الەۋمەتتىڭ اكىمدەردەن كۇتەرى كوپ

قازىرگى كەزدە اۋداندار مەن اۋىلداردا ءالى دە شەشىمىن تاپ­پاعان ماسەلە كوپ. حالىقتى الاڭداتاتىن كوگىلدىر وتىن، جول، اۋىزسۋ جانە وزگە دە ماسەلەلەر جەتكىلىكتى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار دا ءتۇرلى دەڭگەيدەگى اكىمدەر ەسەپ بەرگەن سايىن كوكەيكەستى ماسە­لەلەردى كوتەرەدى. شىنى كەرەك، كەيبىر ماسەلەلەر وڭ شە­شىلسە، ەندى كەيبىرى «باياعى جارتاس –  سول جارتاس» كۇيىندە قالادى. كەيدە اكىمدەردىڭ ءوزى كوپشىلىك كوتەرگەن ماسەلەنى وڭىنان شەشىپ بەرەدى. ال كەيدە اكىمدەر مۇنداي جاعدايلارعا ءتۇرلى سىلتاۋلاردى ايتىپ جاتادى. پرەزيدەنتتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى بۇقارا مەن بيلىكتىڭ اراسىنداعى جاڭا كو­پىر، تىڭ بايلانىس ەكە­نى داۋسىز. ەندى قولىنداعى مۇمكىندىكتى قابىلەت-قارىمىنا قاراي پايدالانۋ، ءبىلىم-بىلىگىن جۇمساي ءبىلۋ اكىمدەردىڭ وزدەرىنە جاۋاپ­كەرشىلىك جۇكتەيدى.

جۋىردا جامبىل وبلىسىندا 53 سايلاۋ وكرۋگىندە سايلاۋ ءوتىپ، ءبىراز اكىمدەر سايلان­دى. ونىڭ ىشىندە قاراتاۋ، شۋ سياقتى اۋداندىق ماڭىزى بار قا­لالار مەن اۋىل، كەنت جانە اۋىلدىق وكرۋگتەر دە بار. وب­لىستىق اۋماقتىق سايلاۋ كو­ميسسياسىنىڭ توراعاسى سەرعالي ايداپكەلوۆتىڭ ايتۋىنشا، سايلاۋ وكرۋگتەرىندەگى سايلاۋ­شىلار تىزىمىنە 189 525 ازامات ەنىپ، 160 695 سايلاۋشى داۋىس بەردى. سونداي-اق قالا مەن اۋىل اكىمى لاۋازىمىنا 172 كانديدات ۇسىنىلىپ، بارلىق 53 وكرۋگتىڭ اكىمدەرى سايلانعان. بەس ازامات ءوزىن ءوزى ۇسىنۋ ارقىلى جەڭىسكە جەتكەن.

جالپى، حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگى قانداي؟ وزدەرى سايلاعان اكىمدەرگە قانداي جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى؟ ال اكىمدەر بەرگەن ۋادەلەرىن ورىنداپ، قولىنداعى بار مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، تۇر­عىنداردىڭ ءوتىنىش-ۇسىنىس­تارىن قاناعاتتاندىرا الا ما؟

تالاس اۋدانىنىڭ ورتالىعى قاراتاۋ قالاسىندا 30 601 ادام تۇرادى. بۇل ورتالىقتىڭ الەۋ­مەتتىك-ەكونوميكالىق جاع­دايى دا جامان ەمەس. قالا تۇر­عىنى ارىستان بايحودجاەۆ جاڭا سايلانعان اكىم قالاداعى تازالىق، تۇرعىن ءۇي، كوشەلەردى جوندەۋ ماسەلەلەرىن رەتتەسە دەگەن تىلەگىن جەتكىزدى. ماسەلەن، جەر­گىلىكتى تۇرعىندار تاراپىنان قاراتاۋدىڭ ورتالىعىنداعى قيراعان ۇيلەردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ نەمەسە بۇزۋ ماسەلەلەرى ءجيى كوتەرىلەدى. توقسانىنشى جىلدارداعى قۇلدىراۋ كەزىندە بۇل ۇيلەر يەسىز، قاراۋسىز قال­عان. وسى ورايدا قاراتاۋ قالاسىنىڭ تىزگىنىن جاڭا قولعا العان دارحان بايمبەتوۆ تە ەل سەنىمىن اقتاۋ جولىندا جۇمىس اتقا­راتىنىن ايتتى. «قالانىڭ تازالىعىنا ەرەكشە ءمان بەرۋ­دەمىز. وتكەن جىلى قوقىس تاستايتىن 16 كونتەينەر الىنسا، بيىل 7 كون­تەينەر الۋ جوسپاردا بار. ايالدا­مالاردى جاڭعىرتۋ، رەتسىز وسكەن تالداردى كەسۋ، ساياباقتاردى جوندەۋ، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قالانى تۇرلەندىرۋ ماقساتىندا جۇمىستار باستالىپ كەتتى. سو­نىمەن قاتار 6 كوشەگە اسفالت توسەۋ، اعىمداعى جوندەۋ جۇ­مىستارىن جۇرگىزۋ سياقتى جۇ­مىستار دا جوسپاردا بار. وعان قاجەتتى قاراجات بولىنۋدە. بۇزىلعان ۇيلەردىڭ ورنىن تازالاۋ دا جالعاسۋدا. ارينە، جۇمىس كوپ. ءبارى دە الداعى ۋاقىتتا رەتىمەن جۇزەگە اسادى دەپ ويلايمىن»، دەيدى قالا اكىمى.

توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان شۋ قالاسىندا دا شەشىمىن كۇتكەن ماسەلە كوپ. 50 مىڭنان استام حالقى بار قالا تۇرعىندارى مەكتەپتەردىڭ توزعانىن ءجيى ايتادى. ماسەلەن، قالادا بۇگىندە 11 مەكتەپ بار بولسا، ونىڭ ىشىندە 9 ءبىلىم وشاعى ەسكى. ءتىپتى اباي اتىنداعى مەك­تەپتىڭ سالىنعانىنا 93 جىل بولىپتى. عاسىرعا جۋىق تاريحى بار مەكتەپ بۇگىندە ەسكىرگەن. قالا تۇرعىندارى مەكتەپتەردەگى كوپتەگەن ماسەلەگە كوڭىل بولىنسە دەيدى. سول سياقتى «توعاي»، «قانت زاۋىتى» شاعىن اۋداندا­رىندا جارىق ماسەلەسى قيىن. بۇل دا كوپشىلىكتى الاڭداتادى. قالا اكىمى ەرجان ەستيار كەيىنگى كەزدە اتالعان اۋدانداردا جاسوسپىرىمدەر قىلمىسىنىڭ ارتىپ كەتكەنىن ايتتى. «قالا بيۋدجەتى شاعىن. ال شەشىمىن تابۋى ءتيىس ماسەلە كوپ. شۋ قالاسى كەزىندە جاسىل، كورىكتى شاھار بولعان. ەندى قالانى قايتا كور­كەيتۋ ماقساتىندا جۇمىس اتقارامىز. قالانى جاسىلداندىرۋ، ارىق جۇيەلەرىن قالپىنا كەلتىرۋ، كوپپاتەرلى تۇرعىن ۇي­لەرگە گاز كىرگىزۋ سياقتى جۇ­مىستار جەتەرلىك. ەڭ باستىسى، ەل سەنىمىنىڭ ۇدەسىنەن شىعۋ. حالىقتىڭ تالابى دا وسى»، دەيدى قالا اكىمى. جەرگىلىكتى حالىق بولاشاقتا شۋ قالاسىنداعى ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ دەنى وڭ شەشىمىن تابادى دەگەن ۇمىتتە.

وڭىردەگى اۋداندىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ بۇگىنگى جايى وسى. ەكى قالانىڭ دا اكىمى جۋىردا عانا سايلانىپ، جۇمىسقا كىرىسكەن. الايدا اۋداندارداعى قوردالانعان ماسەلەلەر وڭىنان شەشىلە مە، جوق پا، ونى دا ۋاقىت كورسەتەدى. سول سياقتى اۋىلداردا دا ءتۇرلى ماسەلەلەر بار. اكىم­دەرگە سەنگەن حالىق كەلەر كۇننەن جاقسىلىق كۇتۋدە. سايلانعان اكىمدەردىڭ ىشىندەگى ەڭ جاسى – 28 جاستاعى ءسابيت كەنجەعارا. ول ت.رىسقۇلوۆ اۋدانى، اقبۇلاق اۋىلدىق وكرۋگىنە جۋىردا عانا اكىم بولىپ سايلانعان. اتالعان وكرۋگتىڭ قۇرامىنا ر.سابدەنوۆ، بايتەلى جانە قىزىلشارۋا ەلدى مەكەندەرى كىرەدى. مۇندا دا گاز، سۋ سياقتى بىرقاتار ماسەلە حالىق نازارىندا. جالپى، حالىق بار جەردە تالاپ بار. ماسەلە بار. ال ءتورت جىلعا سايلانعان اكىمدەر سول ۋاقىت ىشىندە ەلدىڭ سەنىم ۇدەسىنەن قانشالىقتى شىعا بىلگەنىن اتقارىلعان شارۋالار كورسەتەدى.

جامبىل وبلىسى