ونلاين-الاڭنىڭ العاشقى جيىنىندا قالا مەن اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى اراسىندا 2،7 ەسە الشاقتىق بار ەكەنى باياندالىپ، COVID-19 سالدارىنان ايلارعا سوزىلعان كارانتين ەلدەگى ازىق-ت ۇلىك نارىعىنا قانشالىقتى اسەر ەتكەنى تۋرالى ساۋالعا ساراپشىلار جاۋاپ بەردى. ويتكەنى، جاھاندىق پاندەميا كەزىندە ازىق-ت ۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى دە دەنساۋلىقتى ساق­تاۋ ىسىمەن جاعالاسىپ، الدىڭعى كەزەككە شىقتى. قىسقاسى، باق-تا، بيزنەس قاۋىمداستىق پەن ۇەۇ سەكتورىندا ورنىقتى دامۋ ماسە­لەلەرىن كوتەرۋدى كوزدەيتىن بۇل يدەيا بۇۇ ورنىقتى دامۋ ماق­سات­تارىن تانىمال ەتۋگە، سون­داي-اق مەملەكەت پەن قوعام نازارىن ەكو­لو­گياعا اۋدارۋعا، ادام قۇقىق­تارى، جەرگىلىكتى كاسىپ­كەرلىكتى قول­داۋ، بيزنەستىڭ الەۋ­مەتتىك جاۋاپ­كەرشىلىگى، حالىق­ارا­لىق ارىپتەس­تىكتى دامىتۋ ماسە­لەلەرىنە جۇمىس ىستەيدى.

ايتقانداي، جوباعا «Expo&Women» حالىقارالىق ۇيىمى، «جاسىل ەكونوميكا جانە G-Global-دى دامىتۋ كواليتسيا­سى»، «قازاقستان ايەلدەرىنىڭ اگرارلىق وداعى» جانە «قازاقستان ەرىكتىلەرى اليانسى» قوعامدىق بىرلەستىكتەرى توبى قۇرعان «قازاق­ستان­داعى ودم-2030» قوعامدىق ينس­تيتۋتى مۇرىندىق بولىپ وتىر. العاش­قى ونلاين-جيىن جو­عا­رىدا اتاپ وت­كەندەي، «ازىق-تۇ­لىك قاۋىپسىز­دىگىنە قول جەتكىزۋگە بيز­­نەس-قاۋىم­داستىقتى تارتۋ» تا­قى­­رىبى­نا ارنالدى. الدىمەن ءسوز ال­عان «قازاقستانداعى ودم-2030» قوعامدىق ينستيتۋتىنىڭ باس­­شىسى ءلاززات اسقاروۆا سوڭعى دەرەكتەرگە سايكەس، الەمدە 821 ملن ادامنىڭ تويىپ تاماقتانا ال­­ماي­­تىنىن، بۇل اشتىقتى جويۋ ماق­­سا­تىنا قول جەتكىزۋگە قاۋىپ تون­دى­رەتىنىن العا تارتتى. ماسە­لەن، قازاق­ستاندا كوروناۆيرۋس ەپي­دە­مياسى كەزىندە ازىق-ت ۇلىك قاۋىپ­سىز­دىگىن قام­تاماسىز ەتۋ ءۇشىن 32 ملرد تەڭ­گەدەن استام قاراجات بولىنگەن.

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيستر­لىگىنىڭ سوڭعى مالىمەتتەرىنە سايكەس، قازاقستان ءوزىن جەمىس-جي­دەك­تەرمەن ورتا ەسەپپەن 80%-عا قام­تاماسىز ەتەدى. قازاقستان قۇس ەتىنىڭ 21%-ىن، المانىڭ 42%-ىن، قانتتىڭ 55%-ىن، ءسۇتتىڭ 500 مىڭ تونناسىن سىرتتان تاسيدى.

رەسپۋبليكا ءوزىن 62% بالىق­پەن، 58% ىرىمشىك جانە سۇزبە، 61% شۇ­جىقپەن قامتاماسىز ەتەدى. 2019 جىلى 18،7 ملن ادامعا شاققان­داعى نەگىزگى ازىق-ت ۇلىك ءوندىرىسى 38،9 ملن توننانى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە ءداندى داقىلدار – 16،8 ملن توننا، كوكونىستەر، باقشا جانە تامىر جەمىستىلەر – 11،2 ملن توننا; ءسۇت – 5،9 ملن توننا، ەت – 1،1 ملن توننا، بۇرشاق داقىلدارى – 196 مىڭ توننا، بالىق – 45،4 مىڭ توننا، جاڭعاقتار – 3،8 مىڭ توننا. ءبىر ادامدى قامتاماسىز ەتۋ كور­سەتكىشى جىلىنا 1،9 توننانى قۇرايدى. بۇل كورسەتكىش الەمدىك كور­سەتكىشتەن 2،2 ەسە جوعارى. الايدا وسى كورسەتكىشتەرگە قارا­ماستان، COVID-19 سالدارى­نان ورىن العان ۇزاق كارانتين قازاقستاننىڭ ازىق-ت ۇلىك نارى­عى­نىڭ يمپورتتىق ونىمگە قانشا­لىقتى تاۋەلدى ەكەنىن كورسەتتى. ىق­تيمال تاۋەكەلدەردى ەسكەرە وتى­رىپ، قازاقستانعا يمپورت جەت­كىزىلۋى ۇزىلگەن جاعدايدا ەلدىڭ بار­لىق ايماعىندا ازىق-ت ۇلىك قاۋىپ­سىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وتاندىق ءوندىرىستى ۇلعايتۋ جانە دامىتۋ قاجەتتىگى ايقىن كورىندى.

پىكىرتالاس پلاتفورماسىندا بۇۇ قازاقستانداعى بايلانىس جانە سەرىكتەستىك جونىندەگى ازىق-ت ۇلىكتىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمدارى كەڭسەسىنىڭ باسشىسى قايرات ناجميدەنوۆ ەلىمىزدە بۇۇ جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جوبا­­لار تۋرالى باياندادى. ونىڭ اي­تۋىن­شا، نەگىزگى مىندەت – ور­­نىق­تى دامۋ ماقساتتارى ار­قى­لى اۋىل شارۋاشىلىعى مەن اگرو­­ونەر­كاسىپتىك كەشەن­نىڭ تۇراق­تىلى­عىنا قول جەت­كىزۋ. بۇۇ ازىق-ت ۇلىك­تىك جانە اۋىل­ شارۋاشىلىعى ۇيىم­دارىنىڭ باعالاۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا الەمدە ازىق-ت ۇلىكتىڭ 30%-عا دەيىنگى بولىگى جوعالادى.

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيستر­لىگىنىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايحان سۇلتان قازىرگى ۋاقىتا ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جاردەمدەسەتىن اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋدىڭ 2021 جىلعا ارنالعان جاڭا باعدارلاماسىن ازىرلەۋ ءجۇرىپ جاتقانىن اتادى. مينيسترلىك اۋىلشارۋاشىلىق سۋبەكتىلەرى اراسىنداعى كووپەراتسيا قاعيداتى ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن ىنتالاندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر.

ستراتەگيالىق ازىرلەمەلەر جانە تۇراقتى دامۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى باقىتگۇل حامبار قازاق­ستاندا ورنىقتى دامۋ ماق­سات­تارىن ىسكە اسىرۋ تاسىل­دەرىنە توقتالدى. ول ءتۇرلى مي­نيستر­لىك­تەردىڭ جانىندا قۇرىلا­تىن جانە بەلگىلى ءبىر ورنىق­تى دامۋ ماقساتىنىڭ جۇزەگە اسۋىن رەت­تەيتىن جۇمىس توپتارى تۋرالى ءسوز قوزعادى. قازاقستان­دا قالا مەن اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكو­نو­مي­كالىق دامۋى اراسىندا 2،7 ەسە ال­شاقتىق بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

پىكىرتالاس پلاتفورماسىندا الەۋەتتى كومپانيالاردىڭ وكىل­دەرىنە دە ءسوز بەرىلدى. مىسالى، قازاق­ستان مەن قىرعىزستانداعى «Coca-Cola» حالىقارالىق كومپانياسىنىڭ ۇكىمەتتىك جانە قوعامدىق بايلانىستار جونىندەگى مەنەدجەرى الەكساندرا اككيرمان «Coca-Cola بەلەستەرى» جوباسىنا توقتالدى. وسى جوبا ارقىلى ايەلدەر جىل سايىن، اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىندا شاعىن بيزنەس اشۋعا گرانتتار الادى. جوبا جۇمىس ىستەگەن 8 جىل ىشىندە 30 مىڭنان استام قازاقستاندىق كاسىپ­كەر ايەل كاسىپكەرلىكتىڭ بازا­­لىق داعدىلارى بويىنشا وقىپ، ءوز كاسىپتەرىن قۇرۋعا قابى­لە­تىن ارتتىرعان كورىنەدى. جوبا شەڭبەرىندە 100-دەن استام جۇمىس ورنىن اشقان 60-تان استام شاعىن بيزنەسكە ميكرو-گرانتتار ارقىلى قولداۋ كورسەتىلدى جانە وسى جىلى تاعى 20 باستاماشى كاسىپكەر گرانت­قا يە بولىپ، ءوز ءىسىن باستاي­دى. ايەلدەر اشقان شاعىن كاسىپ­ورىن­داردىڭ 60%-دان استامى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءتۇرلى سالاسىندا – قۇس شارۋاشىلىعى مەن ءسۇت ونىمدەرىن وندىرۋدەن باستاپ ومارتا شارۋاشىلىعى مەن شاي شىعارۋعا دەيىن جۇمىس ىستەيدى.

باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءبورلى اۋدانىنىڭ «نۇر» شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى، «كەدەيلىكتى جويۋ» 1 ودم كوش­باس­شىسى سۆەتلانا ماۋتەەۆانىڭ بايانداماسى ىرىمشىك، ءسۇت جانە ەت ءوندىرىسىن قوسا العاندا، جەكە اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن ءوندى­رۋ تاجىريبەسىنە ارنالدى. س.ماۋ­تەەۆا 200 جۇمىس ورنى بار شارۋا قوجالىعىن اشتى.

كەزەگىمەن ءسوز العان «فيليپ مورريس قازاقستان» جشس سىرت­قى بايلانىستار جونىندەگى باس­قارۋ­شىسى اسەل احمەتوۆا الماتى وبلىسى ەڭبەكشىقازاق اۋدا­نىن­داعى فەرمەرلىك جوبانىڭ تاجى­ري­بەسىمەن تانىستىردى. كوم­پانيا اتالعان جوبانى 2011 جىلدان بەرى قارجىلاندىرىپ كەلەدى. جوبا شەڭبەرىندە كوكونىس شارۋا­شى­لى­عىندا عىلىمي جانە ين­نوۆا­تسيا­لىق تاسىلدەر ەنگىزىلۋدە، ونىڭ ارا­سىندا زيانكەستەر سانى­نىڭ تا­بيعي رەتتەگىشى رەتىندە پاي­دا­لى جاندىكتەردى پايدالانۋ، سون­داي-اق جىلىجايلاردا تەك ورگا­ني­كالىق تىڭايتقىشتاردى قول­دانۋ تاسىلدەرى بار. جوبا ار­قىلى 150-گە جۋىق ادام ماۋ­سىم­­دىق كەزەڭدە ەگىستىكتە جۇ­مىس ىستەيدى، جىلىنا 180 شارۋا كەڭەس الادى، ال جىلىجايلار­دا ون­دىرىلەتىن داقىل كولەمى 25 ەسە ۇلعايدى. سوڭعى 5 جىلدا 4 365 اۋىل تۇرعىنى وقىپ شىق­قان. شەلەك شارۋالارىنىڭ مودە­لىن قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشى­لى­عىن دامىتۋدا پايدالانۋ جوسپارلانىپ وتىر.

ەندىگى جەردە «ودم جانە بيزنەس» ونلاين-الاڭى اي سايىن جۇ­مىس ىستەيدى جانە Zoom-كونفە­رەن­تسيا­لار فورماتىندا وتەدى. تال­قى­لاۋعا ارنالعان تاقىرىپتار جۋر­ن­ا­ليستەرمەن بىرگە تاڭدالادى. ءار­بىر كەزدەسۋدە باق وكىلدەرى سۇ­راق قو­يىپ قانا قويماي، سپي­كەر رەتىن­دە ءسوز سويلەۋگە، تالقى­لانا­­تىن ما­سەلەلەردىڭ قانداي دا ءبىر قىر­لارى تۋرالى ايتۋعا، سون­­داي-اق كە­لە­سى كەزدەسۋ ءۇشىن تاقىرىپ­تاردى تاڭ­داۋعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الماق.

الماتى