Fitch: قازاقستاننىڭ جاعدايى تۇراقتى

اگەنتتىك تالداۋشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، مۇناي باعاسى مەن كوروناۆيرۋستان تۋىنداعان قيىندىقتارعا مىعىم بيۋدجەت جانە سىرتقى بالانس ءساتتى توتەپ بەرە ءبىلدى. سونداي-اق مۇناي ساتۋدان تۇسكەن تابىستى جيناقتاۋ ارقىلى قارجىلىق يكەمدىلىك تە وڭ باعالاۋعا يە بولدى. تيىسىنشە، شيكىزات تاۋارلارىنا دەگەن تاۋەلدىلىك، جوعارى ينفلياتسيا جانە ەكونوميكالىق ساياسات نەگىزىنىڭ دۇرىس دامىماي وتىرعانى دا ەسكەرىلگەن. جاقسى مەن جاماننىڭ اراجىگىن اشا وتىرىپ، حالىقارالىق اگەنتتىك «تۇراقتى» دەڭگەيىن بەرىپ وتىر. 

اگەنتتىك قاڭتاردا بولعان ب ۇلىك سالدارىنان ەلدىڭ ساياسي تاۋەكەلىنىڭ ءالى دە جوعارى كۇيدە ەكەنىن جانە ورتا­مەرزىمدى تراەكتوريادا بەلگىسىزدىك ساقتالىپ وتىرعانىن ايتادى. ولاردىڭ مالىمدەۋىنشە، قازاقستاننىڭ كۇشتى تاۋەلسىز سىرتقى رەزەرۆتەرى ەل رەيتي­ن­گىنە جاقسى قولداۋ ءبىلدىرىپ تۇر.

«مەملەكەتتىك مۇناي قورىن­داعى جانە ۇلتتىق بانكتەگى جيىن­تىق سىرتقى اكتيۆتەرى 2021 جىلدىڭ سوڭىن­دا ءىجو-ءنىڭ 46 پايىزىن قۇرادى. ال تازا شەت­ەلدىك تاۋەلسىز اكتيۆتەر (SNFA) 36،6 پا­يىزدى قۇرادى. مۇ­ناي­دان تۇس­كەن جوعارى تابىس تا بالانس ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، ەكو­نو­ميكاعا قو­سىمشا قولداۋ بىل­دىرۋدە. 2022 جىل­عى بيۋدجەتتە الەۋمەتتىك شىعىندار كو­بە­يە تۇسپەك. بىراق رەسمي ور­گان­دار بيۋدجەتكە ەنەرگەتيكا­دان تۇسەتىن كىرىس­تەردىڭ بۇرىنعىدان جوعارى بولۋىنا بايلانىستى مەملەكەتتىك بيۋدجەت تاپ­شى­­لىعىنىڭ ء(ىجو-ءنىڭ 3،3 پايىزى) ماقساتتى كورسەتكىشىن وزگەرتپەي وتىر. قازىرگى بيۋدجەت مۇنايدىڭ باررەلىنە 60 دوللار كەزىندە بەكىتىلگەن. Fitch 2022 جانە 2023 جىلدارى تاپشىلىق ءىجو-ءنىڭ 2-3 پايىزى كولەمىندە بولادى دەپ بولجايدى. 2021 جىلدىڭ سوڭىندا مەملەكەتتىك قارىز ءىجو-ءنىڭ 22 پايىزىن قۇرادى»، دەپ جازادى اگەنتتىك.

اگەنتتىك ەل رەيتينگىنە جا­عىم­سىز اسەر بەرەتىن فاكتورلار رەتىندە مىنالاردى تىزبەلەيدى:

1. ساياسي جانە الەۋمەتتىك تولقۋ­دىڭ قايتا باستالۋى، مۇن­داي جاعداي ىشكى الەۋمەت­تىك، قار­جىلىق جانە ماكروەكونو­ميكالىق تۇراقتىلىق ءۇشىن ۇلكەن تاۋەكەل تۋدىرادى;
2. شيكىزات تاۋارلارى باعاسى­نىڭ كۇرت وسۋىنە بايلانىستى تا­ۋەل­­سىز بالانستىڭ ناشارلاپ كەتۋى;
3. ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ السىرەۋى.

ال جاعىمدى اسەر رەتىنە مى­نا فاكتورلاردى اتايدى:

1. ەكونوميكالىق ساياسات جانە ينستيتۋتسيونالدىق پوتەنتسيال نەگىزىنىڭ ءارى قارايعى نىعايۋى;
2. الداعى ۋاقىتتا فيسكال­دىق جانە سىرتقى رەزەرۆتەردىڭ قۇرىلۋى;
3. ىشكى باسەكەنى كۇشەيتىپ، جەكە سەكتور ءوسىمىن ارتتىرىپ، ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ىسكەرلىك ورتا جاعدايىنىڭ جاقسارا ءتۇسۋى.

ينفلياتسيا دا ۇنەمى ۇقساس كور­سەتكىشتەردەن اسىپ ءتۇسىپ وتىردى جانە 2021 جىلى ورتاشا 8 پايىزدى قۇرادى.

«2020 جىلدىڭ باسىنان بەرى ول ۇلتتىق بانكتىڭ 4-6 پايىزدىق ماق­ساتتى دياپازونىنان اسىپ كەت­تى جانە ينفلياتسيامەن كۇرەس نەگىز­­گى ساياسي باسىمدىققا اينالدى. اقش پەن ەۋروپانىڭ رەسەيگە سانك­­تسيا­لار سالۋى تەڭگەگە دە سوق­قى بو­­لىپ ءتيۋى ىقتيمال»، دەپ مالىم­دەيدى اگەنت­تىك. بۇل رەتتە حالىق­ارا­لىق اگەنت­­تىك ساراپشىلارى بيىل جىل سو­ڭىن­دا ينفلياتسيا دەڭ­گەيى 7 پا­يىز مو­لشەرىندە بولا­دى جانە 2023 جىل­­دىڭ اياعىنا قاراي ماق­ساتتى دا­لىزگە ورالادى دەپ كۇ­تەدى. سونى­مەن قاتار جۇمىس ىستە­مەي تۇر­­عان نەسيە دەڭگەيىنىڭ 2020 جىل­دىڭ س­وڭىنداعى 6،9 پايىزدان 3،3 پايىز­عا دەيىن تومەندەگەنىن اتاپ وتەدى.

اگەنتتىك Fitch ساراپشىلارى ەلدە بولعان قولايسىز جاعداي بانك سەكتورى كورسەتكىشتەرىنە كەرى اسەر ەتپەيدى دەپ سانايدى. 2021 جىلدىڭ سوڭىنداعى كورسەتكىشتەر بويىنشا بانك كاپيتالى 23،4 پا­يىزدى قۇرادى جانە قارجى ينستيتۋتتارى ۇلكەن وتىمدىلىككە يە.

«2021 جىلى نەسيە كولەمى كۇرت ءوستى. اسىرەسە، يپوتەكا­لىق نەسيە. بىراق قولداۋ شارالارى­نىڭ قىس­قارۋى جانە ءبىر رەتتىك زەينەتاقى تولە­مىن پايدالانۋ نەسيە ءوسىمىن تەجەي­دى. Fitch ەكونوميكالىق ءوسىم 2021 جىلعى 4 پايىزدان 2022 جىلى 3،9 پا­يىزعا تومەندەيدى دەپ كۇتەدى. تار­تىپ­سىزدىكتىڭ ەكونو­مي­كا­­عا تىكەلەي اسەرى ۇلكەن ەمەس. وپەك+ كەلىسىمىنە سايكەس مۇناي ءوندىرۋ كولەمى دە ارتادى. ءىرى ەنەر­گەتي­كالىق جوبالار اياسىندا 2023 جىل­عى وسىمگە ينۆەس­تيتسيا دا ۇل­كەن ۇلەس قوسپاق. تەڭىز كەن ورنى جوبا­سىنىڭ كەڭەيۋىنە بايلانىس­تى مۇناي ءوندىرۋدىڭ ارتۋى 2024 جىلى باستالادى جانە بۇل وسىمگە، بيۋدجەتتىك جانە ەكسپورت­تىق تۇسىمگە وڭ اسەر ەتەدى»، دەپ جازادى Fitch.