شىمكەنتتە كارانتين جاعدايىندا 27 مىڭنان استام شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىسى جۇمىسىن قايتا باستادى. كاسىپكەرلەر پالاتاسى مەن اكىمدىكتىڭ بىرلەسكەن شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە كارانتين كەزىندە قالا ىشىندەگى كولىكتى باقىلايتىن shym-karantin.kz سايتى اشىلىپ, وعان كاسىپكەرلىكپەن اينالىساتىن 113 مىڭنان استام اۆتوكولىك تىركەلگەن. ءارى ولاردىڭ ونىمدەرىن كەدەرگىسىز تاسىمالداۋىنا, ىركىلىسسىز ءجۇرىپ-تۇرۋىنا كومەكتەسكەن.
كارانتين قاھارىنا مىنگەن تۇستا شاعىن جانە ورتا بيزنەس مەكەمەلەرى امالسىزدان قىزمەتكەرلەرىن اقىسىز دەمالىسقا جىبەردى. ال بۇل ازاماتتار شاھارداعى جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشىن جوعارىلاتقان. وسىعان وراي «اتامەكەن» قولداۋ ورتالىعى» ءموبيلدى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارى قىسقا مەرزىمدى كاسىپتىك وقىتۋ كۋرستارىن اشىپ, ازاماتتاردى زامانعا بەيىم كاسىپ تۇرلەرىنە باۋلىپ, جۇمىسپەن قامتىپ وتىردى. ماسەلەن, 2020 جىلى 7 مىڭنان استام ادام «بيزنەس باستاۋ» بويىنشا وقىتىلىپ, 3 مىڭنان استام ازامات جۇمىسقا ورنالاسقان. «ەڭبەك» باعدارلاماسى اياسىندا 2 مىڭ ادام كۋرس وقىسا, سونىڭ 70 پايىزدان استامى جۇمىس تاپقان.
بىلتىر «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە شىمكەنتتە 28,7 ملرد تەڭگەگە 16 جوبا ماقۇلدانعان. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى – «Kazalpack» جشس-ءنىڭ اليۋميني بانكىلەرىن وندىرەتىن جوباسى. ونىڭ قۇنى – 23,4 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2025» باعدارلاماسى بويىنشا وتكەن جىلدىڭ باسىندا سۋبسيديالاۋعا 3,6 ملرد تەڭگە ءبولىندى. «ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارىنا ارنالعان «ەڭبەك» باعدارلاماسى» اياسىندا «اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ قورى» اق ارقىلى بولىنگەن 816 ملن تەڭگە 4 ايدا يگەرىلىپ, 79 كاسىپورىن قولداۋ كوردى. ال 2019 جىلى بولىنگەن 618 ملن تەڭگە 12 اي بويى يگەرىلگەن. شىمكەنت قالاسى اكىمدىگىنىڭ كومەگىمەن تومەن پايىزبەن نەسيە بەرەتىن ميكروقارجى ۇيىمىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانىپ, بۇل باعىتتا جۇمىستار اتقارىلۋدا. اتالعان باستاما وڭىرلىك داعدارىسقا قارسى باعدارلاماعا ەنگىزىلدى», دەيدى كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ ديرەكتورى نۇرلان قابىشتاەۆ.
ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك, قالامىزدا 90-عا جۋىق ەكسپورتتاۋشى جانە 150 ترەيدەرلىك كومپانيا بار. بىلتىر پالاتا 21 كاسىپورىنعا قولداۋ كورسەتتى. بۇدان باسقا, 12 كاسىپورىن «قازاقستاندىق يندۋستريا جانە ەكسپورت ورتالىعى» اق-نىڭ كومەگىمەن 444,7 ملن تەڭگەگە شىعىندارىن جاپتى. ماسەلەن, «شىمكەنتماي» اق, «گازپرومنەفت بيتۋم», «بال تەكستيل», «حيمفارم», «شىمكەنت سابىن», «يۋگ اگرو-س», Taza Onim, AgroFood Kazakhstan, AIIG قازاقستان سىندى كاسىپورىندار Kazakh export اق-نىڭ قارجىلىق-ساقتاندىرۋ قۇرالى ارقىلى 2,4 ملرد تەڭگەگە قولداۋ تاپتى.
وتكەن جىلى شىمكەنتتە جيھاز, جەڭىل ونەركاسىپ, تاماق ونەركاسىبىنىڭ كولەمى ارتا تۇسكەن. وسىعان وراي اتالعان پالاتا تاراپىنان شىمكەنت قالاسى كاسىپكەرلەرىنىڭ ۇسىنىستارىن جيناقتاپ, جيھاز ونەركاسىبىنىڭ كلاستەرىن قۇرۋ ماسەلەسى اكىمدىككە ۇسىنىلىپتى.
ستاتيستيكا بويىنشا شاھاردا جيھاز ونەركاسىبى سوڭعى 5 جىلدا 2,3 ەسەگە وسكەن. وسى سالاعا ماماندانعان 500-گە جۋىق كاسىپكەر ەڭبەك ەتۋدە. شاھاردا جيھاز ءوندىرىسىنىڭ بولاشاعى زور. سەبەبى, قالادا جىل وتكەن سايىن كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ قاتارى ارتا تۇسۋدە. سوندىقتان بۇل كاسىپ تۇرىنە سۇرانىس ارتپاسا كەمىمەسى انىق. ءتىپتى, شەكارالىق قالا بولعاندىقتان ورتالىق ازيا ەلدەرىنە دە جيھاز ءونىمىن ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك تۋىندايدى. سانيتارلىق تالاپتى ساقتاي وتىرىپ, ءوڭىر كاسىپكەرلەرى قالا ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
ينۆەستيتسيا ارتسا, جۇمىسسىزدىق ازايادى
شىمكەنت قالاسىنىڭ 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان دامۋ باعدارلاماسى اياقتالىپ, بىرقاتار جەتىستىككە قول جەتكىزدى. نەگىزگى ستراتەگيالىق قۇجات سانالاتىن باعدارلامانىڭ ماقساتى – قالا ەكونوميكاسىن قارقىندى دامىتىپ, تۇرعىندارعا قولايلى جاعداي جاساۋ ەدى.
ءۇش جىلدىقتىڭ دامۋ باعدارلاماسى بەلگىلەنگەن باسىمدىقتار بويىنشا ىسكە اسىرىلدى. اتاپ ايتقاندا, ونەركاسىپ سالاسىندا 2018-2020 جىلدارى قۇنى 661,1 ملرد تەڭگەگە 52 جوبا ىسكە اسىرىلىپ, سالادا 2 398 جۇمىس ورنى اشىلدى. وندىرىستىك ينفراقۇرىلىمى بار 3 ايماقتا ينۆەستيتسيا كولەمى 229,7 ملرد تەڭگە, 10 مىڭنان استام جۇمىس ورنىمەن 170 جوبا جۇزەگە اسۋدا.
ماسەلەن, «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» باعدارلاماسى اياسىندا 2019 جىلى قايتا ىسكە قوسىلعان «Alliance» ءجىپ ءيىرۋ فابريكاسى قالا تۇرعىندارى ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورنىنا اينالدى.
فابريكا جىلىنا 5 مىڭ توننا ماقتا تالشىعىن وڭدەپ, 4500 توننا ءجىپ يىرۋگە قاۋقارلى. وتكەن جىلى 268 ملن 158 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ءونىم وندىرىلگەن. سونىمەن قاتار تۇركياعا – 127 توننا, رەسەيگە – 40 توننا, قىتايعا – 116 توننا جانە رۋمىنياعا – 13 توننا ءيىرىم ءجىپ ەكسپورتتالعان. بۇگىنگى تاڭدا تىگىن فابريكاسىندا 78 ادام جۇمىسپەن قامتىلعان.
ال اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا 2018-2020 جىلدارى 8,3 ملرد تەڭگەگە 21 جوبا ىسكە اسىپ, 453 جۇمىس ورنى اشىلدى. جىلىجايلار كولەمى 9,2 گەكتاردان 20,9 گەكتارعا دەيىن ۇلعايىپ, قارقىندى باۋ اۋماعى 195 گەكتارعا جەتكىزىلدى. مەملەكەت تاراپىنان 6,5 ملرد تەڭگەگە 583 شارۋاشىلىققا قولداۋ جاسالدى. وسى مەرزىمدە 307 ملن دوللارعا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى ەكسپورتتالدى.
تارقاتىپ ايتار بولساق, شاھاردا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ينۆەستيتسيالىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2021 جىلى قۇنى 16,3 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 28 ينۆەستيتسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان. بۇل رەتتە 1500-گە جۋىق جاڭا جۇمىس ورنى اشىلاتىن بولادى. بۇل تۋرالى شىمكەنت قالاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ۆەتەريناريا باسقارماسىنىڭ باسشىسى ا.قانىبەكوۆ توقساندىقتىڭ قورتىندىسىندا ءمالىم ەتتى.
باسقارما باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, 2021 جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا 16,3 ملرد تەڭگە قوسىمشا ينۆەستيتسيا تارتىلادى. 28 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلىپ, 1500-گە جۋىق جاڭا جۇمىس ورىندارى قۇرىلادى. 14,6 مىڭ توننا ەت, 47,4 مىڭ توننا ءسۇت, 165 ملن دانا جۇمىرتقا ءوندىرۋ جوسپاردا.
سونىمەن قاتار 71,7 مىڭ توننا وسىمدىك شارۋاشىلىعى ونىمدەرى وندىرىلەدى (بيداي, ارپا, جۇگەرى, كوكونىس, باقشا, كارتوپ, جەمىس). اتاپ ايتقاندا, بيىل اۋماعى 18 گەكتار جىلىجاي كەشەنىن (4,8 ملرد تەڭگە) قۇرۋ, 241 گەكتاردى قۇرايتىن قوسالقى جەرلەرگە الما باۋىن ەگۋ بويىنشا 3 جوبا (4,7 ملرد تەڭگە), 1700 باس ءىرى قارا مال بورداقىلايتىن 10 جوبا (685 ملن تەڭگە) جانە تاعى باسقا ءوندىرىس ورىندارى اشىلادى. ناتيجەسىندە, جالپى ءونىمنىڭ كولەمى 37 ملرد تەڭگەنى قۇراپ, ەڭبەك ونىمدىلىگى ءبىر جۇمىسشىعا شاققاندا 3 ملن تەڭگەگە جەتەدى دەپ بولجانىپ وتىر.
قالا ەكونوميكاسىنا 3 جىلدا 1 ترلن تەڭگەدەن استام ينۆەستيتسيا تارتىلدى. ونىڭ ىشىندە 80 پايىزى – جەكە قاراجات ەسەبىندەگى ينۆەستيتسيالار, مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە جۇكتەمە ازايۋدا. ساۋدا سالاسىندا نىساندار سانى 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 058 بىرلىككە كوبەيىپ, قازىر 4 321 ساۋدا نىسانى جۇمىس ىستەيدى. قالاداعى 8 بازار جاڭعىرتۋدان ءوتتى. مەملەكەت تاراپىنان 3 جىلدا 21,8 ملرد تەڭگە كولەمىندە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە قولداۋ كورسەتىلدى.
ءۇشىنشى مەگاپوليستە ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جەدەل تۇردە قاراپ, ينۆەستورلارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەتىن ارنايى ينۆەستيتسيالىق شتاب قۇرىلدى.
قالا اكىمىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان شتابتىڭ كوزدەگەنى ينۆەستور ءۇشىن ەرەكشە جاعدايلاردى قامتاماسىز ەتۋ. قالا اكىمى مۇرات ايتەنوۆ توراعالىق ەتەتىن شتاب قۇرامىنا قالالىق باسقارمالار, اۋماقتىق دەپارتامەنتتەر مەن مونوپوليستەر كىرەدى. ءار جۇما سايىن وتەتىن شتاب وتىرىسىندا, ينۆەستورلارمەن zoom پلاتفورماسى ارقىلى بايلانىس ورناتىلىپ, اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جويۋ, قولايلى جاعداي ورناتۋ جانە ۇيلەستىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ وتىرادى. جالپى, قالا ەكونوميكاسى ءۇشىن دەنساۋلىق, تۇرعىن ءۇي, قايتا وڭدەۋ ءوندىرىسى مەن اگروونەركاسىپتىك كەشەن سەكىلدى بازالىق سەكتورلارعا ينۆەستيتسيالار تارتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ وتىر.
ايتا كەتەرلىگى, شىمكەنتتە كاسىپكەرلىككە قولداۋ كورسەتىلىپ, ينۆەستيتسيا تارتۋعا باسىمدىلىق بەرىلىپ وتىر. سونىڭ ناتيجەسىندە وتكەن جىلى ينۆەستيتسيا كولەمى 41 پايىزعا ءوسىپ, 278, 5 ملرد تەڭگەگە جەتكەن. ال الداعى بەس جىلدا قالاعا بارلىق باعىتتار بويىنشا 3,7 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن ينۆەستيتسيا تارتۋ جوسپارلانۋدا.
ءتورت جىلدىقتا تابىس ەسەلەنەدى
جىل باسىندا ءۇشىنشى مەگاپوليستىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان دامۋ باعدارلاماسى قابىلدانعان بولاتىن. جاڭا باعدارلاما اياسىندا ءۇش نەگىزگى باعىت بويىنشا اۋقىمدى جوبالار جۇزەگە اسىرىلماق.
ءبىرىنشى باعىتقا سايكەس, ونەركاسىپ سالاسىندا 2021-2025 جىلدارى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن (وڭتۇستىك كورەيا, رەسەي, قىتاي, تۇركيا, وزبەكستان, يسپانيا, فرانتسيا) كەمىندە 15 جوبا ىسكە اسىرىلادى. وعان 2,5 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتۋ جوسپارلانۋدا. ناتيجەسىندە 2 مىڭنان استام ادام جۇمىسپەن قامتىلادى. سونىمەن بىرگە قالا اۋماعىنداعى 136 گەكتار جەردى قامتيتىن «اگرويندۋستريالدى ايماق» قۇرىلىپ, 89 گەكتار وندىرىستىك جىلىجاي سالىنباق. جوسپارعا سايكەس, جىلىجايمەن قاتار, مال بورداقىلاۋ جانە قۇس ەتىن وڭدەۋ بويىنشا 42 ينۆەستيتسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ كوزدەلىپ وتىر. ەكىنشى باعىت بويىنشا, 2021 جىلى 10 ەلدى مەكەندى سۋمەن جابدىقتاۋ جانە 2022 جىلعا دەيىن 8 ەلدى مەكەندى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تاعى 3 ماگيسترالدىق قۇبىر سالۋ جوسپارلانۋدا. مۇنىمەن قوسا, قالانىڭ اۆتوكولىك ينفراقۇرىلىمىن 2025 جىلعا دەيىن دامىتۋ ءۇشىن بىرقاتار ءىس-شارالار قولعا الىنباق. ء«ار قازاقستاندىق ءۇيلى بولسىن» دەمەكشى, اۋقىمدى ىستەر تۇرعىن ءۇي سالاسىندا اتقارىلعالى تۇر. ماسەلەن, 5 جىلدا 3 ملن شارشى مەتر باسپانا نەمەسە 47 مىڭ پاتەر سالۋ كوزدەلىپ وتىر. ونىڭ ءوزى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلماق. ماسەلەن, بيىل – 592,3 مىڭ شارشى مەتر پايدالانۋعا بەرىلسە, 2022 جىلى 602,8 مىڭ شارشى مەتر جاڭا تۇرعىن ءۇي سالىنباق. بۇل كورسەتكىش 2023 جىلى 610,8 مىڭ شارشى مەتردى قۇراسا, 2024 جىلى – 624,1 مىڭ شارشى مەتر جانە 2025 جىلى 632,3 مىڭ شارشى مەتردى قامتيتىن بولادى. ءۇشىنشى باعىتقا سايكەس, 2021-2025 جىلدارى 24 مەكتەپ جانە 13 بالاباقشاعا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ناتيجەسىندە ءۇش اۋىسىمدى جانە اپاتتى مەكتەپتەردىڭ ماسەلەسى تولىق شەشىلەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا دا وڭ وزگەرىستەر ورىن الماق. ول ءۇشىن شەتەلدىڭ زاماناۋي تەحنولوگياسىمەن جابدىقتالعان مىڭ ورىندىق كوپسالالى اۋرۋحانا, 10 مەديتسينالىق مەكەمەنىڭ قۇرىلىسى باستالادى. سونىمەن بىرگە قالاداعى جالپى 36 مەديتسينا مەكەمەسىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن جاڭارتۋ جوسپارلانۋدا. دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ. قالاداعى سپورتتىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماقساتىندا دا 4 دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى سالىنىپ, 6 ستريت-ۆوركاۋت جانە 73 سپورت الاڭى اشىلادى. بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەپتەرىنىڭ فيليالدارى بارلىق شاعىن اۋدانداردا جۇمىس ىستەيدى.
شىمكەنت
