قۇرىلىس نارىعىنداعى احۋال قانداي؟

جاقىندا KazBuild 2021 حالىق­ارا­لىق قۇرىلىس جانە ينتەرەر كور­مە­سى اياسىندا وتكەن قۇرىلىسشىلار وداعى كونفەرەنتسياسىندا نارىقتاعى ماڭىزدى ماسەلەلەر كوتەرىلدى. قۇ­رى­لىس­شىلار وداعى توراعاسىنىڭ ورىن­باسارى ايدار ءمۋسيننىڭ ايتۋىنشا، جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ جاڭعىرۋى – ماتەريالدار پايدالانۋ كورسەتكىشىن ازايتادى.

– 3D باسىپ شىعارۋ ماتەريالداردى پايدالانۋدى 60 پايىزعا ازايتسا، 80 پايىز ۋاقىتتى ۇنەمدەيدى. باسىپ شىعارۋ ماتەريالى رەتىندە قيىرشىق تاس، وندىرىستىك قالدىقتار، تسەمەنت پەن قاتايتقىش قوسپاسى قولدانىلادى. بۇل كەزدە ارتىق شىعىن بولمايدى. ۇيلەردى باسىپ شىعارۋ كەزىندە تەك قانا قاجەتتى قۇرىلىس ماتەريالدارى عانا پايدالانىلادى، – دەيدى سپيكەر.

ال قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ باس­شىسى تالعات ەرعاليەۆ قازىر سالا­دا مامان تاپشىلىعى ورىن الىپ وتىر­­عا­نىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلىس سەكتورىندا شامامەن 242 مىڭ ادام جەتىسپەيدى.

– سونىڭ سالدارىنان قازاقستان جىل سايىن 500 ملرد تەڭگە جوعالتادى. ويتكەنى ءار كۇنگى جۇمىس كۇشىنىڭ جەتىس­پەۋ­شىلىگى سالانى شىعىنعا باتىرا تۇسەدى. قاجەتتى ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ بول­ماۋىنان ەل ەكونوميكاسى جىلىنا 1،5 ترلن تەڭگەنى الا الماي وتىر. وسى ماسەلە جونىندە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيستر­لى­گىنە حابارلاسىپ، شەتەلدىك جۇ­مىس كۇشىن اكەلۋ تۋرالى ۇسىنىس بىل­دىر­دىك. الايدا ۆەدومستۆو ەلدە 451 مىڭ ادامنىڭ جۇمىسسىز جۇرگەنىن، سولاردى شاقىرۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ، بۇل ۇسىنىستى قابىل المادى. بىراق بۇل ادامدار از جالاقىعا بايلانىستى اۋىر يندۋستريادا جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ سالا تاپشىلىقتى قاتتى سەزىپ وتىر. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ورايدا ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازيانىڭ بىزگە جاقىن ەلدەرىنىڭ تۇرعىندارى قازاقستان ەمەس، رەسەيگە بارىپ جۇمىس ىستەگەندى ءجون كورەدى، – دەيدى ت.ەرعاليەۆ.

بۇعان دەيىن وسىعان ۇقساس بولجامدى ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى دا مالىمدەگەن ەدى. ولاردىڭ بايانداۋىنشا، جاقىن جىلداردى جۇمىس كۇشى قىسقارا تۇسەدى.

«2022-2023 جىلدارى ەڭبەككە قابى­لەتتى جاستاعى حالىقتىڭ ۇلەسى جە­ر­گىلىكتى مينيمۋمدا 59،4 پايىزعا جە­تە­دى. بۇل كورسەتكىش 2035-2036 جىلدارى 61،2 پايىزعا دەيىن جەتەدى جانە 2050 جىلى 57،8 پايىزعا ازايادى» دەگەن ەدى ورتالىق.

جاڭعىرمالى ەنەرگيا كوزدەرى بو­­يىن­­­شا بىلىكتى ساراپشى دياز
باي­سە­يى­­توۆ ­«جاسىل» قۇرىلىس تاجىري­بە­­سىن ال­عا تارتتى.

– نىسانداردا ەنەرگيا تۇتىنۋدى ازايتۋعا جاسالعان العاشقى قادام – ءپاسسيۆتى جوبالاۋعا نەگىزدەلگەن عي­ما­رات جوسپارى. عيماراتتى ەنەرگيا تيىمدىلىگى ءۇشىن وڭتايلاندىرۋ باستاپقى كەزەڭدە كەشەندى جوبالاۋدان باستالادى. ينتەگراتسيالانعان جوبالاۋ پروتسەسى ازىرلەۋشىگە جەكەلەگەن تەحنولوگيالارمەن جۇمىس تاجىريبەسىنىڭ جوقتىعىنا قاراماستان ءتۇرلى تەحنولوگيالار اراسىندا ءوزارا ارەكەتتى تۇسىنۋگە جانە ەنەرگيا تيىمدىلىكتى ارت­تى­رۋ ءۇشىن كەشەندى ءتاسىل قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، – دەيدى ول.

وداق توراعاسىنىڭ تاعى ءبىر ورىنباسارى فايزۋللين بانيامين سالانىڭ ەندىگى دامۋىنا بىلاي باعا بەرەدى.

– 2021 جىلى كوپتەگەن كومپانيا جوباسىنىڭ ءتيىمدى دامۋىنا قۇرىلىس ماتەريالدارى باعاسىنىڭ كۇرت كوتەرىلۋى كەدەرگى كەلتىردى. ونداي كەزدە جاعدايدى دۇرىس باعامداپ، سە­بە­بىن انىقتاي ءبىلۋ ماڭىزدى. باعا وسى­مىنە نە سەبەپ بولدى؟ بىرىنشىدەن، شەتتەن اكەلىنەتىن ماتەريالدار قىم­بات­تادى. ماتەريالداردىڭ 60 پايىزعا جۋىعى يمپورتتىق ءونىم جانە ولاردىڭ سمەتالىق قۇنداعى كولەمى 55-60 پا­يىزدى قۇرايدى. ەگەر تەرەڭىرەك قارار بولساق، سوڭعى جارتى جىلدا ارماتۋرا باعاسى 40-55 پايىزعا كوتەرىلىپ كەتتى. 2020 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە 190 مىڭ تەڭگە بولسا، قازىر 325 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ءوستى. م-400 ماركالى تسەمەنتتىڭ ءبىر تونناسى 2021 جىلدىڭ قاڭتارىندا 18 500 تەڭگە تۇراتىن، قازىر – 21 000 تەڭگە. ماتەريالداردىڭ قىمباتتاۋى ءسوزسىز باسپانا باعاسىنا جانە قۇرىلىس پروتسەسىنە اسەرىن تيگىزەدى. ەكىنشى سەبەپ – دەۆالۆاتسيا. 2021 جىلى دە­ۆالۆاتسيالىق پايىز 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 31 پايىز بولدى. بۇل جاعداي حالىقتىڭ تابىسىن قۇنسىزداندىرىپ جاتىر. ۇشىنشىدەن، ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ تاشىلىعى قۇ­رىلىس مەرزىمىنە دە، جوبانىڭ سمەتالىق قۇنىنىڭ وسۋىنە دە اكەلىپ جاتىر. ءبىز قازىر كادرعا وتە قاتتى مۇق­تاج­بىز. ناتيجەسىندە، مەملەكەتتىك باع­دارلامالارمەن عانا جۇمىس ىستەپ وتىر­عان كوپ كومپانيا بانكروتقا ۇشى­راۋدا، – دەدى وداق وكىلى.

ت.ەرعاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، شىعىنعا بەلشەسىنەن باتقان كومپانيالار وزدەرىن قۇتقارۋدىڭ قامىنا كىرىسكەن. ماسەلەن، كەيبىر كومپانيالار «كوتلوۆان» كەزىندە پاتەر ساتىپ الىپ قويعان كليەنتتەرىنە باسقا باسپانا ۇسىنۋعا ءماجبۇر. ويتكەنى قۇرىلىس سمەتاسى بىرنەشە ەسە شارىقتاپ كەتكەن. ءۇيدى ءاۋ باستاعى كەلىسىلگەن باعامەن ساتۋ – ولاردى تىعىرىققا تىرەي باستاعان.

– داعدارىسقا جانە قىمباتشىلىققا بايلانىستى مەملەكەتتىك تاپسىرىس­پەن جۇمىس ىستەيتىن كومپانيالار شى­عىنعا باتىپ جاتىر. ونداي كوم­پا­نيالار سانى – 20 پايىزداي. مۇن­داي بانكروتتىقتىڭ ءبىر سەبەبى – جەر­گىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ بيۋد­­جەتىندە قۇرىلىس ماتەريالدارى قۇ­نىنىڭ وسىمىنە وتەماقى بەرۋ باع­دارلاماسى قاراستىرىلماعان. ۇكى­مەت وتەماقى بەرۋ ماسەلەسىن جەر­گىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا سىل­تەي­دى، ال ولار جەكە قارجىسىنىڭ جوق­تى­عىنان مۇنى اتقارۋعا قابىلەتتى ەمەس. قايدا بارساڭ – تۇيىق شەڭبەر. 17 ءوڭىردىڭ تورتەۋىندە عانا قاراجات جەت­كىلىكتى جانە رەسپۋبليكالىق بيۋد­جەتتى قولداپ وتىر. قالعان 13 ءوڭىر قارجىلىق تۇرعىدان ورتالىققا تاۋەل­دى. ولار وزدەرىن جارىلقاي الماي وتىرسا قايتىپ قۇرىلىس جوبالارىن قار­جىلاندىرماق؟ سوندىقتان قۇ­رى­لىس كومپانيالارى كوللاپسقا ءتۇستى، ال بيۋرو­كراتيا بۇل كۇرمەۋدى شەشە الماي وتىر، – دەيدى وداق باسشىسى.