وتكەن عاسىردىڭ 20-30-جىلدارىندا جەتىسۋ وڭىرىندە بولعان حالىق كوتەرىلىستەرى اۋقىمدى دا، الەۋمەتتىك جاعىنان كۇردەلى ەدى. بولشەۆيكتىك بيلىك ورنىققان سوڭ، باس كوتەرگەن حالىق نارازىلىعىنا 1920-جىلدارداعى استىق جيناۋ وتريادتارى، 1928 جىلدان ەكپىندى جۇرگىزىلگەن استىق پەن مال دايىنداۋ ناۋقاندارى، ءتۇرلى سالىقتار، تۇقىم قورىن جيناۋ، 1929 جىلى باستالعان كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ سەبەپ بولدى.

بولشەۆيكتىك ۇعىمداعى «باي» دەگەن تۇسىنىكتىڭ ايقىنداماسى دا جىل وتكەن سايىن تۇرلەنىپ تۇردى. 1928 جىلعى تاركىلەۋ تۋرالى دەكرەت بويىنشا الماتى وكرۋگىندە بايلار ساناتىنا كوشپەلى اۋدانداردا – 400، جارتىلاي كوشپەلى اۋدانداردا 300 ءىرى قاراسى بار شارۋالار جاتقىزىلسا، 1930 جىلعى و. جاندوسوۆ كوميسسياسى ىلە جانە شۋ وزەندەرى بويىنداعى كوشپەلى اۋىلداردى تەكسەرگەنىندە 40-50 ءىرى قاراسى بارلاردىڭ ءوزى باي ەسەبىندە تاركىلەنگەنىن انىقتاعان. ەگىنشىلىكپەن اينالىسپايتىن، بار تىرشىلىگى مالعا بايلانىستى بولعان شارۋالاردىڭ قولىندا 1 ات، 1 تۇيە، 10-عا جەتپەيتىن قوي قالدىرىلعان. 1928-جىلدان باستاپ ەرەكشە قاتالدىقپەن جۇرگىزىلگەن دىنگە قارسى ناۋقان دا شارۋالاردىڭ شيرىعۋىنا تۇرتكى بولدى.
وتاندىق تاريح عىلىمىندا جاپپاي شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ باستاۋى رەتىندە 1929 جىلعى بوستاندىق، باتپاققارا كوتەرىلىستەرى ايتىلىپ كەلدى. سوڭعى زەرتتەۋلەر شارۋالار كوتەرىلىستەرىنىڭ ءىزاشار وقيعاسى 1928 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا جەتىسۋدا، تالدىقورعان ۋەزىنە قاراستى قوعالى بولىستىعىنىڭ ارالتوبە كازاك ستانيتساسىندا بولعانىن، بىراق بۇرىن مۇلدە زەرتتەلمەگەندىگىن كورسەتتى. ارالتوبەلىك شارۋالار اشىعىپ وتىرعان حالىقتان كۇشتەپ جينالعان استىقتىڭ اكەتىلۋىنە قارسى شىققان. وگپۋ، پارتيا ورگاندارىنىڭ ۇلكەن ابىگەرىنە سەبەپ بولعان كوتەرىلىس كەزىندە شارۋالار اۋىلدى باسىپ الىپ، كوممۋنيست، كومسومولداردى قارۋلى كۇزەتكە الىپ، دايىندالعان استىقتى اشىققان جۇرتقا تاراتىپ بەرگەن. كەيىن استىقتى تاراتۋ كوميتەتىن قۇرعان كوتەرىلىسشىلەردەن 44-ءى سوتتالعان. ولار اقتالعان جوق. بۇل سوت پروتسەسىن وگپۋ اشىق تۇردە كورنەكى قىلىپ وتكىزىپ، نارازىلىق سەبەبىن «كۋلاكتاردىڭ لاڭى» دەپ تاپقان.
جەتىسۋ وڭىرىندەگى حالىق كوتەرىلىستەرى تاريحىنىڭ زەرتتەلۋىن وكرۋگتىڭ بىرقاتار اۋدانىنىڭ «شەكارالىق» سانالۋى قيىنداتتى. الماتى وكرۋگىنىڭ الاكول، لەپسى، وكتيابر، جاركەنت، كەگەن، تالدىقورعان، اقسۋ سياقتى 7 اۋدانى قىتايمەن شەكتەسەتىن. وسى سەبەپتەن وگپۋ اقپارلارىندا باس كوتەرگەن كوتەرىلىسشىلەر توپتارى «ىشكى باندا»، «شەتەلدىك باندا» دەپ جىكتەلدى. «شەتەلدىك باندىلارعا» قىتاي جەرىنەن شەكارا بۇزىپ كەلىپ، جەرگىلىكتى وكىمەت ورىندارىمەن قاقتىعىسقا تۇسكەن كوتەرىلىسشىلەردىڭ قارۋلى توپتارى جاتقىزىلدى. قاستەك، قورداي، كەگەن اۋداندارىنىڭ بوسقىندارى قىرعىزستانعا باعىت الدى. 1928 جىلدىڭ وزىندە-اق، قارقارا بولىستىعىنىڭ ءىرى بايلارى سىرت تاۋلارىنا جاقىنىراق قونىپ، تاركىلەۋ باستالعان جاعدايدا وسىنداعى قاقپاق تاۋلارىندا جۇرگەن قىرعىز جانتاي وماروۆتىڭ كومەگىمەن قىتايعا ءوتۋدى ويلاستىرادى. شەكارا باسقارماسى مالىمەتىندە قىتايدىڭ جاركەنت ۋەزىمەن جانە سىرت تاۋلارىمەن شەكتەسەتىن ايماعىندا جۇرگەن جانتايدىڭ قىرعىزستان اكسر-ءىنىڭ قاراقول اۋدانىندا تانىمال تۇلعا جانە اقسۇيەك تۇقىمى ەكەنى ايتىلعان.
«وگپۋ-ءدىڭ ورتا ازياداعى وكىلەتتى وكىلدىگىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، جانتاي ءوزىنىڭ بەدەلىنە سۇيەنىپ، وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا ەلدى قىتايعا كوشۋگە ۇگىتتەدى، سوڭىنان قارۋلى ادامدارىمەن قاراقول اۋدانىنىڭ وزدەرىمەن بىرگە 300-گە جۋىق ءىرى قارا، 1000 ۇساق جاندىقتى ايداپ كەتكەن 30-داي وتباسىنىڭ شەكارادان وتۋىنە كومەكتەستى. جانتاي ۇگىتىنىڭ ۇرانى: «سالىقتار مەن مالدى الۋدان قۇتىلۋ». وسى مالىمەتتەرگە قاراعاندا جانتايدىڭ باندى توبى سىرت تاۋلارىن جاقىن جەردە ءجۇرۋى قارقارا بولىستىعىنىڭ وسى ماڭداعى بايلارىنىڭ ونىمەن قوسىلۋىن جەڭىلدەتەدى»، دەلىنگەن اقپاردا.
شەكارالىق اۋداندارداعى تۇراقتى اسكەري بولىمدەردىڭ كوپتىگى باس كوتەرگەن شارۋالار مەن بوسقىنداردى اسا قيىن جاعدايدا قالدىردى. 1930 جىلدىڭ كوكتەمىنە قاراي كوتەرىلگەن الماتى وكرۋگىنىڭ بۇيەن اقسۋ، سارقان جانە باسقا دا اۋداندارىنداعى شارۋالار كوتەرىلىستەرى تۇراقتى اسكەري بولىمدەردىڭ، سونىڭ ىشىندە اسكەري اۆياتسيا كومەگىمەن اياۋسىز جانشىلدى. 1930 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي سەيىتباتتال تۇگەلباەۆ جانە شوقان ەلەۋسىزوۆ باستاعان كوتەرىلىسشىلەر توبى قاپالدان شەگىنىپ، كەڭەس-قىتاي شەكاراسىنا جەتكەن. بوسقىندارعا جول-جونەكەي بالاساز، اششىبۇلاق، بۇيەن جانە باسقا مەكەندەر تۇرعىندارى قوسىلعان. 4 ساۋىردە كوتەرىلىسشىلەر قالىڭ قاردى ومبىلاپ توقتاعان سارىتاۋ دەگەن جەردە ولاردى جازالاۋشىلار وتريادى قۋىپ جەتكەن. 4 ساعاتقا سوزىلعان شايقاستان سوڭ كوتەرىلىسشىلەر 68 ادامىنان ولىدەي ايىرىلىپ، بەرىلۋگە ءماجبۇر بولعان. ولاردان 28 ۆينتوۆكا، 6517 باس مال الىنعان. 517 كوتەرىلىسشى تۇتقىندالىپ، وگپۋ ۇشتىگىنە بەرىلگەن. كەيىنىرەك ولاردىڭ 108-ءى اتىلعان. وسىمەن ءبىر مەزگىلدە تالدىقورعانعا قولعا تۇسكە كوتەرىلىسشىلەردى پايدالانۋ ارقىلى ۇستالعان، قىزىلاعاشتى قورشاۋ كەزىندە بەلسەندى بولعان 8 كوتەرىلىس جەتەكشىسى جەتكىزىلگەن. ولاردىڭ اراسىندا مۇكەي بولاتوۆ، قۇدايبەرگەنوۆ، بوجانوۆ جانە باسقالارى بولعان. وگپۋ-ءدىڭ 1930 جىلدىڭ 25 ماۋسىمداعى اقپارىندا سارقاندا بۇيەن اقسۋ اۋدانىنداعى كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرۋشى سەرىك مارقۇلوۆ قاماۋدا جاتقان جەرىنەن قاشىپ شىعىپ، قايتادان ۇستالار كەزىندە قارسىلىق كورسەتىپ، ولتىرىلگەنى حابارلانعان. تۇراقتى اسكەري بولىمدەردىڭ بەيبىت شارۋالاردى قىناداي قىرۋى جەتىسۋدىڭ شەكارالىق اۋداندارىنداعى كوتەرىلىستى جانشۋدىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى بولدى. (1-كەستە)
جوعارىداعى كەستەدەن ءبىر عانا بالقاش اۋدانىنىڭ وزىندە جانشىلعان حالىق كوتەرىلىستەرى كەلەر جىلدارى ءورشي تۇسكەنىن كورۋگە بولادى. سونداي-اق وگپۋ «شەتەلدىك باندى» ساناعان شەكارالىق اۋماقتاردا قيمىل جاساعان كوتەرىلىسشىلەردىڭ بىرقاتارى قىتاي بيلىگىنىڭ تاراپىنان دا قۋعىندالعان. اتاپ ايتقاندا، 1932 جىلى قىتايدىڭ كۇرە تۇرمەسىندەگى جاقىپبەردى سولتانبەك ۇلى باستاعان 24 كوتەرىلىسشى اتىلدى. ولاردىڭ مۇردەلەرى جامانبۇلاق قورىمىنا جەرلەنگەن. اتىلعاندارىڭ ۇلكەنى – 47 جاستاعى جاقىپبەردى سولتانبەك ۇلى، ەڭ جاسى 16 جاسار تۇرسىنباي اۋباكىر ۇلى بولعان. جاقىپبەردى باستاعان 12 ادامدى دا كۇرە تۇرمەسىنە اكەلىپ، سوندا اتادى. 24 كوتەرىلىسشىنىڭ مۇردەلەرىن جەرگىلىكتى ۇيعىر اۋىلى تۇرعىندارى جامانبۇلاق قورىمىنا جەرلەيدى. اتىلعانداردىڭ دەنى پۇسىرمان بي ۇرپاقتارى ەدى. اتىلعانداردىڭ ىشىندە 22 جاستاعى اقىن اۋەزحان بەلگىباي ۇلى (1910-1932) كۇرە تۇرمەسىندە «جاقىپبەردى قيسساسىن» جازىپ، ول شىعارما ەل ىشىندە اۋىزدان-اۋىزعا كەڭ تارالعان. ال قىتايداعى كسرو باس كونسۋلدىعىنىڭ 1930 جىلدىڭ 16 ناۋرىزىنداعى مالىمەتىندە سەمەي جانە الماتى وكرۋگتەرى شەكارا اۋداندارىندا ارەكەت ەتكەن جانىبەك تۋرالى قىتاي وكىمەتىمەن حات الىسۋلار بولعانى جازىلعان. حاتتار بويىنشا نەگىزگى مامىلە قىزىل ارميا مەن قىتاي اسكەرلەرىنىڭ جانىبەككە قارسى بىرلەسكەن قيمىلى تۋرالى بولعان. باس كونسۋلدىق جانىبەك «باندىلارىنىڭ» توناۋىنان كەڭەستىك ازاماتتار مەن كەڭەس ۇيىمدارىنا كەلتىرگەن وراسان زور زيانىن» كورسەتكەن. قىتاي جاعى كەڭەستىك ديپلوماتتارعا جانىبەك وتريادىنىڭ قازىر كەڭەستىك تەرريتوريادا ەكەنىن ايتىپ، جاۋاپ بەرگەن. اسكەرلەرگە جانىبەكتىڭ قايتادان قىتايعا ءوتىپ كەتۋىنە جول بەرمەۋ تاپسىرىلعان. جانىبەكتى تىرىدەي ۇستاعانعا 1000 لان ۋادە ەتىلگەن. ەكىجاقتى قىسپاققا تۇسكەن قازاق شارۋالارىنىڭ بارار جەر، باسار تاۋى قالماعانىن ايعاقتايتىن بۇل اقپاراتتار حالىق باسىنا تونگەن ناۋبەتتىڭ الاپاتتى اۋقىمىن كورسەتەدى.
كوتەرىلىسشى شارۋالارعا قارسى تۇراقتى ارميا بولىمدەرى، اۆياتسيا عانا شوعىرلاندىرىلعان جوق. سونداي-اق ۆكپ (ب) ارقىلى ساياسي سەنىمدىلىك بەلگىسىمەن ىرىكتەلگەن قارۋلى بولىمدەر – كوممۋنيستىك وتريادتار قۇرۋ تاپسىرىلدى. 1929 جىلدىڭ 1 اقپانىندا وتكەن الماتى وكرۋگكومى ارنايى ۇشتىگىنىڭ №3 ماجىلىسىندە وكرۋگتىك كوميتەت حاتشىسى موروزوۆ ولكەكومنىڭ كوممۋنيستىك وتريادتار ۇيىمداستىرۋ جانە ونىڭ قۇرىلىمدىق ەرەجەسى تۋرالى قۇپيا حاتىمەن تانىستىردى. ۇشتىك ءماجىلىسى كوموتريادتاردى بارلىق اۋداندا ۇيىمداستىرۋعا، ال شەكارالىق اۋدانداردا ءار وتريادتا 50 ادامنان بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قاۋلى ەتكەن. بىردەن ۇيىمداستىرۋ قولعا الىناتىن الماتى قالاسىنداعى كوموتريادقا 100 ادام جيناۋ، ولاردىڭ 50%-ى كوممۋنيستەر، 50%-ى كومسومولدار بولۋى قاجەت دەپ شەشىلدى. الماتى وتريادىنا كوممۋنيستەر مەن كومسومولداردى ىرىكتەۋ شىمبولاتوۆ پەن بوچاگيندەرگە جۇكتەلدى. 10 اقپانعا دەيىن قۇرىلىپ، اسكەري دايىندىق جوسپارى بىتۋگە ءتيىس بۇل وتريادقا جالپى باسشىلىقتى وكرۋگتىك اسكەري كوميسسار فارافانوۆ جاسايتىن بولدى. قاۋلىدا، سونداي-اق وگپۋ-گە تاعى بەس كوممۋنيست جىبەرۋ، وكرسوت بەكوۆقا، وكرپروكۋرور سيتارسكيگە، اكىمشىلىك ءبولىم باستىعى تەنياكشەۆكە وگپۋ بولىمىنە كەرەگىنشە جاقسى قىزمەتكەرلەرىن جولداۋ تاپسىرىلدى. وكراتكوم زادوروجنىي تاعى دا قارجى بولەتىن بولدى. تەنياكشەۆكە الماتى قالاسىنداعى كەڭەس-شارۋاشىلىق مەكەمەلەرىنە تيەسىلى 2 اۆتوماشينانى وگپۋ وكرۋگتىك بولىمىنە بەرۋ تاپسىرىلدى. پارتيالىق قۇجاتتاردا حالىق كوتەرىلىستەرىن جانشۋدا اسكەريلەرمەن شەكتەلمەي، ساياسي جاعىنان سەنىمگە يە جەرگىلىكتى قازاقتاردى كوپتەپ قوسۋ تالاپ ەتىلدى. جەتىسۋداعى نارازىلىقتى قانعا بوكتىرگەن تۇراقتى ارميا بولىمدەرى مەن شەكارا وتريادتارى باسشىلىعى كوممۋنيستىك وتريادتاردىڭ اسكەري دايىندىعىنا، قيمىلدارىنىڭ ناتيجەلىلىگىنە كوڭىلدەرى تولماعانى تۋرالى مالىمەتتەر ساقتالعان. قىزىل ارميا بولىمدەرى، شەكارا اسكەرى جانە كوموتريادتار جەتىسۋداعى حالىق كوتەرىلىستەردى اياۋسىز باستى. الماتى وبلىسى وڭىرلىك كوميسسياسى تاراپىنان بولشەۆيكتىك-كەڭەستىك بيلىك جەتىسۋ كوتەرىلىستەرىن جانشىعان، بەيبىت حالىقتىڭ قانعا بوككەن قارالى مەكەندەر تىزبەسىن جاساۋ ماقساتىندا «جەتىسۋدىڭ شەرلى تاريحى» جوباسى اياسىندا بىرنەشە ەكسپەديتسيالار ۇيىمداستىرىلدى. (2-كەستە)
1928، 1930، 1931 جىلدارداعى جەتىسۋ ءوڭىرىنىڭ بۇيەناقسۋ، قاپال، قىزىلاعاش، بالقاش، قاستەك، قورداي، شەلەك، جاركەنت اۋداندارىن قامتىعان كوتەرىلىستەردىڭ ۇيىمداسۋ دەڭگەيى، باسقارۋشى تۇلعالارى، جانشىلۋ جولدارى كۇردەلىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. اۋىلشارۋاشىلىق ستاتيستيكاسىنان 1928 جىلدان باستاپ جەتىسۋداعى مال باسىنىڭ كۇرت كەمىگەنىن كورۋگە بولادى. 1929، 1930-جىلدارداعى ەت دايىنداۋ جوسپارى، شارۋالاردى ەت ونىمدەرىن تاپسىرۋعا ماجبۇرلەگەن شارتتاسۋ مال باسىنىڭ ونداعان ەسە كەمۋىنە الىپ كەلدى.
ءبىز ارحيۆتەن كەزدەستىرگەن، 1930 جىلدىڭ اياعىندا جولدانعان دەپ شامالاۋعا بولاتىن قايىپنازاروۆ دەگەن ازىرلەگەن قۇجات «شەكارا اۋداندارىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعدايى جانە شەتەلگە كوشۋ تۋرالى» دەپ اتالعان. «شيفر قۇقىندا، قايتارىلىپ بەرىلۋگە ءتيىس!» دەگەن بەلگى قويىلعان اسا قۇپيا حاتتا سەمەي، الماتى وكرۋگىنىڭ 10 شەكارالىق اۋدانىنىڭ جاعدايى تالدانعان. قۇجاتتا: «شەكارا بۇزۋشىلارعا قارسى قاتال شارالاردىڭ ەشقايسىسى بوسقىندار اعىنىن كەمىتەتىندەي ناقتى ناتيجە بەرگەن جوق. جۇرگىزىلگەن شارالار ەڭ قاتىگەز تۇردە بولدى: جىل بويىنا ىلە وكرۋگىمەن شەكارادا قىتاي تەرريتورياسىنا زاڭسىز وتكىسى كەلگەن 1000-نان ارتىق ادام ءولتىرىلدى. قىزىلاسكەر-شەكاراشىلار تاراپىنان 10 ادام شىعىن بولعان. ۇرىس دالاسىندا ولتىرىلگەندەر اراسىندا ەركەكتەر مەن ايەلدەرمەن قاتار، بالالار دا بولعان»، دەلىنگەن. شىنايى سان بۇدان الدەقايدا كوپ بولدى دەۋگە نەگىز بار. 1930 جىلى بوسقىنداردىڭ كەڭەس شەكاراشىلارىنىڭ قولىنان قازا تابۋ وقيعاسى قاراتال اۋدانىندا دا بولدى. سول جىلدىڭ قازان ايىنىڭ باسىندا كۇزدىڭ العاشقى قارى تۇسىسىمەن قازاقتار مەن دۇنگەندەردەن ءارتۇرلى شەكارالىق اۋدانداردا قۇرالعان 40-قا جۋىق وتباسى قىتايعا وتۋگە بەل بۋعان. شىڭجاڭعا ىلە اڭعارى ارقىلى وتپەك بولعان بوسقىندار كوشىنە تەكەلى قالاسىنان باستاپ وكشەلەپ قۋعان شەكاراشىلار وتريادى وق بوراتادى. بوسقىنداردان 9 وتباسى عانا قۇتىلىپ، ءبىرازى وققا ۇشىپ، تاعى ءبىر بولىگى تۇتقىنعا تۇسكەن. كەيىنىرەك بۇل قاندى وقيعانى تەرگەگەن جۇمىسشى-شارۋا ينسپەكتسياسىنىڭ باقىلاۋ كوميسسياسى وگپۋ تاراپىنان ءبىر-بىرىنە كەرەعار مالىمەتتەر بەرىلگەنىن كورسەتكەن. باياناتتاردىڭ بىرىندە ولتىرىلگەندەر سانى 18، ونىڭ ۇشەۋى بالا، بەلگىسىز مولشەردە ايەلدەر بولعانى ايتىلسا، ەكىنشى قىزمەتكەردىڭ جاۋابىندا 19 ادام كورسەتىلگەن.
ەندى وڭىرلىك كوميسسيا تاراپىنان زەردەلەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلىلىگىن ارتتىراتىن ۇسىنىستارعا توقتالساق. شىعىس قازاقستان وبلىسىنا قاراستى شەكارالىق اياكوز، ءۇرجار، ماقانشى اۋداندارى 20-30-جىلداردا الماتى وكرۋگىنە، وبلىسىنا قاراعانى بەلگىلى. ەكى وبلىستا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ جاتقان وڭىرلىك كوميسسيالار جۇمىس توپتارىنىڭ ءوزارا ۇيلەسىمدى قارىم-قاتىناسى ماڭىزدى. 1931 جىلعى اياكوز كوتەرىلىسىنە اۋدانداعى تۇتاس باستاۋىش پارتيا ۇيىمى قاتىسىپ، قىتايعا بوسقان دەرەكتەر بار. قازىر سول مالىمەتتەردى تولىقتىراتىن شىعىس قازاقستان وبلىسى مۇراعاتتارىنىڭ قۇجاتتارىنا مۇقتاجدىق تۋىپ تۇر. شەكتەسەتىن وبلىستار وڭىرلىك كوميسسيالارىنىڭ ءوزارا ءتيىمدى قارىم-قاتىناسىنىڭ زەرتتەۋلەرگە كومەگى زور بولار ەدى. كەلەسى ۇسىنىس الماتى وكرۋگىنەن ءىرى بايلار ساناتىندا ورال وكرۋگىنە جەر اۋدارىلعان 80-گە جۋىق اۋلەتتىڭ تاعدىرىنا قاتىستى. قىس كوزى قىراۋدا جازىقسىز جازا تارتىپ، اش-جالاڭاش بوسقانداردىڭ قانشاسى ورالعا بارار جولدا، قانشاسى ورال ماڭىندا مەرت بولدى. ورالعا جەتكەندەردىڭ ءبىراز بولىگى سىبىرگە ايدالعان. شالتاباي قۇدايبەرگەنوۆ پەن شوجەعۇل قادىرباەۆ ايداۋدان قاشىپ كەلىپ، الماتى وكرۋگىندەگى كوتەرىلىستەردى باسقارعان. وسىعان وراي باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ وڭىرلىك كوميسسياسىنىڭ جۇمىس توپتارى الماتى وكرۋگىنەن جەر اۋدارىلعاندارعا قاتىستى ارحيۆ قۇجاتتارىمەن، وزگە دە مالىمەتتەرمەن بولىسسە، ءجون بولار ەدى. الماتى وبلىستىق كوميسسيا ماماندارى ءوز تاراپىنان الماتى وكرۋگىنە جەر اۋدارىلىپ، قۋعىندالعان ورال وكرۋگىنىڭ ءىرى بايلارى سانالعان اۋلەتتەرگە قاتىستى قۇجاتتاردى ۇسىنا الار ەدى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتۋ ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدى XX عاسىرداعى كەڭەستىك زۇلمات قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى باستاماسى كەلەلى مىندەت جۇكتەپ وتىر. سول مىندەتتى تياناقتى جۇزەگە اسىرۋ تاريحشىلار قاۋىمىنىڭ، ولكەتانۋشىلاردىڭ، باق وكىلدەرىنىڭ، جالپى كوپشىلىكتىڭ ۇيلەسىمدى ءىس-ارەكەتىن تالاپ ەتەدى.
ەركىن ستامشالوۆ،
الماتى وبلىسى وڭىرلىك كوميسسياسى جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى، ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ phd دوكتورانتى
بقو-دا جەل سوت عيماراتىنىڭ شاتىرىن ۇشىرىپ اكەتتى
ايماقتار • بۇگىن، 22:55
توقاەۆ پەن ءپۋتيننىڭ كەزدەسۋى 2،5 ساعاتقا سوزىلدى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 22:22
بىرنەشە وڭىردە اۋا رايىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جاريالاندى
اۋا رايى • بۇگىن، 21:30
شىۇ مۇشە-مەملەكەتتەرى قاۋىپسىزدىك كەڭەستەرىنىڭ حاتشىلارى كەزدەستى
قوعام • بۇگىن، 20:43
قازاقستان پرەزيدەنتى رەسەي باسشىسىمەن كەلىسسوز جۇرگىزدى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 20:12
تمد ءسامميتى قازان ايىندا وتەدى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 19:56
ق.توقاەۆ: قازاقستان مەن رەسەيدىڭ بولاشاعىنا قاتىستى پەسسيميستىك بولجام ايتۋعا ەشقانداي نەگىز جوق
پرەزيدەنت • بۇگىن، 19:52
قاسىم-جومارت توقاەۆ رەسەي پرەزيدەنتىمەن كەزدەستى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 19:22
«قاراعاندى-بالقاش» تاس جولىنداعى اينالما جولداردىڭ سانى 94%-عا ازايدى
ايماقتار • بۇگىن، 18:55
«اتىراۋ» فۋتبول كلۋبىنىڭ باس باپكەرى قىزمەتىنەن بوساتىلدى
فۋتبول • بۇگىن، 18:25
«AMANAT» شەنەۋنىكتەردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتادى
قوعام • بۇگىن، 18:07
ۆەلوسيپەد مىنگەن بالانىڭ كەسىرىنەن ەكى كولىك سوقتىعىستى
وقيعا • بۇگىن، 17:50
سقو-دا جەتى ايدا 464 ينتەرنەت-الاياقتىق تىركەلدى
قوعام • بۇگىن، 17:37
الماتىدا قالا قۇرىلىسىنىڭ كەڭەسى قۇرىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 17:22
مەملەكەت باسشىسى جۇمىس ساپارىمەن سوچي قالاسىنا باردى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 17:07
جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە بويىنشا تاعى 10 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى
قوعام • بۇگىن، 16:57
ەلوردادا اۋەزوۆ كوشەسى ۋاقىتشا جابىلدى
ەلوردا • بۇگىن، 16:40
ششۋچينسكتەگى ويىن الاڭىندا 9 جاستاعى بالا جاراقات الدى
ايماقتار • بۇگىن، 16:22
مەكتەپ ديرەكتورلارىنىڭ جالاقىسى ءوسۋى مۇمكىن
ءبىلىم • بۇگىن، 16:09
وقۋ ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلار ءۇشىن ارنايى جوبا ىسكە قوسىلادى
ءبىلىم • بۇگىن، 15:58
ەكى وبلىستا ءدىن ماسەلەلەرى تۋرالى اقپاراتتىق جۇمىس جۇرگىزىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 15:47
جىل باسىنان بەرى ەلوردادا 456 ءورت تىركەلدى
ەلوردا • بۇگىن، 15:35
اقتاۋدا ءجاسوسپىرىم كوپقاباتتى ۇيدەن قۇلاپ كەتتى
وقيعا • بۇگىن، 15:21
«بولاشاق» تاعىلىمداماسىنا قۇجات قابىلداۋ قاشان باستالادى
ءبىلىم • بۇگىن، 15:09
كولىك پوليتسياسى ەسىرتكى تاراتۋ ارناسىنىڭ جولىن كەستى
قوعام • بۇگىن، 14:50
نۇر-سۇلتاندا مەكتەپ سالىناتىن ۋچاسكەلەر بەلگىلەندى
ەلوردا • بۇگىن، 14:38
قازاقستاننىڭ ەكى قالاسىنان ۆەتنامعا اۋە رەيستەرى قاتىنايدى
قازاقستان • بۇگىن، 14:25
اتىراۋ وبلىسىندا اسكەري قىزمەتشى كوز جۇمدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:12
قازاقستان مەكتەپتەرى بەس كۇندىك وقۋ اپتاسىنا كوشەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 13:52
دەمالىس كۇندەرى اۋا رايى قانداي بولادى
اۋا رايى • بۇگىن، 13:38
الماتىدا الاياقتىق دەرەگىنە قاتىستى كۇدىكتىلەر ۇستالدى
وقيعا • بۇگىن، 13:23
ەلىمىزدە ءبىر جىلدا قانت 86،6% قىمباتتادى
قوعام • بۇگىن، 12:51
جەر كاداسترى بازاسىنىڭ جۇمىسى تولىق قالپىنا كەلتىرىلدى
قوعام • بۇگىن، 12:30
وسكەمەندە ەسىرتكى تاسىمالداعان قىلمىستىق توپ ۇستالدى
قوعام • بۇگىن، 12:12
ەلوردادا ورتالىق ازيا ۆولونتەرلەر فورۋمى باستالدى
ەلوردا • بۇگىن، 11:58
رەسەيدە وق-ءدارى قويماسى ورتەندى
وقيعا • بۇگىن، 11:50
گولوۆكين مەن الۆارەس ءبىر ايدان سوڭ رينگتە كەزدەسەدى
كاسىپقوي بوكس • بۇگىن، 11:48
اقمولادا قارجى پيراميداسىن ۇيىمداستىرعاندار ۇستالدى
ايماقتار • بۇگىن، 11:30
جىل سوڭىنا دەيىن ەلىمىزدە 5 ۇشاق ساتىپ الىنادى
قوعام • بۇگىن، 11:16
اننا دانيلينا تسينتسينناتي ءتۋرنيرىنىڭ شيرەك فينالىنا شىقتى
تەننيس • بۇگىن، 10:59
ۇقساس جاڭالىقتار