كوكشەدەگى تەاتر تويى

شيرەك عاسىر بويى كوزى قىراقتى كورەرمەنىنە قۋانىش سىيلاپ، رۋحاني الەمىن ساۋلەلەندىرىپ كەلە جاتقان ونەر ورداسىنىڭ ىلكىمدى ىزدەنىسىنىڭ، تىنىمسىز تالپىنىسىنىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزگەن تابىسى تولىمدى. سول ءبىر قۋانىشتى ءسات كۇنى كەشەگىدەي كوز الدىمىزدا. كوكشەتاۋ توپىراعىندا قازاق تەاترىنىڭ اشىلۋىن ونەرقۇمار قاۋىم نەشەمە جىلدان بەرى تاعاتسىزدانا كۇتىپ جۇرگەن بولاتىن. ءبىر كەم دۇنيە وسى تەاتردىڭ جوقتىعىنان ءتارىزدى ەدى. كەڭەستىك قاساڭ جۇيەنىڭ كەسىرىنەن رۋحاني الەمدەگى ولقى تۇسكەن ورالىمسىزدىقتىڭ ورنىن ومىرگە كەلگەن تەاتر ونەرىمەن ورىمدەپ تولتىراتىنداي. سول كۇنگە جەتسەك دەيتىن كوكشەنىڭ يگى جاقسىسى. اقىرى سول كۇن دە كەلىپ جەتتى. اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان ساتتە ءبىر-بىرىنەن ءسۇيىنشى سۇراسقان، اقجارما اق تىلەگىن اقتارعان ىزگى نيەتتى ادامداردا ەسەپ جوق. تۇڭعىش قويىلىم دا سۇبەلى. تەاتر شىمىلدىعىن الاشتىڭ ابىز قالامگەرى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «اقان سەرى-اقتوقتى» سپەكتاكلىمەن اشتى. قويۋ­شى رەجيسسەرى جەرلەسىمىز، قازاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، مارقۇم جاقىپ وماروۆ. تەاتر زالى لىق تولدى. كوكشەنىڭ قازىناسى ىسپەتتى ەلدىڭ ابىز اعالارى دا، اق جاۋلىقتى اجەلەر دە، جۇزدەرىنە كۇلكى ۇيىرىلگەن، قۋانىشتان الابۇرتقان جاس تولقىن دا وسىندا. ءبارى تىلسىم ءبىر سىردىڭ لەبىن توسقانداي، الدارىنان سيقىرلى الەم اشىلارداي. ءسوز اراسىندا سول جىلى الماتىداعى ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىنىڭ ءبىر توپ جاس تۇلەكتەرى جاڭا تەاترعا كەلىپ ورنالاسقاننان ەل حاباردار بولاتىن. تۇڭعىش قويىلىم وتە ءساتتى ءوتتى.

وسى ساتتەن باستاپ تەاتردىڭ ورلەۋ جولدارى باستالدى. 2001 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا مىسىردا وتكەن الەمدىك تەاتر فەستيۆالىنىڭ بەس جۇلدەسىنىڭ ءبىرىن يەلەنىپ، اتاقتارى اسپاندادى. ونەر ۇجىمىنا قانات بىتىرگەن قامقورلىق از ەمەس ەدى. 2004 جىلى قازاق تەاترىنا وبلىستىق بيۋدجەتتىڭ ەسەبىنەن عيمارات تارتۋ ەتىلدى. سول جىلى ساكەن سەرى ءجۇنىسوۆتىڭ مەرەيتويىنا ورايلاستىرىلعان ايماقتىق تەاتر فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلىپ، وتە جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. تەاتر ۇجىمى جۇلدەلى ەكىنشى ورىنعا يە بولدى. «ەڭ ۇزدىك ستسەنوگرافيا» اتالىمىن جەرگىلىكتى تەاتردىڭ باس سۋرەتشىسى، قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك سىي­لىعىنىڭ لاۋرەاتى مۇرات ماقسۇت يەلەنسە، «ەڭ ۇزدىك رەجيسسۋرا» اتالىمىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى مۇرات وسپانوۆ ەنشىلەدى.

بۇگىندە تەاتر رەپەرتۋارىندا جۇز­دەن استام قويىلىم بار. ولار­دىڭ ارا­سىنداعى كلاسسيكالىق قويىلىم­دار­دان ۋ.شەكسپيردىڭ «كورول لير»، ش.ايتماتوۆتىڭ «عاسىردان دا ۇزاق كۇن»، س.ءجۇنىسوۆتىڭ «ابىلاي حان»، ا.كاميۋدىڭ «كاليگۋلا»، درامالىق قويىلىمداردان ءا.ورازبەكوۆتىڭ ء«بىر ءتۇپ الما اعاشى»، و.بوكەيدىڭ «اتاۋكەرە»، ج.ەرعاليەۆتىڭ «جان شىرىلى» سپەكتاكلدەرىن اتاپ ايتۋعا بولادى. 2007 جىلى تەاتر ۇجىمى گاسترولدىك ساپارمەن قىتاي حالىق رەسپۋبيلكاسىندا بولىپ، ىلە قازاق اۆتو­نوميالىق وبلىسىنىڭ ءتورت اۋدانى مەن قۇلجا قالاسىندا ونەر كورسەتتى. 2011 جىلى ۋكراينانىڭ قىرىم اۆتونوميا­لىق رەسپۋبليكاسىندا وتكەن انتيكالىق ونەردىڭ ءحىىى «بوسپورسكيە اگونى» حالىق­ارالىق تەاتر فەستيۆالىندە كلاسسيكانى جوعارى دارەجەدە ساحنالاعانى ءۇشىن «نيكا بوسپورسكايا» ستاتۋەتكاسىن جەڭىپ الدى. ماسكەۋلىك جانە ۋكراينانىڭ بەدەلدى ساحنا شەبەرلەرى مەن سىنشىلارى تاراپىنان جوعارى باعاعا يە بولعان تەاتر تاۋەلسىزدىك العالى بەرى قازاق ەلى اتىنان مۇسىلمان ەلدەرى اراسىنان تۇڭعىش قاتىسقان ۇجىم بولدى. تەاتر 2012 جىلى قوستاناي قالاسىندا وتكەن ءى.وماروۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق تەاترلار فەستيۆالىنە ا.كاميۋدىڭ «كالي­گۋلا» قويىلىمىمەن قاتىسىپ، گران-پري جۇلدەسىن ەنشىلەدى. 2013 جىلى تەاتر قازان قالاسىندا وتكەن «رەمەسلو+» جاس رەجيس­سەرلەردىڭ حالىقارالىق ­تەاتر فەس­تيۆالىنە ي.لاۋزۋندتىڭ «وفيس» قو­يىلىمىمەن (رەجيسسەرى ف.قانافين) قا­تىسىپ، ديپلومانت اتاعىنا يە بولدى.

– ىرگەسى بەرىك، شىعارماشىلىق الەۋەتى زور ۇجىمنىڭ شيرەك عاسىر ىشىندەگى تابىسى تولىمدى، – دەيدى تەاتر ديرەكتورى مۇراتبەك وسپانوۆ.

 راس، تورتكۇل دۇنيەنى ءبىر ءداننىڭ قاۋى­زىنا سىيعىزعان جامان تۇماۋدىڭ شىعار­ماشىلىق جولعا تۇساۋ سالىپ تۇرعانىن دا ايتا كەتۋ كەرەك. فەستيۆالعا ءىلياس وماروۆ اتىنداعى قوستاناي وبلىستىق قازاق دراما تەاترى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق ءسابيت مۇقانوۆ اتىنداعى قازاق سازدى دراما تەاترى، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اتىنداعى پاۆلودار وبلىس­تىق قازاق مۋزىكالىق-دراما تەاترى، ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى قاراعان­دى وبلىستىق اكادەميالىق قازاق دراما ­تەاترى قاتىسۋدا.

ارينە، فەستيۆالدىڭ وتكىزىلۋ ماق­سا­تى تەاترلىق قويىلىمدارىن دامىتۋ جانە كوپشىلىككە ناسيحاتتاۋ، كاسىبي شەبەرلىكتى شىڭداۋ ەكەندىگى بەلگىلى. كوكشە تەاترىندا توعىسقان ومىرشەڭ ونەر بايگەسىندە ءبىر-بىرىمەن تاجىريبە الماسىپ، جەتىستىكتەرىن سارالاپ، ارىپتەستەرىنىڭ بويىنداعى ۇشقىن­نان قۋات الادى. ەسەسىنە ونەر تويى جالپىحالىقتىق مەرەكەگە اينالىپ، تەاتر ونەرىن سۇيەتىن قاۋىم جارقىن ونەردىڭ جاقسىلىعىمەن جان جادىراتپاق.