ءموبيلدى اۋدارىمدى اڭدۋ بيزنەستى كولەڭكەدەن شىعارا ما؟

قارجى مينيسترلىگىنىڭ حابار­لاۋىنشا، ءموبيلدى اۋدارىم ار­قىلى اقشا قابىلداعان كاسىپ­كەر كليەنتكە فيسكالدى چەك بەرمەي، سالىقتان جالتارادى، سول ارقىلى تۇتىنۋشى قۇقىعىن دا بۇ­زادى. ءسويتىپ، مينيسترلىك قارا­شا ايىندا ونلاين تولەم جاساۋ­دى ء«موبيلدى اۋدارىم» جانە «تولەمدەر» (كاسىپكەرلىك تولەم) دەپ ەكىگە ءبولىپ، ونى زاڭ جوباسىنا ەنگىزدى. ياعني كليەنت العان تاۋارى مەن تۇتىنعان قىزمەتىنىڭ اقىسىن ارنايى كاسىپكەرلىك شوتقا جىبەرۋگە مىندەتتى.

«تولەمدى ءموبيلدى اۋدارىم ارقىلى قابىلداپ، سالىق تولە­مەي­تىن كاسىپكەرلەردى ارنايى اق­پا­راتتىق جۇيە انىقتايدى. ماسە­لەن، ءبىر ادامعا بىرنەشە ادامنان تۇ­راق­تى تۇردە اقشا اۋدارىمدارى جاسالىپ تۇر­سا جانە ول ءبىر اپتاعا، ءتىپتى ءبىر ايعا دە­يىن سوزىلاتىن بول­سا، بىردەن سالىق ورگاندارى قىز­مەتكەرلەرىنىڭ نازارىنا تۇسەدى. ونداي كەزدە ماماندار الگى ادامنىڭ نەمەن اينالىساتىنىن ءجىتى تەكسەرەدى. ءتىپتى بانكتەر­دەن قاجەت اقپارات الادى. بىزدە اقپا­راتتىق جۇيەلەر جاق­سى دامىعان. جاساندى ينتەللەكت كومە­گىمەن ون­داي كۇماندى وپەراتسيالاردى انىقتاۋ قيىنعا سوقپايدى»، دەدى قار­جى ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى مارات سۇلتانعازيەۆ.

وسى سوزدەن كەيىن-اق قوعام دۇر­لىگىپ سالا بەردى. ءار جەردە تاك­سيس­تەردىڭ، دۇكەن­شىلەردىڭ ءمو­بيل­دى اۋدارىم ار­قى­لى تولەم قابىل­داماي، قولما-قول اقشا سۇراي باس­تاعانى تۋرالى اقپارات تارادى.

30 قاراشا كۇنى بۇل ماسەلە­گە مينيستر­لىك تۇسىنىكتەمە بەردى. ء«مو­­بيلدى اۋدا­رىمداردى پاي­دا­لانۋعا بايلانىستى سا­لىق زاڭ­ناماسىنا ەنگىزىلگەن وز­گەرىس جەكە تۇلعالاردىڭ جەكە اۋدارىم­دا­رىن كاسىپكەرلىك ماقساتتا جۇزەگە اسى­رىلاتىن ءموبيلدى تولەمدەردەن اجى­را­تۋعا باعىتتالعان. بۇل ما­سەلە بانك جانە بيزنەس-قا­ۋىم­داستىقپەن بىرنە­شە رەت تالقى­لان­دى. باستامانىڭ تۇپكى ماق­ساتى – بيزنەستى ءارى قاراي تسيفر­لى كەڭىستىكتە دامىتا ءتۇسۋ. ال دە­رەك­تەردى مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگان­دارىنا بە­رەدى دەپ الاڭداۋعا نەگىز جوق. 2022 جىل­دان باس­تاپ كاسىپكەرلىك شوتتارعا تۇس­كەن تو­لەم­دەر بويىنشا عانا بانكتەر­دەن اق­پارات الۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىلايشا، جەكە اۋدارىمدارعا سالىق سالىنبايدى»، دەلىنگەن حابارلامادا.

مينيسترلىكتىڭ حابارلاۋىنشا، جەكە كاسىپكەرلىككە سالىق سا­لۋ ءۇشىن قولايلى بىرنەشە سالىق رە­جىمى بار. مىسالى، تاكسيس­تەر پا­تەنت نەگىزىندە ارنايى سالىق رەجى­مىن تاڭداي الادى. اتالعان رەجىم جىلدىق تابىسى 10،3 ملن تەڭگەدەن اس­پاعان جاعدايدا جۇمىس ىستەيدى.

«قازىر بىرنەشە ءموبيلدى قو­سىمشا بار. كاسىپكەر ونلاين كاس­سالىق اپپا­راتتىڭ ءموبيلدى نۇس­قاسىن (Kaspi Pay، Halyk Pos، ForteKassa، Alfa Pay – رەد.) جۇكتەپ الىپ، ونى زاڭدىق نەگىزدە پايدالانا الادى. ال سالىق ەسەپتىلىگى e-Salyq Business قوسىمشاسىن ەنگىزۋمەن اۆتوماتتى تۇردە پايدا بولادى. مۇنىڭ ءبارى بولاشاقتا بيزنەس جۇرگىزۋدى وڭاي ەتۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىر. ەسكە سالايىق، موراتوري اياسىندا جەكە كاسىپكەرلەر 2023 جىلعا دەيىن تابىس سالىعىنان بوساتىلعان»، دەيدى مينيسترلىك.

تاۋار مەن قىزمەت اقىسىن جە­كە شو­­تىنا اۋدارتقان كاسىپكەر تا­بى­سىن جاسىرادى، اينالىمىن كور­سەتپەيدى، ءسويتىپ سالىقتان جالتارىپ كەتەدى دەگەندى ءماجى­لىس دەپۋتاتى سەرگەي سيمونوۆ تا ايتقان بولاتىن.

ء«بىز زاڭ جوباسىندا ءموبيلدى تو­لەم­نىڭ نە ەكەنىن ناقتىلاي­مىز. قازىر ءبىز­دىڭ سالىق كودەكسىندە تو­لەمنىڭ تەك ەكى ءتۇرى كور­سەتىلگەن: قولما-قول تولەم جا­نە مىندەتتى تۇر­دە فيس­كالدى چەك شى­­­عا­راتىن تەر­مينال ارقىلى كارتامەن اۋدا­رىم جاساۋ. سوندىقتان شوتتى بيز­­نەس ءۇشىن دەپ ءبولىپ، ءموبيلدى اۋدا­­رىم ارقىلى تولەم جاساعان كەزدە فيس­­كالدى چەك بەرۋ پروتسەدۋراسىن جە­ڭىلدەتۋ قاجەت. بۇل كاسىپكەردىڭ بيزنەس جۇر­گىزۋىن جەڭىلدەتەدى جانە توقسان سا­يىن سالىق ەسەپتىلىگىن دۇرىس ۇسىنا الا­دى. تيىسىنشە، تۇتىنۋشى قۇقى دا قورعالادى»، دەيدى س.سيمونوۆ.

ال ۆيتسە-مينيستر م.سۇلتان­عازيەۆ تاۋار مەن قىزمەت اقىسىن بۇرىنعىداي جەكە شوتىنا اۋدارت­قان كاسىپكەرلەرگە قانداي جازا قولدانىلاتىنىن ايتتى.

«قازىر بىزدە ءوز ۋاقىتىندا ەسەپ­­كە قوي­­ماعاندىعى ءۇشىن سالى­ناتىن اكىم­شى­لىك ايىپ­پۇلدار بار. چەك بەرمەگەنى، ياعني ەسەپتە اينالىمدى كور­سەت­پە­گەندىگى ءۇشىن دە اكىمشىلىك جاۋاپ­كەر­شىلىك­كە تارتىلادى. بارىندە دە ءبى­رىن­شى رەتتە ەسكەرتۋ بەرىلىپ، ەكىنشى رەت قاي­تالان­سا، ايىپپۇل باستالادى»، دەپ ءتۇسىن­دىر­دى ­ۆيتسە-مينيستر.

جەكە تۇلعالاردىڭ اۋدارىمىنا سا­لىق سالىنبايتىنىن مەم­­لەكەتتىك كىرىس­تەر كوميتەتى ون­دى­رىستىك ەمەس تو­لەم­دەردى اكىمشى­لەن­دىرۋ باسقارماسى باس­شى­سىنىڭ ورىنباسارى ولجاس وتار دا راستادى. ول بۇل تۋرالى «حابار» ارنا­سىنداعى «بۇگىن» توك-شوۋىندا ما­لىمدەدى.

«اۋدارىمدارعا» ەمەس، «تو­لەمدەرگە» عانا سالىق سالىنادى. ەگەر ءبىر كاسىپكەر­گە ءبىر كۇندە 50-100 رەت اۋدارىم جاسال­عان بولسا ارنايى باقىلاۋ جاساۋ ار­قى­لى ولاردى انىقتايمىز. كەيبىر ادامدار «توي جاساسام، تويىما كەلگەن 100 ادام ءموبيلدى قوسىمشا ارقىلى اقشا جىبەرسە، سالىق تو­لەيمىن بە؟» دەيدى. ولاي ەمەس. ول ءبىر كۇن عانا سولاي اقشا الار. ءارى قاراي ولاي جالعاسپايدى عوي. ال كاسىپكەر كۇن سايىن وسىنشاما ادامنان اقشا الادى. سوندىقتان ولاردى باقىلاۋعا الامىز»، دەيدى و.وتار.

مۇنىڭ ءبارى تۇسىنىكتى. دەسە دە حالىق­تىڭ ءبىر توبى «ۇكىمەت نەگە ءدال وسى ءمو­بيلدى اۋدارىمدارعا جابىسىپ الدى؟» دەپ ارىز ايتادى. ولاردىڭ كەلتىرەتىن دايەگى – قول­ما-قول اقشا ۇسىنۋ دا تۋرا وسى اۋدارىم جاساۋ سياقتى نارسە عوي. ەڭ باستىسى، دۇكەنشى (تاۋار نە قانداي دا ءبىر قىزمەت ۇسىنۋ­شى كاسىپكەر) چەك بەرسە بولدى ەمەس پە؟

ازىرگە ءدال وسى ساۋالعا ناقتى جاۋاپ جوق. قاي تاراپتان دا. Face­book جەلىسىن­دە مارجان را­قاي ەسىمدى قولدانۋشى «باعا­نا دۇ­كەنگە باردىم. «كاسپي اۋدا­­رىمى ­جوق» دەپ جازىپ قويىپتى. سو­سىن، ودان شى­عىپ ەكىنشىسىنە بار­دىم. «سىزدەردە اۋدا­رىم بار ما؟ الىپ تاستامادىڭىزدار ما؟» دەپ سۇرادىم. «جوق المادىق. ال­مايمىز دا. زاڭدى تۇردە جك تىر­كەلگەن، سالىق تولەپ وتىرمىز ونسىز دا. كەز كەلگەن اۋدارىم، تولەم قابىلداي بەرەمىز»، دەپ جاۋاپ بەر­دى»، دەپ جازادى.

ايگۇل مىڭجاسار ەسىمدى قول­دانۋشى اعىلشىن تىلىنەن ساباق وتەتىن كومپا­نيانىڭ اقى تولەۋ­گە ارنايى شوت جىبەر­گەنىن ايتادى. «وسىلاي جۇمىس ىستەۋ­گە نە كەدەرگى؟ بىلۋىمشە، وسى تابىستان ­1 پايىز عانا سالىق تولەيدى، 10-اق تەڭگە!» دەپ جازادى ول.

شۋلى تاقىرىپتىڭ ءىزىن الا تسيفر­لى تولەم جۇيەسىن دامىتۋ بويىنشا كوشباسشى سانالاتىن Kaspi.kz رەسمي مالىمدەمە جاسادى.

«زاڭ جوباسى جەكە تۇلعالاردىڭ ارا­سىنداعى ءموبيلدى اقشا اۋدارىمىنا قاتىستى ەمەس. ءموبيلدى تولەمدەر ۇعى­مىن جانە جەكە كا­سىپكەرلىك پەن زاڭ­دى تۇلعالار ءۇشىن تاۋارلار نەمەسە قىز­مەت كورسە­تۋ ءۇشىن اقىنى ارنايى كاسىپ­كەر­لىك قىزمەتكە ارنالعان شوتتارعا قا­بىلداۋ مىندەتىن ەنگىزۋ كوزدەلىپ وتىر. مىسالى، مۇنى تاۋارلار مەن قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن اقى قا­بىلداۋعا Kaspi Pay ءموبيلدى قو­سىمشاسى مەن Kaspi QR-دىڭ كومەگىمەن قازىردىڭ وزىندە جاساۋعا بولادى» دەلىنەدى حابارلامادا.

ال «بانك تسەنتركرەديت» باس­قارما توراعاسى عالىم قۇسايىنوۆ بۇل الەۋ­مەت­­تىك تۇرعىدان العاندا وتە ءادىل شەشىم دەيدى.

«ادال كاسىپكەرلەر ءۇشىن بۇل وزگەرىس – تولەم قابىلداۋدى جە­ڭىل­دەتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. POS-تەرمينال ساتىپ الۋدىڭ قاجەتى جوق، ياعني ونلاين تولەم قابىلداۋدىڭ زاڭدى مەحانيزمى ەنگىزىلدى. الەۋمەتتىك تۇرعىدان دا ادىلەتتى. قازاقستان­دا شاعىن جانە ميكرو بيزنەس ءۇشىن قولايلى سالىق جۇيەسى بار. ەگەر بانكتەرگە كومپانيانىڭ قارجى اينالىمى كورسەتىلەتىن سا­لىق ەسەپتىلىگىن كورۋ بويىنشا قولجەتىمدىلىك بەرىلسە، بۇل دا كوپ كاسىپكەرلەردى سالىق تولەۋگە ىنتالاندىرىپ، تيىسىنشە ولار­دىڭ نەسيە الۋ قابىلەتىن ارتتىرا تۇسەرى ءسوزسىز»، دەيدى بانك باسشىسى.

ۇلتتىق بانكتىڭ حابارلاۋىنشا، 2021 جىلدىڭ 9 ايىندا ونلاين جۇزە­گە اسى­رىلعان اقشا تولەمدە­رى مەن اۋدا­رىم­دارىنىڭ كولە­مى 36 ترلن تەڭگەنى قۇرا­عان. بۇل تسيفردىڭ الداعى ۋاقىتتا تەك وسە تۇسەرى ءسوزسىز. ارينە، مەملەكەتتىڭ كولەڭكەلى بيزنەستى باقىلايمىز، ءسويتىپ سالىق ءتۇسىمىن ارتتىرامىز دەۋى ابدەن ورىندى. بىراق كەيبىر ساۋال بويىنشا تاقىرىپ ءالى دە جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. باسى انىق ءبىر نارسە بار – قاي-قاي­سىمىز دا وزىمىزگە قىزمەتىن ۇسىنعان كا­سىپكەردەن فيسكالدى چەك تالاپ ەتۋىمىز كەرەك. سوندا ول دا ءوز مىن­دەتىن تۇسىنەدى، تۇتىنۋشىنىڭ دا قۇقىعى اياققا تاپتالمايدى.