ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆ «تاۋەلسىزدىك تاعىلىمى» ماقالاسىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ ءۇشىنشى ونجىلدىعىنىڭ باسىندا قازاقستان رەسۋرستار مەن تاجىريبە جيناقتاپ، ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋدى، ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋدى جانە شيكىزاتتىق تاۋەلدىلىكتەن الشاقتاۋدى جۇزەگە اسىرا باستاعانىن اتاپ وتەدى. وسى كۇردەلى مىندەتتى شەشۋ پروتسەسىندە جاڭعىرۋعا جول اشاتىن رەسۋرستاردى جيناقتاۋدىڭ نەگىزگى قۇرالىنا اينالعان قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قورى ماڭىزدى ءرول اتقارادى.

تۇڭعىش پرەزيدەنت «قامدانعان قاپى قالمايدى» دەپ اتاپ وتكەندەي، راسىمەن، ەلباسىنىڭ «ەرتەڭىن ويلاعان ەل عانا وزادى. بولاشاق ۇرپاعىمىز ەشتەڭەدەن تارىلماۋى ءۇشىن ۇلتتىق قور مەن التىن-ۆاليۋتا قورىن جاساقتاپ، وعان مول قارجى جيناقتادىق. ءدال وسى مول قاراجات پاندەميا كەزىندە بىزگە كومەك بولدى» دەگەنىمەن كەلىسپەۋگە بولماس.
قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قورى الەمدىك مىقتى داعدارىستاردىڭ ەڭ قيىن كەزەڭدەرىنىڭ وزىندە جانە الەمدىك نارىقتارداعى تۇراقسىزدىق جاعدايىندا ونىڭ تۇراقتى جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ەل ەكونوميكاسىن باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتىنە اينالدى. قور قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2000 جىلعى 23 تامىزداعى جارلىعىمەن قۇرىلدى، 2001 جىلعى قاڭتاردا وعان العاشقى قاراجات ءتۇستى، سول كەزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2001 جىلعى 29 قاڭتارداعى جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قورىن باسقارۋ جونىندەگى كەڭەس قۇرىلدى. قوردىڭ قۇرىلۋى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ونجىلدىعىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ جۇرگىزگەن نەگىزگى ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ ءبىرى بولدى.
قۇرىلعان كەزدە ۇلتتىق قور كەم دەگەندە تمد ەلدەرى مەن جالپى پوستسوتسياليستىك مەملەكەتتەر اراسىنداعى بىرەگەي ينستيتۋت سيپاتىندا بولادى. ول كەزدە ەگەمەندى ءال-اۋقات قورلارىن قۇرۋ تاجىريبەسى كەڭ تارالماعان بولاتىن جانە مۇنداي پروفيلدەگى قولدانىستاعى ينستيتۋتتاردىڭ فۋنكتسيالارى ءبىرشاما وزگەشە ەدى. سونىمەن قاتار ءبىرىنشى كەزەكتە بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن تابيعي رەنتادان اقشا جيناۋدى بولجادى. قازاقستاننىڭ وسى جيناقتاۋ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تۇراقتاندىرۋ فۋنكتسياسى بار ۇلتتىق قورى الەمدىك نارىقتارداعى ءوسىپ كەلە جاتقان تۋربۋلەنتتىلىكتىڭ كۇردەلى جاعدايلارىندا ەكونوميكانى رەتتەۋدىڭ وزىق، وزەكتى جانە وتە ۋاقتىلى قۇرالىنا اينالدى.
قالىپتاسۋىنىڭ نەگىزگى كوزى مۇناي كاسىپورىندارىنىڭ سالىقتارى بولعان ۇلتتىق قور تەز تولىقتىرىلىپ، قارقىندى تۇردە ءوستى. ەگەر ءبىرىنشى جىلدىڭ سوڭىندا (2001) ونىڭ كولەمى 1 240 ملن بولسا، ون جىلدان كەيىن ول 25 ەسە ءوسىپ، شامامەن 31 ملرد جيناقتالدى. قوردىڭ رەسۋرستارى 2008-2009 جىلدارداعى جاھاندىق قارجى داعدارىسى كەزىندە ەكونوميكانى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن بەلسەندى پايدالانىلعانىنا قاراماستان ءوسىپ وتىردى. قور اكتيۆتەرىنىڭ ەڭ جوعارى كولەمى 2014 جىلعى تامىزدا بايقالدى، ول كەزدە 77 ملرد قاراجات جيناقتالعان بولاتىن. بۇل سول جىلدىڭ ءىجو-ءنىڭ 35%-نا تەڭ بولدى.
ۇلتتىق قوردى قالىپتاستىرۋ جانە جۇمساۋ كونترتسيكلدىك قاعيدات بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. ياعني قولايلى جاعداي كەزەڭىندە ول الەمدىك نارىقتارداعى جوعارى باعالاردان ەداۋىر كىرىس الاتىن مۇناي سەكتورىنان تۇسەتىن ءىرى سالىق تۇسىمدەرى ەسەبىنەن تولىقتىرىلادى، ال كۇردەلى كەزەڭدەردە قوردىڭ قاراجاتى سىرتقى داعدارىس فاكتورلارىنىڭ اسەرىن بەيتاراپتاندىرۋ ءۇشىن ەكونوميكانى جوعارى كولەمدە قولداۋعا جۇمسالادى. سوڭعى جىلدارى الەمدىك نارىقتارداعى داعدارىستىق قۇبىلىستار جيىلەپ، كۇشەيە ءتۇستى، ال شيكىزاتتىڭ الەمدىك باعاسى سالىستىرمالى تۇردە تومەن دەڭگەيدە قالىپ وتىرعاندىقتان، ۇلتتىق قوردىڭ قاراجاتى ازايا باستادى. جالپى، بۇل قالىپتى جاعداي، ويتكەنى قوردىڭ باستى مىندەتى – ەكونوميكانى تۇراقتاندىرۋ جانە ەلدە ەكونوميكالىق داعدارىستاردىڭ تۋىنداۋىنا جول بەرمەۋ. ول ءۇشىن «قيىن جىلدارى» جيناقتالعان قاراجاتتى جۇمساۋ تالاپ ەتىلەدى.
ەكونوميكاداعى جاعداي تۇراقتانعان سايىن ۇلتتىق قوردان بيۋدجەتكە ترانسفەرتتەر ازايادى، الەمدىك نارىقتارداعى باعانىڭ ءوسۋى تۇسىمدەردىڭ وسۋىنە اكەلەدى جانە قور قايتادان وسە باستايدى.
سونىمەن قاتار قوردىڭ جيناقتاۋ فۋنكتسياسى، ونىڭ مىندەتى بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن اقشا جيناقتاۋ قۇرالى بولۋ دا باسىم باعىت بولىپ قالا بەرەدى، سوندىقتان تۇراقتاندىرۋ ماقساتتارىنا قارجى رەسۋرستارىن جۇمساۋ نورماتيۆتىك شەكتەۋلەرگە يە. ولار ەرەكشە قۇجاتپەن – قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قورىنىڭ قاراجاتىن قالىپتاستىرۋ جانە پايدالانۋ تۇجىرىمداماسىمەن بەلگىلەنگەن جانە قوردان تۇسەتىن ترانسفەرتتەردى ونىڭ تومەندەتىلمەيتىن قالدىعى ءىجو-ءنىڭ 30%-ىنان كەم بولمايتىنداي ەتىپ شەكتەيدى. وسىلايشا، قور كولەمىن جەتكىلىكتى جوعارى دەڭگەيدە ساقتاۋ قامتاماسىز ەتىلەدى، بۇل وعان الداعى ۋاقىتتا دا ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەكونوميكاسىن قولداۋ جانە دامىتۋ فۋنكتسياسىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ۆياچەسلاۆ دودونوۆ،
ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پرەزيدەنت جانىنداعى قسزي باس عىلىمي قىزمەتكەرى
تايتوبەدەگى جارىلىسقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى
وقيعا • بۇگىن، 15:33
قازاقستاندىق جازۋشىلاردىڭ دەتەكتيۆ شىعارمالارى ءبىر كىتاپقا توپتاستىرىلادى
قازاقستان • بۇگىن، 15:25
مەملەكەتتىك رامىزدەردى قورلاعاندارعا ايىپپۇل مولشەرى ارتادى
ۇكىمەت • بۇگىن، 15:16
«بالانى مەكتەپكە جينايىق» اكتسياسى باستالدى
قوعام • بۇگىن، 15:08
مەملەكەت باسشىسى يادرولىق مەديتسينا ورتالىعىنا باردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:00
قازاقستاندا اعىلشىن ءتىلى ءۇشىنشى سىنىپتان باستاپ وقىتىلادى
ءبىلىم • بۇگىن، 14:57
الماتى قالالىق سوتى نەگە قورشالعانى بەلگىلى بولدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:52
قىزىلوردا وبلىسىندا جولاۋشىدان 154 كەلى بالىق تاركىلەندى
وقيعا • بۇگىن، 14:45
رەسەيدەن زاڭسىز اكەلىنگەن الكوگول ونىمدەرى تاركىلەندى
قازاقستان • بۇگىن، 14:39
ەلوردادا حالىقارالىق ىزدەۋدە جۇرگەن قىلمىسكەر ۇستالدى
قوعام • بۇگىن، 14:30
پەتروپاۆلداعى قالالىق سوتقا «بومبا» قويىلدى
قوعام • بۇگىن، 14:23
جالعان ديپلوممەن لاۋازىمدى قىزمەتكە ورنالاسقاندار انىقتالدى
قوعام • بۇگىن، 14:10
سولتۇستىك وڭىرلەردە قانت قىمباتتادى
ايماقتار • بۇگىن، 14:01
«قاراسورا» 607 قىلمىستىڭ بەتىن اشتى
قوعام • بۇگىن، 13:40
ەكونوميكا • بۇگىن، 13:23
ەسىرتكى جارنامالاعان 1،6 مىڭنان استام سايت بۇعاتتالدى
قوعام • بۇگىن، 13:01
كيىكتى اتقان اقمولا تۇرعىنىنا قاتىستى ءىس قوزعالدى
ايماقتار • بۇگىن، 12:52
نۇر-سۇلتاندا «ارقار» كوپىرىنە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى
ەلوردا • بۇگىن، 12:42
قوستانايلىق كولىك جۇرگىزۋشى قالا ورتالىعىنىڭ استاڭ-كەستەڭىن شىعاردى
وقيعا • بۇگىن، 12:33
ەلىمىزدە 12 مىڭعا جۋىق ينتەرنەت-الاياقتىق تىركەلدى
قوعام • بۇگىن، 12:28
قازاقستاندىقتار ءوز ەركىمەن 1،3 مىڭ اتىس قارۋىن تاپسىردى
قوعام • بۇگىن، 12:18
الداعى كۇندەرى اۋا رايى قانداي بولادى
اۋا رايى • بۇگىن، 12:10
ەلوردادا جاڭا مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:04
قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاشا زەينەتاقى مولشەرى بەلگىلى بولدى
قارجى • بۇگىن، 11:52
جامبىل وبلىسىندا تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى سوتتالدى
ANTIKOR • بۇگىن، 11:45
وتكەن اپتادا ەلىمىزدە 3 مىڭنان استام قىلمىس تىركەلدى
قوعام • بۇگىن، 11:40
ەلەنا رىباكينا الەمدەگى ۇزدىك 25 تەننيسشىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى
تەننيس • بۇگىن، 11:32
سۇڭگۋىرلەر جايىققا باتىپ كەتكەن بالانىڭ دەنەسىن ىزدەستىرىپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 11:22
ەۋروپالىقتار سۋدى ۇنەمدەي باستادى
الەم • بۇگىن، 11:15
اقمولا وبلىسىندا 650-دەن استام ادامدى كەنە شاققان
ايماقتار • بۇگىن، 11:01
مۇگەدەكتىگى بار ادامدار پورتال ارقىلى 237 مىڭنان استام قىزمەت الدى
قوعام • بۇگىن، 10:55
يسلاميادا: قازاقستان قۇراماسىنىڭ قورجىنى تاعى 2 مەدالمەن تولىقتى
سپورت • بۇگىن، 10:42
بقو-دا مۇناي ونىمدەرىنىڭ زاڭسىز اينالىمى توقتاتىلدى
وقيعا • بۇگىن، 10:35
اقتوبەدە جول اپاتىنان 4 ادام كوز جۇمدى
ايماقتار • بۇگىن، 10:21
شقو-دا جوعالىپ كەتكەن بالا ءالى تابىلعان جوق
قوعام • بۇگىن، 10:17
«كوشە اقىنى» ءفيلمى كورەيا كينوفەستيۆالىندە كورسەتىلەدى
ونەر • بۇگىن، 10:08
ەگيپەتتە شىركەۋدەگى ورتتەن 41 ادام كوز جۇمدى
الەم • بۇگىن، 09:55
وسكەمەندە اۋتيست بالا جوعالىپ كەتتى
ايماقتار • بۇگىن، 09:42
ەلوردادا 14 اۆتوبۋستىڭ قوزعالىس باعىتى وزگەردى
ەلوردا • بۇگىن، 09:34
قازاقستاننىڭ باسىم بولىگىندە كۇن ىستىق بولادى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:25
ۇقساس جاڭالىقتار