اتام قازاق: « ءسوز قادىرىن بىلمەگەن – ءوز قادىرىن بىلمەيدى» دەپ، ءسوز كيەسىن قىزىل-جاسىل ءبوز باعاسىنان جوعارى قويعان. «الارىم كەتسە كەتسىن، ايتارىم كەتپەسىن» دەپ، «جۇرەكتىڭ ءسوزىن سويلە، ءتىل» (اباي) دەگەن. وسى جۇرەك ءسوزىن سويلەگەندە، اتالى سوزدەن اتتاپ، اتاسىز ءسوزدى جاقتاعاندار نەگە ازايمايدى؟ الدە ءبوزدىڭ قۇدىرەتى ءجۇرىپ تۇرعاندا، ءسوز نەگە كەرەك دەي مە ەكەن؟

ء«تىل تاس جارادى، تاس جارماسا، باس جارادى»، «تاياق ەتتەن وتەدى، ءسوز سۇيەكتەن وتەدى»، «قىلىش جاراسى بىتەدى، ءتىل جاراسى بىتپەيدى»، دەپتى بۇرىنعى جاقسىلار. بۇگىنگى شۇبار تىلدىلەر، سول ءتىلدىڭ تاستى تەسىپ، باستى جاراتىنىن، ەتتەن ءوتىپ سۇيەككە جەتەتىنىن، قىلىش تيگەن جەر ءارى كەتسە تىرتىق بولىپ قالاتىنىن، ءسوز جاراسى ۇرپاعىنا تاڭبا ەكەنىن ۇقپايتىن دا، بىقپايتىن دا سەكىلدى. ءتىپتى ولار تۋ تىككەنىمىزگە بيىل ءۇش ون جىلدىق بولاتىنىن: قىزمەتتىڭ بۋىمەن، داۋلەتتىڭ ءسان-سالتاناتىمەن، كوتەرمەلەۋدىڭ دۋمانىمەن، ءوزىم بىلەمىن كەۋدەمەن بىلمەي قالعان با دەيمىن؟ اناۋ بودان كەزدىڭ وزىندە ءتىلىن، ونەرىن ءپىر تۇتقان قازاقتىڭ اسىل قاسيەتتەرىنە تامسانعان الەمدىك دەڭگەيدەگى ءبىلىمپازدار، ولاردىڭ دەموسفەندەرى مەن تسيتسەروندارى – تولە، قازىبەك، ايتەكە بيلەر دەپ باعالاعانىن تاريحتان ءبىلىپ، بابالارىمىزدىڭ وسال ەمەستىگىنە مارقايساڭ، بۇگىنگى كەيبىر جەتەسىزدىكتى كورگەننەن كەيىن بە ەكەن، يتاليالىق ساياحاتشى رەناليۋ گاسپيريننىڭ: «مەن الەمنىڭ 141 ەلىن ارالاعان اداممىن. سولاردىڭ ىشىندە ءوز مەملەكەتىندە ءوز تىلىندە ءومىر سۇرە الماي وتىرعان بەيشارا حالىقتى كوردىم. ول – قازاقتار» دەگەنىن وقىعاندا، كوڭىلىڭ سۋ سەپكەندەي باسىلادى. اۋىر ءسوز – سۇيەكتەن ءوتىپ، جۇرەكتى شاباقتايدى. شىركىن، جالعان ءسوزدىڭ دە، جالپاقتاۋدىڭ دا، كوپىرتۋدىڭ دە، كولگىرسۋدىڭ دە كوكەسىن كورسەتىپ جۇرگەندەر الداعى ءسوزدى ءتۇيسىنىپ، نامىستارى ويانسا، قانە. الدە كەيبىرەۋلەر ءۇشىن «قايران ءتىل، قايران ءسوز، نادانعا قور بولىپ» (اباي) قالا بەرە مە؟
ءتىل تاعدىرىنىڭ بۇلاي كوكپارعا تۇسۋىنە وزگە ەمەس، ءوزىمىز كىنالىمىز.تىلىڭدە سويلەمە دەگەن كىم بار؟ باسقالار يىقتان باسىپ تۇر دەي الامىز با، جوق. ول كەزەڭ كەلمەسكە كەتتى. اتالار اڭساعان كۇنگە جەتكەندە، شەشەندىكتىڭ بيىگىنەن سويلەپ، كەزى كەلگەندە داۋدى دا، جاۋدى دا ەكى اۋىز سوزبەن توقتاتقان، تەلى مەن تەنتەكتى تىرپ ەتكىزبەگەن سول اقىلماندار ءتىلىنىڭ ءتىلىم-ءتىلىمىن شىعارىپ، قۇدىرەتىن ۇقپايىن بالدىر-باتپاق، جاساندى سالدىرلاعان ساقاۋلاردىڭ، كەلبەتىنە قاراساڭ ءبىر كەمەلدەي، سوزىنە زەر سالساڭ ءتىلى جاڭا شىققان بالاداي بىلدىر-شۇلدىرلەردىڭ قۇنسىز «قۇرالىنا» اينالدىرىپ بارا جاتقانىمىز ۇلتقا سىن بولىپ تۇرعانى اقيقات. ءبىر قاراساڭ، ءتىل قاراپايىم حالىققا قانا كەرەكتەي كورىنەدى. تىزگىن ۇستاعاندار، سول ماڭدا جۇرگەندەر كوش جۇرە تۇزەلەدىمەن كەلە جاتقانداي. ساناسى قىزىل يدەولوگيادان ادا دەپ جۇرگەن تاۋەلسىز ەلدىڭ ءبىر شوعىر جاستارى سول ەسكى سارىننىڭ سوقپاعىندا قالىپ بارا جاتقانداي.
مەملەكەتتىك ءتىل ەل تىلىنە، جالپى جۇرت تىلىنە جەتكىزۋدى ەلباسى ن. نازارباەۆ كەزىندە اشىنا ايتىپ، ەستىر قۇلاققا جەتكىزگەنى بار. بىراق ول دا جەتەگە جەتە قويمادى. ەسكى جولمەن ءالى سالىپ ۇرىپ كەلەدى. ولارعا ەلىكتەگەندەر دە قالار ەمەس. پرەزيدەنت ق.توقاەۆ: «ماسەلە –نيەتتە. نيەتتىڭ دۇرىس بولۋى قازاق ءتىلىن مەڭگەرگىسى كەلەتىن ادامدارعا دا، وسى ماقساتقا جەتۋگە جاعداي جاسايتىن ۇكىمەتكە دە بايلانىستى»، دەدى. ەندەشە، وسى ۇدەدەن قالاي شىعۋعا بولادى؟
بىرىنشىدەن، مەكتەپتەگى، اسىرەسە، ورىس مەكتەبىندەگى قازاق تىلىنە جەتە ءمان بەرۋ كەرەك. ەكىنشى، وقۋلىقتاعى ولقىلىقتاردى وڭالتۋعا ءتيىستىمىز. جاڭا زامانعا، وركەنيەتتى ەلگە ەلىكتەيمىز دەپ جۇيەسى بار دۇنيەنى جۇندەي ءتۇتىپ، ۇيپا-تۇيپاسىن شىعاردىق. ساۋاتسىز قالعان حالىقتىڭ ساۋاتىن اشاتىنداي «ساۋات اشۋ» كىتاپسىماعىن تىقپالاپ ەدىك، شيكىلىگى شىقتى. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «الىپپەسىنە» قايتا بەت بۇردىق. بۇعان شۇكىر دەيىك. جالپى، بۇرىنعى شىن زيالىلار جازعان وقۋلىقتاردى ساراپتان وتكىزىپ، جاقسىسىن «الىپپەدەي» قايتا ورالتۋدىڭ پايداسى بولماسا، زيانى جوق سەكىلدى. ول وقۋلىقتاردىڭ ءتىلى جاتىق، كەلتىرىلگەن مىسالدار تۇسىنۋگە، جاتتاۋعا وتە ىڭعايلى ەدى. وسى كۇنگى وقۋلىقتاردى بالا، اتا-انا عانا ەمەس، كەيدە مۇعالىمدەردىڭ وزدەرى دە تۇسىنە بەرمەيتىنى ايتىلۋداي ايتىلىپ كەلەدى. وسى كەسەل نەدەن شىعادى، كوپ جاعدايدا بالا جايى سىرتتا قالىپ، وقۋلىق جازىپ اۆتور اتانۋعا، ءسويتىپ، ابىرويعا كەنەلۋگە، تابىس تابۋعا ورىنسىز ۇمتىلۋدان. بۇل تىيىلماسا، ۇرپاقتار اراسىنداعى ساۋاتسىزدىق بەلەڭ الا بەرەدى.
ءۇشىنشى، كەڭەس كەزىندەگىدەي، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ، وزگە دە ءبىلىم مەكەمەلەرىنىڭ بارىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى جۇيەلى وقىتۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. بۇل بارلىق جاستاردىڭ مەكتەپتەن كەيىن دە قازاق ءتىلى جۇرەتىنىن ءبىلىپ وتىراتىنىنا جول اشار ەدى.
سونىمەن، وقىماعانمەن توقىعانى مول بابالارىمىزدىڭ ءتىلىن قۇرمەتتەۋى، تۇنىق ويى تۋرالى باسقالار ءسۇيسىنىپ جازىپ كەتسە، وقىعانى كوپ بۇگىنگى ۇرپاعىنىڭ ءتىل سۇيىقتىعىنا كۇيىنگەنىن اڭعارتىپ، از-كەم وي ايتتىق. «ەلدىڭ تۇرمىسىن، ءتىلىن، مىنەزىن بىلمەگەن كىسى – كوش باسىن دا الىپ جۇرە المايدى» بۇل ارىسىمىز ءاليحان بوكەيحاننىڭ ءسوزى. وسىنى بيلىكتەگى ازاماتتار، حالىق قالاعان قالاۋلىلار ساناسىنا قاراۋىل ەتىپ ۇستاسا، قالىڭ قاۋىم جاندارىنان تابىلارى حاق.
قازاقستاندا قانشا ادام ۆاكتسينا الدى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 12:15
«اقورداداعى» ەرەكشە ەسكەرتكىشتەر تۋرالى مالىمەت ۇسىنىلدى
قازاقستان • بۇگىن، 11:47
فۋتبولدان UEFA چەمپيوندار ليگاسىنىڭ فينالى وتەدى
فۋتبول • بۇگىن، 11:30
مايمىلشەشەك ەۋروپانىڭ تاعى ءبىر ەلىندە انىقتالدى
الەم • بۇگىن، 11:00
تارازدا زاماناۋي وقۋشىلار سارايى اشىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 10:40
وتكەن تاۋلىكتە كوروناۆيرۋس 9 ادامنان انىقتالدى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:15
كاسپي جاعالاۋىندا تاعى ءبىر يتبالىقتىڭ ولەكسەسى تابىلدى
ەكولوگيا • بۇگىن، 10:00
الماتىدا كىتاپ جارمەڭكەسى وتەدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:40
سەنبىگە ارنالعان اۋا رايى بولجامى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:14
بيىل ەسىرتكىگە قاتىسى بار 1 400 قۇقىق بۇزۋشى ۇستالدى
قوعام • كەشە
كولىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنەن بوساتىلدى
قازاقستان • كەشە
وڭتۇستىك كورەيا ەلشىسى قوستانايعا جۇمىس ساپارىمەن كەلدى
ەكونوميكا • كەشە
پەتروپاۆلدا جاس جىگىتتى كاماز قاعىپ كەتتى
ايماقتار • كەشە
اقمولا وبلىسىن دامىتۋعا 118 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان
ۇكىمەت • كەشە
تۇلكىباس اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ۇستالدى
ANTIKOR • كەشە
ەرلان قارين سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جۇرتشىلىعىمەن كەزدەستى
ايماقتار • كەشە
تارازدا 84 ۇيىرمەسى بار وقۋشىلار سارايى اشىلدى
ايماقتار • كەشە
بالالاردىڭ ساۋىقتىرۋ ءىس-شارالارىنا 26،1 ملرد تەڭگەگە شارت جاسالدى
مەديتسينا • كەشە
بىرقاتار وڭىردە اۋا رايىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جاريالاندى
اۋا رايى • كەشە
پرەزيدەنت جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىنا قاتىستى
پرەزيدەنت • كەشە
قازاقستان-ارمەنيا ۇكىمەتارالىق كوميسسياسىنىڭ وتىرىسى وتەدى
قازاقستان • كەشە
الماتىدا «ءال-فارابي - يقبال» حالىقارالىق فورۋمى ءوتتى
رۋحانيات • كەشە
پرەزيدەنت مادەنيەت قايراتكەرى ايتجان توقتاعانعا العىس حات جولدادى
پرەزيدەنت • كەشە
ەلوردادا ۆەلوسيپەدشىلەر شەرۋى وتەدى
ەلوردا • كەشە
232 ماڭعىستاۋلىق كولىك جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرىلدى
ايماقتار • كەشە
قارجى • كەشە
قاسىم-جومارت توقاەۆ پولشا پرەزيدەنتىمەن سويلەستى
پرەزيدەنت • كەشە
دەمالىس كۇندەرى 33 گرادۋسقا دەيىن ىستىق بولادى
اۋا رايى • كەشە
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
اقتوبە وبلىسىندا جول اپاتىنان ەكى ادام قازا تاپتى
وقيعا • كەشە
رەفەرەندۋمعا لاتۆيالىق باقىلاۋشىلار كەلەدى
رەفەرەندۋم-2022 • كەشە
اۋىر اتلەتيكادان قازاقستان چەمپيوناتى باستالدى
سپورت • كەشە
ەلدەگى قىلمىس جاساعانداردىڭ 80 پايىزى جۇمىسسىزدار
قازاقستان • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار