پاۆلودار ءوڭىرىنىڭ باياناۋىل اۋدانى اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بىلتىر مايكوبە اۋىلىنداعى سۋ قۇبىرى قۇرىلىسىن تەمىرتاۋلىق «دانەكەر» جشس جۇرگىزە باستاعان. ال شوپتىكول اۋىلىنا قۇنى 1 ملرد تەڭگەگە جۋىقتايتىن جوبا جاسالىپ، دايىندالعان. وبلىس اكىمدىگى مايكوبەدەگى سۋ قۇبىرى جۇمىسىن اياقتاۋدى، ال شوپتىكولدەگى قىمبات جوبانى قايتا زەرتتەۋدى تاپسىردى.

جالپى، باياناۋىلدىڭ مايكوبە مەن شوپتىكول اۋىلدارى جىلدار بويى سۋدى تاسىمالداپ جەتكىزۋ بويىنشا پايدالانىپ كەلەدى. بۇل ماسەلە جاقىندا وبلىستىق اكىمدىكتەگى جيىن بارىسىندا دا ايتىلدى. مايكوبە اۋىلىنداعى سۋ قۇبىرى قۇرىلىسىن مەردىگەر «دانەكەر» جشس كەشىكتىرىپ وتىر. ال شوپتىكول اۋىلىندا سۋ الاتىن ۇڭعىما اۋىلدان الىس، سوندىقتان ورتالىق سۋمەن جابدىقتاۋ جوباسى وتە قىمباتقا تۇسەدى.
– سۋدى سىرتتان جەتكىزۋ – وتكەن زاماننىڭ سارقىنشاعى، – دەدى وبلىس اكىمى ابىلقايىر سقاقوۆ. – بۇل اۋىلداردىڭ سۋ ماسەلەسىن شۇعىل تۇردە شەشۋىمىز كەرەك.
قازىر مايكوبە مەن شوپتىكول اتالاتىن بۇل ەكى اۋىل مايقايىڭ كەنتىنە قارايدى. كەنتتىڭ بۇدان باسقا ۇشق ۇلىن، سۇلۋجوندەگەن اۋىلدارى دا بار. بۇرىن حالقى كوپ بولعاندا ارقايسىسى جەكە-جەكە اۋىل بولعان-دى. كەنتتە اۋىلدارىمەن قوسقاندا بارلىعى 9 686 تۇرعىن تۇرادى، اۋلا سانى – 2 486. كەنتتىڭ وزىندە 8 971 تۇرعىن بولسا، اۋىلداردا، مىسالى، ۇشق ۇلىندا – 20 اۋلا (324 ادام)، سۇلۋجوندا – 49 (194 ادام)، مايكوبەدە – 66 اۋلا (186 ادام)، شوپتىكولدە 42 اۋلا (156 ادام) بار. اۋىلدىقتار سۋ قاشان كەلەدى، جول قاشان جوندەلەدى دەپ زارىعا كۇتۋمەن جۇرگەندە جىلدار ءوتتى. جىلدار بويى جالعاسقان سارقىنشاق ماسەلەنىڭ شۇعىل تۇردە شەشىلۋى دە مۇمكىن ەمەس بولار. ءۇمىت ءۇزىپ، امالسىزدان جاقسى جەر ىزدەپ كوشكەنى كوشىپ كەتتى، كوشپەگەندەرى سۋ دا كەلەر، جول دا جوندەلەر دەگەن كۇتۋمەن اۋىلدا قالدى. حالىق سانى ازايدى. باياناۋىلداعى جولساپاردان كەلە جاتىپ مايكوبە مەن شوپتىكول اۋىلدارىنا دا جولاي بۇرىلا كەتكەن ەدىك. ۇيلەرى ابدەن توزىپ كەتىپتى. ءبىر قاراعاندا-اق اۋىلعا جانىڭ اشيدى. شوپتىكولدىڭ قاسىنداعى كومىر كەنىشى جابىلعان، بىراق كەن قازعان ورىندار سول كۇيى اشىق قالىپ، ءىشى سۋعا تولىپ كەتكەن سەكىلدى. اۋىلدار ءۇشىن بۇل دا ءبىر ەكولوگيالىق ماسەلە. ويتكەنى ەكى اۋىلدىڭ قاسىندا «مايكوبەن-ۆەست» اق كومىر مەن كەرەگەتاس كەنىشتەرى ورنالاسقان. جىلدار بويى كەنىشتەن ۇشقان كۇلدى جۇتىپ، دالاعا شىعا الماي قيىندىق كورىپ كەلدى. بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى دەگەن ماسەلەدە سۋ مەن جولدىڭ شاراپاتىنا دا كوڭىل اۋدارسا دەيسىڭ.
2012 جىلدارى وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسى بولاتىن-دى. قازىر دە دەپۋتاتتار يەسىز قالعان شوپتىكول كەنىشىندە پايدا بولاتىن ەندوگەندىك ورتتەر جونىندە ماسەلە قويۋى كەرەك. بۇل ورتتەر ايماق ەكولوگياسىنا، سونداي-اق حالىق دەنساۋلىعىنا ۇلكەن زيان كەلتىرەدى. جەرگىلىكتى دەڭگەيدە ەكولوگيالىق اپاتقا جول بەرمەۋ ءۇشىن قازىر كەن قازبايتىن شوپتىكول كەنىشىنىڭ بۇرىنعى يەسىن تابۋ دا اسا قاجەت.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن جىل سايىن وتكەن شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىندە كاسىپكەرلەر الىپ-ساتۋمەن ەمەس، كەن ورىندارىن دامىتۋمەن جانە قارجىلاندىرۋمەن اينالىسۋى تيىستىگىن ايتقانىن ۇمىتپايىق.
سول جىلدارى كەنىشتىڭ قاراۋىنداعى №14 سكۆاجينانى اۋداندىق اكىمدىك كەنىشپەن بىرلەسىپ، اۋىلعا تارتىلاتىن سۋ قۇبىرىنىڭ جوبالاۋ قۇجاتتارىن جاساۋى قاجەت بولعان-دى. بۇل ماقسات ءۇشىن «مايكوبەن-ۆەست» جشس №14 سكۆاجينانىڭ سۋ قورىن زەرتتەۋگە 12 ملن تەڭگە ءبولۋ، سودان باسقا جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتامانى ازىرلەۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋدى جوسپارلايدى دەپ ۋادە بەرگەن-ءدى. ال باسقارما باسشىسى قادىلجان ساتيەۆتىڭ ايتۋىنشا، شوپتىكول اۋىلىندا 42 ۇيدە 150 ادام تۇرادى. سۋ قۇبىرىن تارتۋ جوباسىنىڭ قۇنى 1 ملرد تەڭگەگە جۋىق، شاعىن اۋىلعا وسىنشاما قارجى ءبولۋ ءتيىمسىز بولعاندىقتان، بلوك-مودۋل ورناتۋ قاجەت نەمەسە سۋ كوزىن جاقىن جەردەن ىزدەۋ قاراستىرىلۋدا. قانداي جوبا بولسىن الدىمەن ەلەپ-ەكشەۋدەن، زەرتتەۋدەن، تەكسەرۋدەن، قوعامدىق تىڭداۋدان وتكىزىپ بارىپ جاسالاتىنى بەلگىلى. بىزدىڭشە، شوپتىكول اۋىلىنا سۋ قۇبىرىن تارتۋدىڭ ءتيىمسىز بولاتىن تاعى ءبىر سەبەبى، اۋىلداعى ۇيلەر ابدەن توزعان، ەرتەڭ ءار ۇيگە سۋ قۇبىرىن وتكىزگەندە ەسكى ۇيلەردىڭ قابىرعاسى قۇلاپ كەتۋى دە مۇمكىن. سوندىقتان مەملەكەت قارجىسىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن ءتيىمسىز ەكەنى ونسىز دا بەلگىلى جوبانى قايتا زەرتتەۋدىڭ دە قاجەتى جوق سياقتى.
ەندى كەلەسى ماسەلەگە كەلەتىن بولساق، مايكوبە اۋىلىنا سۋ تارتۋ وتكەن جىلى اياقتالۋى ءتيىس ەدى. بىراق مەردىگەر كومپانيا – «دانەكەر» جشس اۋدانداعى 4 اۋىلعا سۋ قۇبىرى جوباسىن بىردە جالعاستىرىپ، بىردە توقتاتىپ، ءالى ىسكە قوسقان جوق. قازىر كوپشىلىك مەردىگەر كومپانيالار جوبالاردىڭ كونكۋرسىن جەڭىپ الىپ، ناتيجەسىندە جوبا اياقتالماي، دۇرىس جۇرگىزىلمەي قالاتىنى بەلگىلى. سول سياقتى «دانەكەر» جشس-دا اۋىلدارعا سۋ جەتكىزۋگە «دانەكەر» بولا الماي وتىر. مەردىگەرلەردىڭ سوتتاسۋى دەگەن قازىر تاڭسىق ەمەس، ۇيرەنشىكتى ادەتكە اينالعانداي. ەستۋىمىزشە، كومپانيا پورتال ارقىلى ەلىمىز بويىنشا 70-كە جۋىق جوبانى جەڭىپ العان ەكەن. سوندىقتان قايسى جوبانى جۇزەگە اسىرارىن بىلمەي جۇرگەن سياقتى.
قۇرىلىس باسىندا كورگەنىمىزدەي، تەحنيكالىق كولىكتەرى، جۇمىسشىلارى، ەكسكاۆتورلارى جەتىسپەي قالاتىنى بايقالادى. اۋدان اكىمدىگى قازىر مەردىگەر كومپانيانى سوتقا بەرىپ، سوت ءىستى قاراۋدا. باسقارمانىڭ مالىمەتىنشە، 2023 جىلعا دەيىن وڭىردەگى 67 اۋىلعا سۋ قۇبىرلارىن سالۋ قاجەت بولسا، 33 اۋىلعا كەشەندى بلوك-مودۋلدەر (كبم) ورناتۋ قاجەت. قازىر اۋىلداردا 221،8 مىڭ حالىق تۇرادى. ازىرگە 172 اۋىلعا قۇبىر ارقىلى سۋ جەتتى، 107 اۋىلدا سۋ جەرگىلىكتى كوزدەردەن الىنسا، تاعى 71 اۋىل تۇرعىندارى ونى كبم ارقىلى الۋدا. ءتىپتى 13 اۋىل سۋ قۇبىرلارىن ورناتۋدان باس تارتىپ، جەرگىلىكتى سۋ كوزدەرىن قولدانۋدى ءجون كورگەن ەكەن.
باسقارما باسشىسى قادىلجان ساتيەۆتىڭ سوزىنە سەنسەك، بيىل «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا جالپى قۇنى 11 ملرد تەڭگە تۇراتىن اۋىلداردى سۋمەن جابدىقتاۋ جونىندەگى 35 جوبا ىسكە اسىرىلماق. قازىر 33 جوبا بويىنشا قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلسە، تاعى ەكى جوبا بويىنشا كونكۋرستىق شارالار وتۋدە. جىل سوڭىنا دەيىن 30 جوبا اياقتالادى.
ەگەر 30 اۋىلعا سۋ جەتەتىن بولسا، ارينە، قۋانىشتىمىز. سونىمەن قاتار بيىل 324 شاعىن اۋىلعا كبم ورناتۋعا 314،7 ملن تەڭگە ءبولىنىپتى. قىرۋار قارجى ءبولىنىپ ورناتىلعان كەشەندى بلوك-مودۋلدەردى كۇتىپ-ۇستاۋ مىندەتى جەرگىلىكتىاكىمدىكتەرگە تاپسىرىلادى. ال كەشەندى كۇتىپ-ۇستاۋ جاۋاپكەرشىلىگى اۋىل اكىمدىگىمەن بىرگە تۇرعىندارعا دا مىندەتتى.ويتكەنى جەرگىلىكتى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرىنىڭ سۋبسيديالاۋعا ارنالعان ءتىزىمىن بەكىتۋ قۇزىرەتى جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىككە بەرىلدى.
بۇرىنعى جىلدارى باياناۋىل اكىمدىگى شوپتىكولدىكتەرگە باسقا جەرگە، نە اۋدان ورتالىعىنا، نە كورشى اۋىلدارعا كوشىڭدەر دەپ بىرنەشە رەت ۇسىنىس تا جاساپ كوردى. ەندى، مايقايىڭ كەنتىنە ءۇي سالىپ، تۇرعىنداردى وسى جەرگە كوشىرسە دەيتىن دە ۇسىنىس بار. ءتيىمدىسى وسى. ويتكەنى وسىدان ون جىل بۇرىن باياناۋىلدىڭ جاپالاق، قامبابا، ماياجون، قاراشوقى، ەرباي، بالتەن، ەرتىسباي، جۋانتوبە، جاپا، قاراشات، قىزىلاسكەر، سارىجال، جانىبەك، قىزىلشىلىك، سارىولەڭ، اقتوبە، يسا، مەرگەن، الكە، امانتاۋ، جارقياق جانە باسقا دا بىرنەشە اۋىلى ەسەپتىك دەرەكتەردەن شىعىپ، بولاشاعى جوق اۋىل اتالدى. سول كەزدە ءبىر كۇندە ەل وتىرعان، ال بۇگىندە ورنى عانا قالعان بۇل اۋىلداردىڭ كۇيىن باسقالارى كەشپەسە ەكەن دەدىك. ورنىندا بار وڭا لار دەپ كۇتتى حالىق. بىراق جىلدار بويى سۋى جوق، جولى جوق اۋىلدا ەندى ءارى قاراي ءومىر ءسۇرۋ دە مۇمكىن ەمەس بو لار.
– قازىر شوپتىكولگە جاڭادان سۋ تاسيتىن ماشينا ساتىپ الۋ قاراستىرىلۋدا. بۇعان دەيىن دە اۋىلدىقتار 1 اپتاعا
جەتەتىندەي سۋ جيناپ الاتىن، جەتپەي قالعان جاعدايدا اكەلىپ بەرەمىز، دەيدى كەنت اكىمى ەرباتىر مولداقۇلوۆ.
قارجى • بۇگىن، 16:00
5 ماۋسىم - دۇنيەجۇزىلىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ كۇنى
ەكولوگيا • بۇگىن، 15:47
قازاقستاننىڭ ءبىلىم باسقارمالارىندا مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى
قازاقستان • بۇگىن، 15:18
قوعام • بۇگىن، 15:00
ايگىلى فۋتبولشى زلاتان يبراگيموۆيچ مانسابىن اياقتادى
فۋتبول • بۇگىن، 14:21
الماتىلىق پوليتسەي ارىپتەسىنىڭ قولىنان قازا تاپتى
وقيعا • بۇگىن، 13:30
ۇقساس جاڭالىقتار