا كۇنگى ارمانىمنان تۋىندادى دەپ ايتا الماي­مىن. بىراق كىشكەنتا­يىم­نان قولونەردى كورىپ ءوستىم. اينا­لامداعى ايەل قاۋى­­مى­نىڭ كوبى قازاقتىڭ ءارتۇرلى ۇلتتىق قولونەرىمەن اينالىساتىن. اجەلەرىم وسى قولونەردىڭ ناعىز مايتالماندارى بولىپتى. ول كەزدە قادىرىن ونشا تۇسىنبەپپىن. اتاجۇرتقا كەلگەن سوڭ ۇلتتىق قولونەردىڭ دامىماي تۇرعانىن بايقادىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ ەرمەگىمە اينالدى. قولىمنان كەلگەنشە تىگە باستادىم. قازاقستاننىڭ ايگىلى ەتنو-ديزاينەرى ىرزا تۇرسىنزا­دا اپاي­دى كەزدەيسوق تەلەديداردان كورىپ بولمىسىنا دا، قولىنان شىق­­قان دۇنيەلەرىنە دە عاشىق بول­دىم. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ءدا­رىس ساباعىنا قۋانا قاتىستىم. ول كەزدە پاتەر جالداپ تۇرامىن، قىم­بات بولسا دا ماق­ساتىم­نان ايانىپ قالمادىم. باسقا ادام­دار­دىڭ ءدا­رىس ساباعىندا تەك تەحنولو­گيا­نى ۇي­رەت­سە، ىرزا اپاي رۋحتى وياتاتىن، سا­نا­نى وزگەرتەتىن قاسيەتىمەن باۋ­راپ الا­تىن. ول كىسى «سەن­دەر – ساۋدا­نىڭ ادامى ەمەسسىڭدەر، سەندەر ۇلت­تىق قول­ونەردىڭ، مادەنيەتتىڭ، سالت-ءداستۇردىڭ ەلشىسى، حالىق پەن كونە مادەنيەت­تىڭ اراسىنداعى التىن كوپىر­سىڭدەر. سەندەر كونە دۇنيەنى، سالتى­مىزدى، قازاقتىڭ قىرىق جاندى ايەلى­نىڭ بولمىسىن جاڭعىرتىپ جاتىر­سىڭدار»، دەپ ۇنەمى قۇلاعىمىزعا قۇياتىن.

باسىندا كاسىپ اشامىن دەگەن وي مۇل­دەم بولعان ەمەس. ءۇيىمنىڭ ءبىر بول­مەسىن قازاقى ناقىشتا جاساۋ جانە ءسىڭلىم مەن بولاشاقتا قىزىم­نىڭ جاساۋىن ءوز قولىممەن تىككىم كەلدى. بىراق ىرزا اپايدان ساباق ال­عان سوڭ، وزىمە سەنىپ، تولىقتاي بەرى­لىپ، كاسىپ باستاپ كەتتىم. ءتول مادە­نيەتىمىزدى جاڭ­­عىرتىپ، اتا كاسىبىمىزدى جال­عاس­تىرۋ ماقساتىما اينالدى. وسى قول­ونەر­دى جان-جاقتى دامىتىپ، ەلى­مىز­دىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسقىم كەلەدى.

– نارىقتاعى نەگىزگى باعىتىڭىز قانداي، كوپشىلىك قانداي بۇيىم­دارعا ءجيى تاپسىرىس بەرەدى؟

– نەگىزىنەن قىز جاساۋىن جاساي­مىز. ونىڭ ىشىندە كورپەشەلەر، ماحاب­بات كورپەسى، قۇداعي كورپەسى، قور­جىن­دار، ۇلتتىق ناقىشتاعى كىشىگىرىم سىي­لىقتار بار. ارنايى تاپسىرىس بو­يىنشا دا سىيلىقتار جاسايمىز. تۇتىنۋ­شىلار كوبىنە ۇيگە ارنالعان كورپە مەن جاستىققا دا ءجيى تاپسىرىس بەرەدى. سونداي-اق ۇلتتىق كيىمگە باسىمدىق بەرىپ جاتىرمىز. قازىر زاماناۋي ۇلگى مەن ۇلتتىق ناقىش ۇي­لەسىم تاپقان كيىم كيگىسى كەلەتىن ازا­ماتتار كوپ. ال­داعى ۋاقىتتا سول باعىت­تى جەتىلدىرۋ ويدا بار. كيىنۋ – ادام­نىڭ تالعام تاربيەسىنىڭ كورىنىسى. كوبى­مىز ءساندى كيىنۋدى بىلسەك تە، ءماندى كيىنۋ­دى بىلە بەرمەيمىز. ارينە برەند كيىم كيگەندى قاراپ قالتالى ەكەنىن بايقاساق تا ۇلتتىق سىر-سيپاتىن، بولمىس-ءبىتى­مىن بايقاۋ قيىن. «كۇمىس اشەكەيلەر تەك ساندىككە تاعىلمايدى، ونىڭ ەمدىك جانە باسقا دا جاقسى قاسيەتى زور»، دەپ ىرزا اپاي ءجيى ايتادى.

– قولىڭىزدان شىققان دۇنيە­لەر­دىڭ نارىقتاعى باعاسى قانشا؟

– كورپەشەلەرىم 30 مىڭ تەڭگەدەن باستالىپ 120 مىڭعا دەيىن بارادى. جاي قۇراقتاردان نەمەسە كۇردەلى قۇراق­تاردان قۇرالعان. ودان كەيىن كەستەلى قول، كەستە ويۋ باسۋ دەپ باعاسى وزگەرىپ وتىرادى.

– قازىرگى ەكونوميكالىق اح­ۋال كۇنىنە قىرىق قۇبىلىپ تۇر. نارىق­تاعى جاعداي ءسىزدىڭ كاسىپكە قالاي اسەر ەتىپ جاتىر؟

– ارينە، قازىر تەڭگە قايتا-قايتا قۇن­سىزدانىپ جاتىر، ول ءسوزسىز اسەرىن تيگىزەدى. قىمباتشىلىق قالتاعا سالماق تۇسىرەدى. ادام ءبىرىنشى كەزەكتە ازىق-ت ۇلىكتى ويلايدى عوي. سونىڭ اسەرى مە، ۇلتتىق بۇيىمعا دەگەن سۇرانىس ازايىپ كەتكەندەي كورىنەدى. دەگەنمەن نارىقتىڭ سيپاتى سول، سۇرانىس كەيدە وسەدى، كەيدە تومەندەيدى. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ساپالى جۇمىس ۇزدىكسىز جالعاسا بەرەدى. بىراق جۇمىس ىستەيتىن تىگىنشىلەر جاعى تاپشى. كوبى ءىستىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنىپ العاننان كەيىن ءوز الدىنا بولەك كاسىپ اشىپ كەتىپ جاتادى. بۇل ءبىر جاعىنان قۋانتادى، ءبىر جاعىنان ەندى جولعا قويىلىپ كەلە جاتقان شارۋاعا زاردابىن دا تيگىزىپ وتەدى. سوندىقتان قولىنىڭ ەبى بار، كاسىپكە جانى جاقىن، ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن ىسمەر جاندارعا ەسىگىمىز ءاردايىم اشىق. جالپى، قازىر 10-15 ادامعا جۇمىس بەرىپ وتىرمىن. «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا ەلىمىزدەگى ءبىراز ءوڭىردى ارالاپ اقىسىز ترەنينگ سەمينار جانە مەگا فەستيۆال وتكىزدىك. قاتىسۋشىلاردىڭ كوبى ۇيدە وتىرىپ جۇمىس ىستەيدى. سولار­دىڭ ىشىنەن جاقسى كوزگە تۇسكەن قاتى­سۋ­شىلاردى تاڭداپ، بىرىگىپ كاسىپ ىستەۋ بويىنشا ۇسىنىس تا جاسادىم. ديزاين، ماتا كولەمىن ءوزىم ەسەپتەپ جاسايمىن جانە ساتۋ جاعىن ءوزىم ۇيىمداستىرامىن.

– سوڭعى ۋاقىتتا بيزنەستە ايەل ازا­­مات­تاردىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ كە­لەدى. بۇل ارينە، قۋانارلىق قۇبى­لىس. كاسىپ اياسىن كەڭەيتۋ ويدا بار ما؟

– ءيا، قوعام دا ءبىزدىڭ جۇمىسى­مىز­­دى قابىلداي باستادى، تيىسىنشە مەم­لەكەتتىڭ دە كوزقاراسى ءتۇزۋ. قازىر نۇر-سۇلتان قالاسىندا ايەلدەرگە ار­نالعان «باقىتتى وتباسى» اقپارات­تىق-ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىندا باس ساراپشى بولىپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىن. مۇندا كوپبالالى، جالعىزباستى جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا باعىپ وتىرعان انالار جانە جاعدايى تومەن وتباسىنداعى ايەلدەرگە ارنالىپ كوپ­تەگەن اقىسىز تەگىن كۋرستار مەن ترەنينگتەر وتەدى. قوسىمشا ماماندىق الامىن دەگەن جاندارعا قولداۋ كورسەتىلىپ، پسيحولوگ، زاڭگەر جانە دارىگەر ساراپشىلار ارنايى كەڭەس بەرەدى. بۇل جوبا ايەلدەردى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا جانە الەۋمەتتىك جاعدايىن جاق­سار­تۋعا ۇيرەتەدى. تاجىريبەلى كاسىپكەر ايەل­دەر ءوزىنىڭ جەكە تاجىريبەسىمەن ءبولى­سىپ، موتيۆاتسيالىق ترەنينگتەر ۇيىم­داستىرادى. جاقىندا عانا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەرالى توع­جانوۆ ورتالىقتىڭ جۇمىسىمەن تانى­سىپ، وڭ باعاسىن بەردى. جۇمىس ىس­تە­گە­نىنە 6 ايدان استى، بۇيىرتسا 14 ناۋ­رىز كۇنى رەسمي اشىلۋىن جاسايمىز دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز.

– جالپى، قازىرگى قازاق ايەلىنىڭ بيزنەستەگى ءرولىن قالاي باعالايسىز؟

– ايەلدەردىڭ بيلىك پەن بيزنەس­تە، عىلىم مەن مادەنيەتتە ەرەك­شە قابىلەتىمەن تانىلىپ جاتقانىن بىلە­مىز. بۇل بىزدە قازىر قالىپتى جاعداي. سون­­دىقتان دا قوعام ءومىرىن ايەلدەردىڭ ەڭبەگىنسىز ەلەس­تەتۋ مۇم­كىن ەمەس. ونىڭ ىشىندە كاسىپكەر ايەل ازاماتتاردىڭ كەز كەلگەن سالانى ۇرشىقشا ءيىرىپ، ەل ەكونوميكاسى­نىڭ دامۋىنا ىقپال ەتىپ وتىرعاندار سانى كۇننەن-كۇنگە ارتپاسا كەمىپ جات­قان جوق. ايتا كەتۋ كەرەك، وسى كۇنى «باقىتتى وتباسى» ورتالىعىندا 6 اي­دىڭ ىشىن­دە ءتۇرلى سالادا اقىسىز تەگىن كۋرس وقىپ، ارنايى مامانداردىڭ كە­ڭە­سىن الىپ، ترەنينگتەردەن وتكەن 1500 قىز-كەلىنشەكتىڭ ىشىندە زەينەتكەر انالارىمىز دا بولدى. ورتالىقتا ءبىلىم العان ايەلدەردىڭ 70 پايىزى جۇمىسقا تۇرىپ ءوز كاسىبىن جۇرگىزۋدە. بۇدان بولەك، قايتارىمسىز گرانتقا يە بولعاندار دا كوپ. جوبانىڭ ماقساتى دا سول – ايەل ادام ءبىلىم الىپ، سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسىپ، وتباسىنا باقىت، بەرەكە اكەلسە دەگەن.