قوس ازاماتتىق – قاۋىپتى قۇبىلىس

وسى ماسەلەنى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ايرىقشا نازارعا الىپ، «مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ نەمەسە كۆازيمەملەكەتتىك مەكەمە باسشىسىنىڭ قوس ازاماتتىعى انىقتالعان جاعدايدا ولار قىزمەتىنەن بوساتىلادى»، دەگەن بولاتىن.

قازاقستاندا ەكى مەملەكەتتىڭ ازاماتتىعىن قاتار الىپ جۇرگەندەر تۋرالى بۇعان دەيىن دە از ايتىلعان جوق. ءالى دە ايتىلىپ كەلەدى. نەگە؟ سەبەبى قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 10-بابى، 3-تارماعىنا سايكەس، ەلىمىزدە قوس ازاماتتىققا جول جوق. ياعني زاڭمەن تىيىم سالىنعان. وسى 3-تارماقتا «رەسپۋبليكا ازاماتىنىڭ باسقا مەملەكەتتىڭ ازاماتتىعىندا بولۋى تانىلمايدى»، دەپ انىق جازىلىپ تۇر. شەتەل ازاماتى ءبىر مەزگىلدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولا المايدى.

شەتەل ازاماتى اتانار كەزدە وسى ايتىلعانداردى ەلەپ-ەسكەرمەدىك دەيتىندەردىڭ سوزىنە سەنە قويۋ قيىن.

ايلاسىن اسىرىپ، كىناسىن جاسىرعىسى كەلگەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى مۇنداي قادامعا قانداي دا ءبىر ماتەريالدىق مۇددەنى كوزدەي وتىرىپ باراتىن سەكىلدى. قالتامىز قالىڭداپ قالسا دەگەن ويمەن ەكى مەملەكەتتەن بولىنەتىن زەينەتاقىنى، الەۋمەتتىك تولەمدەردى پايداسىنا جاراتادى.

وڭاي ولجاعا كەنەلگىسى كەلگەندەردىڭ سانى جۇزدەپ، مىڭداپ كەزدەسەتىنىن قايتەرسىز. ماسەلەن، 2016 جىلى قاڭتار-قاراشا ايلارىنىڭ ارالىعىندا ەلىمىزدە قوس ازاماتتىعى بار 581 ادام وسى زاڭ بۇزۋشىلىقتارى ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپتى. سونىڭ ىشىندە، قازاقستان ازاماتىنىڭ تولقۇجاتىن، جەكە كۋالىگىن زاڭسىز پايدالانىپ كەلگەن 281 تۇلعاعا ايىپپۇل سالىنسا، وزگە مەملەكەتتىڭ ازاماتتىعىن يەلەنگەنىن حابارلاماعان 294 ادامعا ءتيىستى شارا قولدانىلدى. ياعني وسى 294 ادامنىڭ 166-سى ايىپپۇل ارقالاپ، قالعان 128-ءى ەلدەن قۋىلىپتى.

مۇنىمەن جاعداي جاقسارا قويعان جوق. 2019 جىلى قازاقستاندا قوس ازاماتتىعى بار 500 ادام انىقتالعانى بەلگىلى بولسا، 2020 جىلى قاڭتار-قازان ايلارىنىڭ ارالىعىندا 284 تۇلعا قوس ازاماتتىعى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلدى. ولار ازاماتتىعىنان ايىرىلعان ادامدار بولا تۇرا، قازاقستانعا كەلۋ جانە وسىندا تۇرۋ ماقساتىندا وزدەرىنىڭ بۇرىنعى (قازاقستاندىق) قۇجاتتارىن پايدالانىپتى. وسى زاڭ بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن 266 ادامعا (277 800 تەڭگەدەن 555 مىڭ تەڭگەگە دەيىن) ايىپپۇل سالىنىپ، 18 ادام ەلدەن شىعارىلدى. وسىلايشا، جىل سوڭىندا 284 زاڭ بۇزۋشىنىڭ سانى 585-كە جەتتى.

وتكەن جىلدىڭ سوڭىنا قاراي ەلىمىزدىڭ شىعىس قازاقستان جانە پاۆلودار وبلىستارىنداعى ەكى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ قوس ازاماتتىعى بارى انىقتالدى. بۇل تۋرالى سەنات وتىرىسىندا ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الەكسەي كالايچيدي مالىمدەگەن بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا، 2020 جىلدىڭ 11 ايىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قوس ازاماتتىقتىڭ 431 فاكتىسىن انىقتاپتى. سونىڭ ەكەۋى – شىعىس قازاقستان جانە پاۆلودار وبلىستارىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر بولىپ شىقتى.

مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قوس ازاماتتىعى بولۋى جاعا ۇستاتارلىق جاعداي دەۋگە بولاتىن سياقتى. نەگە؟ سەبەبى جالپاق جۇرت بىلە بەرمەيتىن، جاريالاۋعا جاتپايتىن قۇپيا قۇجاتتاردىڭ باسىم بولىگى ناق وسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قولىندا بولماۋشى ما ەدى؟ ارينە، ۆيتسە-مينيستر العا تارتقان ەكى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنى وتانىنا وپاسىزدىق جاساپ، قۇپيا قۇجاتتاردى «سىرتقا شىعاردى» دەۋدەن اۋلاقپىز. ماسەلەنىڭ ءمان جايىن ءتيىستى ورگاندار انىقتاي جاتار. ايتپاعىمىز، مەملەكەتتىڭ قۇپياسىن قازاقستاننىك ازاماتتىعى دا جوق ادامعا قالاي سەنىپ تاپسىرۋعا بولادى جانە بۇعان قالاي جول بەرىلدى بولىپ وتىر؟

قوس ازاماتتىق – ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەمەس. ول ەڭ الدىمەن قوعامنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە، تۇراقتىلىعىنا اسەر ەتەتىن قوعاۋشى كۇش!