بىرجاقتى بايلام ءھام باتىل باعدار

بەيسەنبى كۇنى ەۋروپالىق پارلامەنتتىڭ ەلى­مىزدەگى «قارالى قاڭتار» وقيعالارى تۋرا­لى قازاقستانعا قاتىستى بىرجاقتى، ءۇستىرت قارار قابىلداعانى بەلگىلى. جيىن بارىسىندا ارىپتەستەرىن بايىپتىلىققا شاقىرعاندار دا بولدى. بۇل رەتتە ەۋروپارلامەنتتىڭ شەشىمدەرى ۇسىنىس رەتىندە قاراستىرىلاتىنىن ايتا كەتكەن ءجون. ەۋروپالىق پارلامەنت ادەتتە بەيسەنبى كۇندەرى ستراسبۋرگتەگى پلەنارلىق سەس­سيالاردا «شۇعىل شەشىمدەر» دەگەن اتاۋ­مەن ايىنا ەكى رەت قارار قابىلدايدى. بۇل جولى ونىڭ قىرىنا گونكونگ (قحر) پەن سۋدان دا ىلىكتى.

باتىس باق-تارى بۇل تۋرالى ماردىمدى ەشتەڭە جازباسا دا، بۇل وقيعانىڭ ەلىمىزدىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىنى بەلگىلى. بۇل ايىپ­تاۋ­لاردىڭ قازاقستانداعى دەموكراتيالىق ينستيتۋتتاردى دامىتۋ مەن ادام قۇقىقتارىن ساقتاۋ ماسەلەسى العا جىلجىعان تۇستا ايتىل­عانى دا ادىلەتسىز ەكەنى انىق. بۇل ورايدا بەيبىت شەرۋلەر مەن جيىنداردى حابارلاما ارقىلى وتكىزۋگە كوشۋ (قاڭتاردىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرىندەگى بەيبىت شەرۋلەر وسى تارتىپكە ساي ءوتتى)، اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ، ساياسي پارتيالاردىڭ پارلامەنتكە ءوتۋ شەگىنىڭ تومەندەۋى جانە ولاردى تىركەۋگە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ جەڭىلدەۋى، قازاقستاننىڭ بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەتىنە سايلانۋىن جانە وزگە دە وزگەرىستەردى اتاپ ايتۋعا بولادى.

سول قايعىلى كۇندەردە الەمدىك قاۋىم­داس­تىققا، ەۋروپارلامەنت پەن حالىقارا­لىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنا جەدەل اقپارات بەرىپ، وققا ۇشقان ساربازدار تۋرالى كەڭىرەك مالىمەتتەر ۇسىنىلسا، بالكىم، اتالعان قارار قابىلدانباعان بولار ما ەدى، كىم ءبىلسىن. دەسە دە، قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان جان-جاقتى تەرگەۋدىڭ اياقتالۋىن كۇتپەستەن، قاراردىڭ وسىلاي قابىلدانۋى – قۇجات اۆتورلارىنىڭ باسىنان بەرى بىرجاقتى پىكىردە بولعانىن ايعاقتايدى. ولاردىڭ بۇل ارەكەتتەرىنە «قوس ستاندارت» دەگەننەن باسقا تەڭەۋ تابۋ قيىن.

بۇل رەتتە اقش-تا كاپيتوليدى باسىپ العاندارعا قارسى وق اتىلعان شابۋىلدى ەسكە الساق جەتكىلىكتى. وسىعان قاراپ قازاقستانعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ تۇپكى سەبەبى قارۋلى توپقا وق اتقانىندا ەمەس، كومەك سۇراپ ۇقشۇ-عا جۇگىنگەنىندە بولىپ تۇرعانىن بولجاۋ قيىنعا تۇسپەيدى. اقش-تىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ەنتوني بلينكەننىڭ ءدال وسى ماسەلەنى بەلسەندى تۇردە «ناقتىلاۋعا تىرىسقانى» دا كەزدەيسوق ەمەس، ارينە. ەۋرووداقتىڭ كەيبىر ەلدە­رى­نىڭ تاريحي تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل وقيعاعا قاتىستى ويلارىن تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا بولادى. الايدا ۇقشۇ – «رەسەيدىڭ ءسينونيمى» ەمەس، ونىڭ حالىقارالىق قۇرىلىم ەكەنىن دە ەسكەرۋ قاجەت. ول مىندەتىن اتقارىپ، ەل اۋماعىنان شىعىپ كەتتى. وسىعان بايلانىستى ءبىز باتىستىڭ بايسالدى ءباتۋا جاساپ، قازاقستانعا قاتىستى دوستىققا ساي كەلمەيتىن قادامدارعا بارماۋىنا، ءسويتىپ قاراردى قايتا قاراۋىنا ۇمىتتەنەمىز.

وسى اسىعىس، بىرجاقتى شەشىم قابىلدانعان كۇن­نىڭ ەرتەسىنە پرەزيدەنت ق.توقاەۆ ەلدەگى ءىرى بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەستى، بىزدىڭشە، ەۋرو­پالىق ارىپتەستەرىمىز سوندا ايتىلعان جايتتارعا كوبىرەك نازار اۋدارعانى ءجون. جۇماداعى جۇزدەسۋ مەملەكەت باسشىسىنىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى باعدارلامالىق سوزىندە ايتىلعان «جاڭا قوعامدىق كەلىسىم» تۋرالى تەزيستىڭ جالعاسى بولدى. مەملەكەت مۇددەسىنىڭ بارىنەن جوعارى تۇراتىنىن قاپەرگە سالعان پرەزيدەنتتىڭ ەكونوميكانى ساۋىقتىرۋ، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى اياۋسىز كۇرەس جۇرگىزۋ، قوعامداعى ەكونوميكالىق تەڭسىزدىك پەن الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتى جويۋ، الەۋمەتتىك ليفتىلەردىڭ «تىعىنىن اشۋ»، تومەنگى جالاقىنى كوتەرۋ، قاراپايىم ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتۋ سياقتى تاقىرىپتاردى الپاۋىتتار الدىندا تالاپ رەتىندە قويىپ، ونى ورىنداۋ ءۇشىن ناقتى مەرزىم بەلگىلەۋى ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ حابارشىسى ىسپەتتى. سوڭعى تولقۋلار مەن شەرۋلەردىڭ الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك پەن كەدەي­شىلىككە، باعانى بىرجاقتى كوتەرۋگە، قوعامدى جەگىدەي جەگەن جەمقورلىققا قارسىلىق رەتىندە تۋىنداعانىن ەسكەرسەك، بۇل – ماڭىزدى قادام. جالپى، قوعامدىق-ساياسي ءومىردى جاڭارتۋ، الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك پەن جەمقورلىققا قارسى كۇرەسۋدى ءوزىنىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنا ەنگىزگەن پرەزيدەنتتىڭ بۇدان بىلاي دا ادام قۇقىقتارى مەن زاڭ ۇستەمدىگىنە باسىمدىق بەرەتىنى انىق.

راسىندا، قازىر ەلىمىز تاريحي جول ايى­رى­عىن­­دا تۇر. الداعى جىلدار قوعام ءۇشىن سىندارلى سىناق بولماق. ۇلكەن وزگەرىستەر ەندى عانا باس­تالىپ جاتىر، الدا ءبىزدى مەملەكەتتىڭ، ەكو­نوميكا مەن قوعامنىڭ تەرەڭ ترانسفورماتسياسى كۇتىپ تۇر. جاڭا قازاقستان سەنىمدى قادامدارمەن قالىپتاسا باستادى. بۇل جولدا باتىس بىرجاقتى بايلامنان باس تارتىپ، باتىل باعدارىمىزدى قولدايدى دەگەن ويدامىز.