بانكتەر نەسيە بەرۋ ءتارتىبىن وزگەرتەدى

«قارجى جۇيەسىنىڭ تۇراقتى­لى­عى ۇلتتىق ەكونوميكانى ودان ءارى دامىتۋدىڭ كەپىلى ەكەنى بەل­گى­لى. ەكونوميكا ءوسىپ، حا­لىق­تىڭ تابىسىندا الشاقتىق پايدا بولعاندىقتان، تۇتىنۋ نەسيە­لە­رى ايتارلىقتاي ارتتى. ونىڭ مول­شە­رى بيزنەستى نەسيەلەۋ كولە­مى­نەن اسىپ كەتتى. حالىق قازىرگى ۋاقىتتا كوپ نەسيە الىپ جاتىر. وسىنى ەسكەرسەك، بۇل قارجى نا­رى­عىن قۇبىلتىپ، الەۋمەتتىك تۇ­راق­سىزدىق قاۋپىن تۋدىرۋى مۇم­كىن. ۇكىمەت جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدى باستادى. بىراق بۇل تىعىرىقتان شىعاتىن جول ەمەس. ەڭ الدىمەن، شەكتەن تىس قا­رىزدىڭ كوبەيۋىن بولدىرماۋ قاجەت. سوندىقتان قارجى نارى­عىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنت­تى­گىنە ۇلتتىق بانكپەن بىرلەسىپ، پرۋدەنتسيالدى رەتتەۋ تەتىكتەرى ار­قىلى ناقتى ءارى جەدەل شەشىم قابىلداۋدى تاپسىرامىن»، دەدى ق.توقاەۆ 11 قاڭتارداعى ءماجىلىس وتىرىسىندا.

قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءمادينا ابىلقاسىموۆا مەملەكەت باس­شىسىنىڭ تۇتىنۋشىلىق كرە­ديت­تەۋدى رەتتەۋ بويىنشا ناق­تى ءارى شۇعىل شارالار قابىل­داۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ىسكە اسى­رۋ ءۇشىن كەلەسىدەي شارالاردى جۇزەگە اسىرماق.

بىرىنشىدەن، بانكتەردىڭ مەن­شى­كتى كاپيتالىنىڭ جەتكىلىك­تى­لىگىن پرۋدەنتسيالىق رەتتەۋ شەڭ­بەرىندە جەكە تۇلعالاردىڭ تۇتى­نۋ­­شىلىق كرەديتتەرى بويىنشا تاۋەكەل-سارالاۋدى ۇلعايتۋ جولىمەن شارالار قابىلدانادى. بورىش جۇكتەمەسى كوەففيتسيەنتىن ەسەپتەۋ قاتاڭداتىلادى. ەسەپتەن قارىز الۋشىدا تۇراقتى كىرىستىڭ بولۋىن دايەكتى تۇردە راستاي ال­ماي­تىن كىرىستى ايقىنداۋ ول­شەم­­­­­شارتتارى الىپ تاستالا­دى. تاۋە­­كەلگە باعدارلانعان قادا­عا­لاۋ شەڭ­­بەرىندە بانكتەرگە جانە ميكروقارجى ۇيىمدارىنا قاتىستى تاۋەكەلى جوعارى تۇتىنۋ­شى­لىق كرەديتتەر بويىنشا قو­سىمشا شەكتەۋلەر ەنگىزۋ دە قاراس­تىرىلادى. ناتيجەسىندە، بانك­تەردىڭ تولەم جاساۋ قابىلەتى جەت­كى­لىكسىز قارىز الۋشىلارعا كرەديتتەر بەرۋى شەكتەلەدى.

ەكىنشىدەن، ۇكىمەت ازىرلەپ جاتقان جەكە تۇلعالاردىڭ بان­كروت­تىعى تەتىگى شەڭبە­رىن­دە جەكە تۇلعالاردىڭ بانكتەردەگى جانە ميكروقارجى ۇيىمدارىنداعى كرەديتتەرى بويىنشا، ونىڭ ىشىندە كوللەكتورلاردىڭ ءوندىرىپ الۋىنا بەرىلگەن پروبلەمالىق بەرەشەگىن رەتتەۋ جونىندە شارالار قابىلدانادى.

ۇشىنشىدەن، اگەنتتىك جەكە تۇل­­عا­لاردىڭ كرەديتتەرى بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمەلەردىڭ شەكتى ماندەرىن رەتتەۋ، سونداي-اق كرەديتتەر بويىنشا سىياقىنىڭ ءتيىمدى مولشەرلەمەلەرىنىڭ ەسەبىنە قارىز الۋشىنىڭ كەز كەلگەن كوميسسيالارى مەن تولەمدەرىن قوسۋ بويىنشا شارالار قابىلدايدى. بۇل جاڭادان بەرىلەتىن كرەديتتەر بويىنشا حالىقتىڭ بورىش جۇك­تە­مەسىنىڭ ءوسۋىن شەكتەۋگە مۇمكىن­دىك بەرەدى.

– مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدەن كاپيتالدى نەگىزسىز شىعارۋدى شەكتەۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن اگەنتتىك ۇلت­تىق بانكپەن جانە قارجىلىق مو­نيتورينگ اگەنتتىگىمەن بىر­لە­سىپ وسى جىلعى 10 قاڭتاردا ترانس­شە­كا­رالىق قارجىلىق وپەراتسيالاردى جۇرگىزۋگە باقىلاۋ شارالارىن كۇشەيتۋ تۋرالى بىرلەسكەن بۇيرىقتى قابىلدادى. كۇدىكتى ترانسشەكارالىق وپەراتسيالار تىزبەسى، سونداي-اق كليەنت­­تەردى تيىسىنشە تەكسەرۋدىڭ كۇ­شەي­تىلگەن شا­رالارى بو­يىنشا قارجىلىق مونيتورينگ سۋبەك­تى­لەرىنىڭ ءىس-قيمىل ءتارتىبى بەل­گى­لەندى. اگەنتتىك اتالعان بۇي­­رىق شەڭبەرىندە بانك­تەر­دىڭ كليەنت­تەر­دى تيىسىنشە تەكسەرۋ جو­نىن­­دەگى كۇشەيتىلگەن شارالاردى ساق­تاۋىن باقىلايدى، سونداي-اق بانك­تەر كليەنتتەرىنىڭ ءىرى ترانس­شەكارالىق وپەراتسيالارىنا ەلدەن كاپيتالدى زاڭسىز شىعارۋ بەلگىلەرىنىڭ بولۋى تۇر­عى­سىنان كۇندەلىكتى مونيتورينگ جۇر­گى­زە­تىن بولادى، – دەيدى اگەنت­تىك باس­شىسى.

بانك ماسەلەلەرى جونىندەگى تا­ۋەلسىز ساراپشى نۇرجان بياقا­ەۆ اگەنت­تىك بورىشتىق جۇك­تەمە كوەف­فيتسيەنتىنە بايا­عى­دان بەرى نا­زار اۋدارۋى كەرەك ەدى، ءدال وسى قۇرالدىڭ قولدانىلماي قالۋى نەسيە جۇكتەمەسىنىڭ شامادان تىس ارتىپ كەتۋىنە سەبەپ بولدى دەيدى.

م.ابىلقاسىموۆا باسقاراتىن اگەنتتىكتىڭ باستاماسىنان سوڭ ەكىن­شى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ نەسيە بە­رۋ ءتارتىبىن قاتايتاتىنى بەلگىلى بولدى. ەندى باياعىداي قارىزدى وڭاي رەسىمدەۋ مۇمكىن بولا قوي­ماي­دى. سونداي-اق اگەنتتىك باسشىسى جالپى سەكتورداعى احۋالدى تۇراقتى دەپ مالىمدەيدى.

«ۇزدىكسىز قىزمەتتى قام­تا­ما­سىز ەتۋ جانە حالىق پەن بيزنەس ءۇشىن بانكتىك قىزمەتتەردى تو­لىقتاي كورسەتۋ ءۇشىن بانك­تەر­دىڭ مەنشىكتى كاپيتالى مەن وتىمدىلىگىنىڭ اي­تارلىقتاي قورى بار. بانكتەر كاپيتالىنىڭ جەت­كى­لىكتىلىگى ەڭ تومەن تالاپتاردان 3 ەسە كوپ، وتىمدىلىك تە رەتتەۋ ماندەرىنەن 4 ەسەدەن اسادى. حالىققا جانە بيز­نەسكە قول­داۋ كورسەتۋ ءۇشىن وسى جىلعى 10 قاڭ­تاردا اگەنت­تىك توتەنشە جاع­داي­دىڭ ەن­گىزىلۋى ناتيجەسىندە زار­داپ شەككەن جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ كرەديتتەرى بويىنشا تولەمدەردى كەيىنگە قالدىرۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ بويىنشا بۇي­رىق قابىلدادى. توتەنشە جاعداي كەزەڭىندە كرەديتتەر بويىنشا تولەم مەرزىمى وتكەن جاعدايدا، ايىپپۇلدار مەن ءوسىمپۇل ەسەپتەۋگە تىيىم ەن­گىزىلدى، سونداي-اق شاعىم-تالاپ جۇمىسى توقتاتىلا تۇرادى»، دەدى م.ابىلقاسىموۆا.