گيپەررەاليست العاش رەت اباي ءمۇسىنىن جاسادى

گيپەررەاليزمنىڭ باستى ەرەك­شەلىگى فوتوسۋرەت دالدىگىن قاي­تا جاڭعىرتۋ ارقىلى، ۆيزۋالدى بەكىتۋدىڭ اۆتوماتيزمدىك قاعي­دا­سىنا سۇيەنەدى. ايدوستىڭ ايتۋىنشا ابايدىڭ ءمۇسىنىن جاساپ شىعۋعا تولىق ءتورت اي ۋاقىت جۇم­­ساعان.

– كەسكىندى جاساۋدىڭ اناۋ ايت­قانداي قيىندىعى بولعان جوق. نەگىزگى ماتەريال رەتىندە سيليكون مەن بالاۋىزدى قولداندىم. جىل­تىراتقىش، اەروگرافيالىق، ەمۋلسيالىق جابىنداردىڭ كومە­گىمەن تۇستەر، كولەمدەر، تەكستۋرالاردى بەردىم. اباي مۇ­راسىن ناسيحاتتاۋعا قولىمنان كەلگەنشە ۇلەس قوسۋدى ءجون كور­دىم، باعا بەرەتىن حالىق، – دەيدى ول.

ءمۇسىن وبرازىنا نەگىز ەتىپ 1896 جىلى سەمەيدەگى كۋز­نە­­تسوۆ­تىڭ فو­توسالونىندا تۇسى­رىلگەن اباي­دىڭ العاشقى سۋرە­تىن پاي­دا­لانعان. سۋرەتتە اباي ءدىل­دا­دان تۋعان ۇلكەن ۇلى اقىل­باي، ايگەرىمنەن تۋعان ۇلى تۋراعۇلمەن بىرگە تۇسكەن. اتال­عان سۋرەتتى 1941 جىلى اكادەميك-جازۋشى مۇح­تار اۋەزوۆ سە­مەيدەگى اقىن مۋ­زە­يىنە ءوزى اكەلىپ تاپسىرعان ەدى. 9ح13 سانتيمەترلىك سۋرەتتەگى اقىن بەينەسى ابايدىڭ تولىق شى­­عارمالار جيناعىنان باستاپ، الدىڭعى تولقىن، كەيىنگى بۋىن سۋرەتشىلەردىڭ ەڭبەگىنەن كەڭ كو­رىنىس تاپتى.

– ءمۇسىن جاساۋ يدەياسى مادام تيۋسسو مۋزەيىنەن كەيىن تۋىندا­دى. ازىرگە، ونداي ورىنداردى ارالاپ كورگەم جوق. بىردە تەلەديداردان وبامانىڭ جاڭا سي­ليكون ءمۇسىنىن كورىپ قالعان سوڭ، قىزىعۋشىلىعىم ارتىپ، وسى جۇ­مىستى قولعا الدىم، – دەي­دى ايدوس. ول كاسى­بي ءبى­لىم جولىن ى.التىنسارين اتىن­­­دا­عى ار­قا­لىق مەملەكەت­تىك پە­­­دا­گو­گيكا­لىق ينستيتۋىن­دا «بەي­نەلەۋ ونەرى­ مەن سىزۋ» ما­مان­دىعىندا باستاعان. ەڭ­بەك­قور جاستىڭ ونەرگە دەگەن تال­پى­نىسى بالا كەزىنەن باي­قال­عان. اكەسىنىڭ دە سۋرەتكە ەبى بول­سا، انا­سى مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇ­­عا­لىمى. ايدوستىڭ العاشقى جۇ­مى­­سى ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ بەي­­­نەسىنە ارنالعان. ودان كەيىن ابى­­لاي حاننىڭ، گەنەرال-پولكوۆنيك ساعادات نۇرماعامبەتوۆ پەن اقش-تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى باراك وباما سىندى تۇلعالاردىڭ ءمۇسىنىن جاساپ شىققان. شەبەر جۇمىسىنا كەرەكتى ماتەريالدار­دى ارنايى اقش-تان الدىرادى. ونىڭ قۇنى دا ارزان ەمەس كو­رى­نەدى.

– مەنىڭ جۇمىستارىم مادام تيۋسسوداعى فيگۋرالاردان ەرەك­شە­­لەنەدى. ولاردا تولىق ءبىر كوماندا جۇمىس ىستەيدى. سوسىن جا­سالۋى جوسپارلانعان ءمۇسىننىڭ يەسىن ارنايى شاقىرتادى. ال مەن جالعىز ءوزىم كىرىسەمىن. سول سياقتى تەك فوتوگرافياسى ارقىلى عانا ازىر­لەپ شىعامىن. ءبىر ءمۇسىندى تولىق اياقتاۋ ءۇشىن شامامەن 4-5 ايدان ءبىر جىلعا دەيىنگى ۋاقىتىم كەتەدى. ونىڭ ءار تال شاشىن جەكە-جەكە قويامىن. شىدامدى تالاپ ەتەتىن جۇمىس، – دەيدى ءمۇسىنشى.

اباي بەينەسىنە قالام تارتىپ جۇرگەن سۋرەتشى، قازاقستان­نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنىڭ اۆتورى سەمبىعالي سماعۇلوۆ جاس سۋرەتشىلەردىڭ قازىرگى قازاق بەي­­نەلەۋ ونەرىنىڭ وركەندەۋ باعى­تىنداعى جۇمىسى جايىنا توقتالا كەلىپ، سۋرەتشىنى شىڭ­دايتىن ىزدە­نىسى مەن تاباندى ەڭ­بەگى ەكەنىن ايتادى.

– ابايعا قالام تارتپاعان، ونە­رىن ارناماعان سۋرەتشىلەر كەم دە كەم. ايدوستىڭ ابايعا ار­نالعان جۇمىسى وتە تاماشا. سۋرەتشىلەر ءوزىمىز جاساعان وبرازعا قايتا-قاي­تا ورالامىز. ويت­كەنى ءمۇسىن دەگەن دۇنيە قاتە­لىكتى كەشىرمەيدى. سوندىقتان ايدوس ءالى دە بولسا وسى تاراپتا جۇ­مىس ىستەيدى دەپ ويلايمىن. سۋرەتشى جاقسى جەردە جۇرسە دا­ميدى. ايدوستىڭ كەلە­شەگى ال­دا، جاڭا تەحنولوگيا سۋرەتشىگە جاڭا مۇمكىنشىلىكتەر تۋعىزادى. بالاۋىزبەن ءمۇسىن جاساۋ بويىنشا قازاقستاندا كوش باستاپ جۇرگەن بالامىزدىڭ ءبىرى. ەشكىم ونى باۋلىعان جوق، ءوزى تالپىنىپ ءجۇر. حالىق سۋرەتشى­لە­رى كۇندە تۋا بەرمەي­دى، ءوز ۋاقى­تى­مەن وق­شاۋلاپ شىعا­رىپ وتى­رادى. پاس­سيونارلىق ۇعىم بول­عان­دىق­تان، ونەرى بيىكتەگەن سۋرەتشى شى­عار­مالارىن حالىق تۇسىنۋگە تىرىسادى. حالىققا تۇسىنىكتى بولامىن دەگەن سۋرەتشىنىڭ دەڭگەيى ءتۇسىپ قالادى،– دەيدى ول.

ءمۇسىننىڭ اشىلۋ سالتاناتىن­دا ءسوز العان «قازاقكونتسەرت» ۇيى­مىنىڭ ديرەكتورى جەڭىس سەي­دۋل­لا ۇلى سوڭعى جىلدارى بەينەلەۋ ونەرىندەگى كرەاتيۆتى يدەيالار مەن باعىتتار جونىندە ايتا كەلىپ، جاس سۋرەتشىلەردى قولداۋ، ولاردىڭ شىعارماشىلىعىن ناسيحاتتاۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، كەلەسى جىلى ايدوس ەسما­­عامبەتتىڭ جەكە مۋزەيىن اشۋ جوس­­پارلانىپ وتىر.

حاكىمنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى رۋحانياتىمىزدىڭ قۋا­نىشىنا اينالىپ، اقىل-ويدىڭ اسقار شىڭىنا دەگەن حا­لىق ماحابباتى مەن ىقىلاسى تو­لاستاماي كەلەدى. «ەل ءىشى – ونەر كەنىشى» دەمەكشى، حالىق شەبەرلەرى ۇلى ويشىلداردىڭ وزىق بەينەسىن بۇگىنگى زاماناۋي تەحنيكا تىلىنە يكەمدەپ، حالىق مۇراسىن ناسيحاتتاۋعا ۇلەس قو­سىپ-اق كەلەدى.