بانك پەن بيزنەس دوستىعى نەگە ءالسىز؟

بەرەشەكتەردى قايتا قۇرىلىمدادى

جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ەكونوميكانىڭ زارداپ شەككەن سەكتورلارىن 6 پايىزعا دەيىن سۋبسيديالاۋ بويىنشا 4 مىڭ شوب سۋبەكتىسىنە 21،2 ملرد تەڭگە كومەك كورسەتىلگەن. تاعى 114 كاسىپورىن جالپى سوماسى 4 ملرد تەڭگە بولاتىن مەر­زىمى وتكەن بەرەشەكتەرىن قايتا قۇرىلىمداپتى.

«بۇل شارالار كوپتەگەن شوب سۋبەكتىسىنە بورىش­تىق جۇكتەمەنى قولايلى دەڭگەي­گە دەيىن تومەندەتۋگە، ارتىلعان قاراجاتتى قازىرگى جۇمىسقا جۇمساۋعا، سول ارقىلى قالىپ­تى قىزمەتكە ورالۋعا مۇمكىن­دىك بەردى»، دەيدى قارجى نارى­عىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنت­تىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى و.سمولياكوۆ.

سونداي-اق بيىلعا 592 كاسىپورىن نەسيە تولەمىن كەيىنگە قالدىرۋ ءوتىنىشىن بەرىپ، 9،3 ملرد تەڭگەگە 547 سۋبەكتىنىڭ ارىزى ماقۇلدانعان. ميكروقارجى ۇيىمدارى 95 كاسىپورىنعا تاپ وسىنداي جەڭىلدىك جاساعان. ءسويتىپ، 102،1 ملن تەڭگەنى تولەۋ كەيىنگە قالدىرىلعان. مۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز.

زاڭدى تۇلعا رەتىندە نەسيە رەسىمدەۋ قيىن

ۇلتتىق بانك قارجىلىق تۇراقتىلىق جانە زەرتتەۋلەر دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ولجاس كۇبەنباەۆتىڭ ايتۋىنشا، بيزنەس تاراپىنان نەسيەگە دەگەن سۇرانىس ارقيلى.

«III توقساندا نەسيە الۋعا تۇسكەن سۇرانىس بىلتىردىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 43 پايىزعا ءوسىپ، 221 مىڭ وتىنىشكە جەتتى. وتىنىشتەردىڭ ورتاشا مولشەرى 21 ملن تەڭگەگە تاياۋ. كوپتەگەن بانكتە ورتا بيزنەستىڭ نەسيەگە سۇرانىسى وتكەن توقساننىڭ دەڭگەيىندە ساقتالعان. ءىرى بيزنەسكە كەلەر بولساق، ولاردىڭ پاندەميادان كەيىن باياۋ قالپىنا كەلۋىنە بايلانىستى نەسيە سۇرانىسى ايتارلىقتاي تومەندەدى. بۇل رەتتە نەسيەلەردىڭ ماقۇل­دانۋ كوەففيتسيەنتى وتكەن توقسان­مەن سالىستىرعاندا بيزنەس­تىڭ بارلىق سەگمەنتى بويىن­شا تومەندەدى. دەگەنمەن شوب ءۇشىن نەسيەلەۋ ءتارتىبى ازداپ جۇمساردى. ءىرى بانكتەر بيز­نەس­تىڭ جەكەلەگەن سالالارى بو­يىن­شا تاۋەكەل دەڭگەيىن قايتا قاراستىردى»، دەيدى ۇلت­تىق بانك وكىلى.

دەپارتامەنت باسشىسىنىڭ سوزىنەن بانك­تەردىڭ بيزنەستى نەسيەلەۋگە كەلگەندە ءالى دە قىرسىز ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ءتىپتى كاسىپكەرلەردىڭ زاڭدى تۇلعا ەمەس، جەكە تۇلعا رەتىندە نەسيە را­سىم­دەپ، كاسىپتەرىنە اقشا قۇيۋ مىسالدارى دا كەزدەسىپ قالادى. ويتكەنى بانكتەن كاسىپكەر رەتىندە اقشا سۇراۋ – بىتپەيتىن قاعاز جيناۋ، تاۋسىلمايتىن قۇجات تولتىرۋ. ءارى كەپىل مۇلكىڭ بولماسا اقشا المايسىڭ دەگەن قاعيداسى تاعى بار. قىسقاسى، مەملەكەت كاسىپكەرگە ءوزى اقشا ۇسىنادى، سوسىن ءوزى توبىقتان قاعادى.

دوللارلانۋ ورنىنا رۋبلدەنۋ ماسەلەسى تۋىندادى

ءبىز مۇنى قۇر ايعاي، قۇرعاق مىسالدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىز. ەكونوميكاعا جەتكىلىكتى دەڭگەيدە نەسيە بەرە الماي وتىرعانىن بانك باسشىلارىنىڭ ءوزى مو­يىندايدى. بىراق بار كىنا ولاردا دا ەمەس. Halyk Bank اق باسقارما توراعاسى ءۇمىت شاياحمەتوۆا بانك سەكتورىندا ۇلكەن وتىم­دىلىكتىڭ بولۋىنا قاراماستان، ۇلت­تىق بانك بەكىتكەن بازالىق ستاۆكا الەم­دىك نەمەسە كورشىلەس ەلدەردىڭ نارى­عىن­داعىداي يكەمدى نەمەسە ناقتىلى ارەكەت ەتپەيدى دەپ سانايدى.

«بۇل جاعداي ەكونوميكانى نەسيەلەۋ ىسىنە اسەر ەتپەي قويمايدى. قازىر ءبىزدىڭ وتىمدىلىگىمىز 4 ترلن تەڭگە توڭىرەگىندە. ەكونوميكاعا نەسيە بەرۋدەگى بانكتەر ۇلەسى 2009 جىلعى ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ء(ىجو) 67 پايىز قاتىناسىنان 2021 جىلى 21 پايىزعا دەيىن قۇلدىراپ كەتتى. نەسيەلەر نەگىزىنەن تۇتىنۋشىلىق ماق­سات­تا جانە يپوتەكا رەتىندە بەرىلۋدە. بانكتەردىڭ ەكونوميكانى نەسيەلەۋدەگى ءىجو-گە قاتىستى ۇلەسى 10 پايىزعا دەيىن قۇلادى. رەسەيدە كەرىسىنشە، ەكونوميكانى نەسيەلەۋدەگى ءىجو-گە قاتىستى ۇلەسى 60 پايىز بولىپ تۇر» دەدى ول.

بانكير وزدەرىن ەكونوميكاعا نەسيە بەرمەيدى دەپ ايىپتايتىنىن، بىراق وعان اسەر ەتەتىن ەلەۋلى سەبەپتەر بار ەكەنىن جەتكىزدى.

– بىرنەشە فاكتوردىڭ ءبىرى – رەسەيگە قاتىستى ەل ەكونوميكاسىنىڭ باسەكەگە قا­بىلەتتىلىگى. رەسەيلىك تاۋار يمپورتى كو­بەيدى جانە ءبىز وندىرگەن تاۋارلار با­سە­كەگە ساي بولماي جاتىر. بۇل جاعداي رەسەيدە سوڭعى ەكى جىلدا بازالىق ستاۆكا 4،25 بولىپ تۇرعان كەزدە ورىن الدى. بىزگە قاراعاندا رەسەيدەن رۋبل ارقىلى نەسيە الۋ ارزانىراق. ەگەر بۇرىن دوللارلاندىرۋ ماسەلەسى وزەكتى بولسا، بۇ­گىندە رۋبلدەنۋ ماسەلەسى تۋىنداپ وتىر. سوڭعى ەكى جىلدا بيرجادا رۋبلمەن جا­سالعان ساۋدا كولەمى ءۇش ەسە – 10 ملرد-تان 27 ملرد رۋبلگە دەيىن ءوستى. بۇل رەت­تە قازاقستاندىق قارىز الۋشىلاردى رە­سەيلىك بانكتەر تاراپىنان رۋبلمەن قارجىلاندىرۋ دا ءوسىپ جاتىر، – دەدى ءۇ.شاياحمەتوۆا.

Halyk Bank باسشىسى وسى ورايدا اگروسەكتورعا رەسۋرس جىبەرۋگە نيەتتى ەكەندەرىن، بىراق اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ساياساتى ءالى كۇنگە تۇسىنىكسىز بولعاندىقتان تاۋەكەل ەتپەيتىندەرىن ايتتى.

– جەكە تۇلعالار پورتفەلى ەندى تەك وسە تۇسەدى. تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەۋ كو­بىنە سىرتقى تاۋارلاردى ساتىپ الۋ­عا با­عىتتالعان، ياعني قارىز الۋشى­لار­دىڭ قا­راجاتى سىرتقى ەكونوميكا­نى قار­جى­لان­دىرۋعا جۇمسالادى. الايدا بول­شەك نەسيەنى شەكتەپ تاستاۋ – تىعى­رىق­تان شىعۋدىڭ جولى ەمەس. قارىزدىق جۇكتەمە كوەففيتسيەنتىنە باسا ءمان بەرە وتىرىپ اقىلعا سالىنعان ساليقالى شەشىم تابۋ كەرەك، – دەدى Halyk Bank باسشىسى.

«بانك تسەنتركرەديت» باسقارما توراعاسى عالىم قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىن­­­شا، ەلىمىزدە شوب-قا نەسيە بەرۋ ءۇشىن زاڭدى تۇرعىدا جاقسى جاعداي جاسالعان. كەپىل ساياساتى دا قولايلى دەڭگەيدە. الايدا قارىز الۋشىعا باعالاۋ جۇرگىزۋ شوب-تى نەسيەلەۋدىڭ نەگىزگى پروبلەماسى بولىپ تۇر دەيدى ول.

– ميكرو جانە شاعىن بيزنەستى نەسيەلەۋ بولشەك نەسيەلەۋگە قاتتى ۇقساس. بۇل تۇرعىدا بانكتەردىڭ اقپاراتقا قول­جەتىمدىلىگى شەكتەلگەن. تەك ىشكى دەرەكتەرگە سۇيەنىپ نەسيە بەرۋدە اۆتوماتتى شەشىم قابىلداۋ قيىن. بولشەك نەسيە بو­يىنشا بىزگە كليەنتتىڭ زەينەتاقى جار­ناسىن كورۋگە مۇمكىندىك بەرىلگەن. بانكتەر وسى جانە باسقا دا تاۋەكەلدەردى باعالاپ ۇيرەندى. ال ميكرو جانە شاعىن بيزنەس سەگمەنتىندە مۇندايدى ىستەۋگە مۇم­كىندىك بەرمەيتىن بارەر كوپ. مى­سالى، ولاردىڭ سالىق ەسەبىن، تابىسىن كورە المايمىز. تەك ءبىزدىڭ بانكتەگى اي­نالىمى عانا كورىنەدى، – دەيدى بانك توراعاسى.

شەتەلدىكتەردىڭ كوپتىگى – نەسيەلەۋدىڭ تومەندىگى

باسقا-باسقا، وسى سەكتوردىڭ ىستىعىن دا، سۋىعىن دا كورگەن مامانداردىڭ پىكى­رىن ەستىگەن سوڭ، يلانباسقا شاراڭ قال­ماي­دى. ماسەلەن، Moody’s حالىق­ارالىق اگەنتتىگىنىڭ اعا تالداۋشىسى سەمەن يساكوۆ پايىزدىق مولشەر­لە­مەلەردىڭ تىم جوعارى بولۋى – قازاق­ستان­دىق بانك سالاسىنىڭ باستى پروبلەماسى دەپ سانايدى.

«جوعارى پايىزدىق ستاۆكالار، اسى­رە­سە كورپوراتيۆتى قارىز الۋشىلار ءۇشىن بانك نەسيەلەرىن تارتىمسىز ەتىپ وتىر. مەملەكەتتىك دامۋ ينستيتۋتتارى ار­قىلى سۋبسيديالاناتىن نەسيە­لەۋ­دىڭ جوعارى كولەمى دە تەوريالىق تۇر­عى­دان كوممەرتسيالىق بانكتەرگە ءتۇسۋى مۇمكىن بيزنەستىڭ ءبىر بولىگىن باسقا جاق­قا بۇرادى. بۇل جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن تەڭگەدەگى ۇزاق مەرزىمدى جيناقتارعا دەگەن سەنىمدى ارتتىرۋمەن قاتار ينفلياتسيا دەڭگەيىن تومەندەتۋ قاجەت. بۇل جاڭا كليەنتتەردى تارتۋعا، قازىرگى كليەنتتەردىڭ ۇلكەن كولەمدەگى نەسيە قارىزىنا قىزمەت كورسەتۋگە كومەكتەسەدى»، دەيدى س.يساكوۆ.

«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتا­لى­عىنداعى اكرا كەڭسەسىنىڭ باسشىسى اسقار ەلەمەسوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىر بانك سەكتورىنىڭ پروبلەماسى شاش ەتەكتەن.

– سوڭعى جىلدارى ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن نەسيەلەۋدىڭ توقىراۋىنا بايلانىستى قازاقستان بانكتەرىنىڭ اتىنا كوپ سىن ايتىلۋدا. راسىمەن، ەگەر كورشىلەس ەلدەردىڭ نەسيەلەۋ كورسەتكىشىمەن سالىس­تىرار بولساق قازاقستاننىڭ جەتىستىگى جوعارى ەمەس. جالپى، الداعى جىلدارى ەلىمىزدەگى بانكتىك نەسيەلەۋدىڭ ءوسۋ الەۋەتى تومەن. بۇعان، ءبىرىنشى كەزەكتە ەكونوميكانىڭ شيكىزاتتىق باعىت ۇس­تانۋى جانە ءوندىرۋ سالالارىندا شەتەلدىك ءىرى ويىنشىلاردىڭ كوپتىگى سەبەپ. تىكەلەي شەتەلدىك كومپانيانىڭ باقىلاۋىنداعى كاسىپورىن حالىقارالىق نارىق ارقىلى قارجىلاندىرىلادى. ولار جەرگىلىكتى بانكتەرگە وتە سيرەك جۇگىنەدى. مىنە، نارىعىنا شەتەلدىكتەردى كوپ كىرگىزىپ العان قازاقستان، ازەربايجان سياقتى ەلدەردە بانكتىك نەسيەلەۋ دەڭگەيى وتە تومەن بولادى، – دەيدى قارجىگەر.

شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك وڭالا قويعان جوق

2019 جىلعى دەرەك بويىنشا جەكە سەكتورعا بەرىلگەن بانك نەسيەسىنىڭ ۇلە­سى ءىجو-ءنىڭ 21،20 پايىزىن قۇراعان. وزبەكستاندا بۇل كورسەتكىش 30،04، ال رەسەيدە 52،35 پايىزدى قۇرايدى.

«سوڭعى جىلدا ەل ەكونوميكاسىنداعى بانك سەكتورىنىڭ ۇلەسى تومەندەپ كەتتى. ءىجو-دەگى نەسيە پورتفەلى ۇلەسىنىڭ 20 پا­يىزدان ارەڭ اسۋى وتە تومەن كورسەتكىش. سەكتورعا اۋقىمدى تازالاۋ جۇرگىزۋ جانە ورنىقتى وسىمگە جول اشۋ، سوعان ساي ەكو­نوميكاداعى ءرولىن ارتتىرۋ ءۇشىن بانك­تەر­دە­گى كورپوراتيۆتى باسقارۋ ساپاسىن جانە اشىقتىعىن كۇشەيتۋ وتە ماڭىزدى»، دەيدى S&P Global Ratings قارجى ينستيتۋتتارى جانە مەملەكەتتىك قارجى باعىتىنىڭ ديرەكتورى يرينا ۆەليەۆا.

مەملەكەت پاندەميا باستالماي تۇ­رىپ-اق شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە بەل­سەن­دى قولداۋ كورسەتۋ تەتىكتەرىن ىزدەي باس­تاعان ەدى. الايدا وقىستان ىندەتتىڭ باس­تالۋى بۇل شارۋانى ودان ءارى جەدەلدەتە ءتۇستى. ءسويتىپ، مەملەكەت قازىناسىنان شوب-قا ميللياردتاعان قارجى اۋدارىلدى.

قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى ءمادينا ابىل­قا­سىموۆانىڭ ايتۋىنشا، ەكونو­مي­كا­نىڭ زارداپ شەككەن سەكتورلارىندا كاسىپكەرلەرگە ماقساتتى قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن بارلىق شوب سۋبەكتىلەرىنە
6 پايىزعا دەيىن ستاۆكالاردى سۋبسيديا­لاۋ قامتاماسىز ەتىلگەن. جالپى سوماسى 740 ملرد تەڭگە بولاتىن سۋبسيديانى 4 839 كومپانيا الىپتى.

«بانكتەر داعدارىسقا قارسى شارالاردى قولدادى. 2020 جىلى جانە 2021 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا زارداپ شەككەن سالالاردا شوب ءۇشىن كرەديتتەردى كەيىنگە قالدىرىپ، قايتا قۇرىلىمدادى. ناتيجەسىندە، 2019 جىلعى 13 پايىز بولعان تەرىس مانمەن سالىستىرعاندا ءبىز 2020 جىلدى شوب كرەديتتەرىنىڭ 7،2 پا­يىزعا وسۋىمەن اياقتادىق. 2021 جىلعى ساۋىردەن باستالعان ەكونوميكالىق ءوسۋدى قالپىنا كەلتىرۋ اياسىندا بيىل 9 ايدا شوب كرەديتتەرىنىڭ ءوسۋى 18،6 پا­يىز­دان، ال ەكونوميكاعا كرەديتتەردىڭ جال­پى ءوسۋى 16 پايىزدان استى»، دەيدى م.ابىلقاسىموۆا.

سوعان قاراماستان شوب شارۋا­سى ءالى وڭالىپ كەتە قويعان جوق. جىل باسىنان بەرى جۇمىسىن ۋاقىتشا توقتاتقان شاعىن كاسىپورىندار سانى 15 پايىزعا كوبەيگەن. تىركەلگەن 340 مىڭ كومپانيانىڭ 120 مىڭى جۇمىس ىستەمەيتىن بولىپ شىققان. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا جۇمىستى ۋاقىتشا توقتاتۋعا شەشىم قابىلداعان شوب سۋبەكتىلەرىنىڭ ءاربىر ءۇشىنشىسى ساۋدا سالاسىنا (29،3 پايىزى) تيەسىلى ەكەن. پاندەميا داۋىلىنان زارداپ شەككەندەر قاتارىندا قۇرىلىس فيرمالارى مەن ءتۇرلى قىزمەتتەردى ۇسىنۋشى شاعىن كومپانيالار دا بار.