ەكونوميكانى وزگەرتەتىن بەس باعىت

وسى ورايدا قارجى ساراپشىسى، FINANCEkaz telegram-كانالىنىڭ اۆتورى اندرەي چەبوتارەۆتىڭ مىنا ءبىر پىكىرىنە كوزىمىز ءتۇستى. كەيبىر ويلارى ەرسىلەۋ كورىنسە دە، وڭ جامباسقا كەلەتىن يدەيالارىن ەلدىڭ ەكونوميكاسىن وزگەرتۋ جولىندا سىناپ كورۋگە بولاتىن سەكىلدى. ول قازاقستان ەكونوميكاسىن ءار­تاراپتاندىرا الاتىن بەس با­عىت­تى اتاعان ەكەن.

– دامۋدىڭ ەۆوليۋتسيالىق جانە رەۆوليۋتسيالىق جولى بار. مۇناي كەن ورىندارىن اشۋدى، بارلاۋ مەن ءوندىرۋدى ەسەپكە الماساق، قازاقستان ەكونوميكاسى تاۋەلسىزدىك العان ساتتەن بەرى ەۆوليۋتسيالىق جولمەن عانا ءجۇرىپ كەلدى. دامۋدىڭ بۇل ءتۇرى كوپ ۋاقىتتى الادى. ونىڭ كەمشىلىگى دە وسىندا. ءالى كۇنگە دەيىن ەكونوميكانى ءتيىستى دەڭ­گەي­دە ءارتاراپتاندىرا الماي كەلە جاتقانىمىز دا سوندىقتان. دەمەك، جاڭا يدەيالاردى جۇزەگە اسىراتىن ۋاقىت جەتتى، – دەيدى ول.

قارجى ساراپشىسى ەل ەكونوميكاسىنا ەرەكشە سەرپىن بەرە الاتىن سالانىڭ ءبىرى رەتىندە اۋىل شارۋاشىلىعىن قاراس­تى­رىپ وتىر. نەگىزى بۇل تۋرالى تالاي ايتىلدى دا. جوعارى دەڭ­گەيدە ءتۇرلى تاپسىرمالار دا بەرىلدى. راسىمەن دە، قا­زاق­ستان­نىڭ اگرارلىق ەل اتانا­تىنداي مۇمكىندىگى بار. اتتەڭ، سونى دۇرىس ۇيلەستىرە الماي كەلەمىز.

«اۋىل شارۋاشىلىعى سالا­سى­نىڭ جاڭا مىڭجىلدىقتاعى قازاقستاننىڭ ورتاشا جىل­دىق ەكونوميكالىق وسۋىنە قوس­قان ۇلەسى بولماشى عانا – 0،22 پا­يىز»، دەيدى ساراپشى.

ونىڭ حابارلاۋىنشا، ەكونو­مي­كالىق سەكتورعا جاڭا­شىل­­دىق اكەلەتىن باعىتتىڭ ءبىرى – جەردىڭ ەركىن نارىعى جانە گەندىك تۇر­عى­دان تۇرلەندىرىلگەن ونىم­­دەردى وسىرۋگە قاتىستى تىيىم­دار­دى الىپ تاستاۋ.

– مۇنىڭ ەكەۋى دە الەمدە بار تاجىريبە. جەر نارىعىنىڭ اشىق­تىعى كەز كەلگەن ەلدەگى اگرارلىق سەكتوردىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى قۇرامداس بولىك سانالادى. ال گەندىك تۇرعىدان تۇرلەندىرىلگەن ونىمدەردى وسىرۋگە ءبىر كەزدەرى ارگەنتينا رۇقسات بەرگەن بولاتىن. ەگەر وسى ەكى قادام جا­سال­سا، قازاقستان شە­تەل­دىك ين­ۆەس­تور­لاردىڭ قىزى­عۋشى­لى­عىنا يە بولادى. سونداي-اق وسىنىڭ ناتيجەسىندە ەلدە جاڭا عىلىمي ينستيتۋتتار، زەرتحانالار جانە باسقا دا كاسىپورىندار اشىلۋى مۇمكىن، – دەپ جازدى ول ءوزىنىڭ جەكە telegram-كانالىندا.

ا.چەبوتارەۆتىڭ پىكىرىنشە، ەكونوميكانى وزگەرتە الاتىن تاعى ءبىر جول – ماريحۋانانى زاڭداستىرۋ. كانادا 2018 جىلدىڭ قازان ايىنان بەرى ەسىرت­كىنىڭ اتالعان ءتۇرىن زاڭ­داس­­تىرىپ، تىڭ قادامعا بارعان الەمدەگى العاشقى ءىرى مەم­لەكەت اتاندى. ۇيەڭكى جاپى­راق­تى ەلدە قابىل­دانعان جاڭا زاڭعا سايكەس، ماريحۋانانى وسىرۋگە، ساتۋعا، تۇتىنۋعا زاڭدى تۇردە رۇقسات بەرىلگەن.

– بۇل جاعداي ەلدىڭ قور نا­رى­عى­نا جانە ەكونوميكا سەكتورىنا ايتارلىقتاي كوپ ءوسىم اكەلدى. قازاقستاندا ماري­ح­ۋا­نا ءوسىرۋدى زاڭداستىرۋ ار­قى­لى شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋعا بولادى جانە ول اگرار­لىق سەكتورعا عانا ەمەس، قور نارىعىنا دا وڭ ىقپال ەتۋى مۇمكىن. ماريحۋانانى زاڭ­داس­تىرۋ – الەم ەلدەرى ءجۇرىپ وتكەن جول. ەشقانداي تاڭسىق دۇ­نيە ەمەس. ءدال وسىنداي شەشىم قا­بىلداعان مەملە­كەت­تەر­دىڭ قان­شالىقتى پايداعا كەنەل­گە­نىن كورىپ-بىلگەن وزگە ەلدەر زاڭ­نا­ما­عا ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزۋ ۇستىندە، – دەيدى ول.

سونىمەن قاتار ساراپشى ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرا الاتىن باعىتقا جۇرگىزۋشىسىز كولىكتەرگە رۇقسات بەرۋدى دە جاتقىزىپتى.

– قوستانايدان Tesla زاۋىتىن سالساق نەسى بار؟! ەگەر قازاقستان ورتاق پايدالانۋعا ارنالعان جولداردا جۇرگىزۋشىسىز ماشينالاردىڭ جۇرۋىنە الەم ەلدەرى ىشىنەن ءبىرىنشى بولىپ رۇقسات بەرسە، دۇنيەنىڭ ديدارى بىزگە اۋاتىنى انىق. وسى­لاي­شا، جۇرگىزۋشىسىز ماشينالاردى پايدالانۋعا، سونداي-اق قازاق­ستان­داعى اۆتوموبيل يندۋسترياسىن دامىتۋعا جانە IT-سالاسىن العا باستىرۋعا جول اشىلادى، – دەيدى ول.

بەسىنشى باعىت – سالىقتىق وفشور.

– ەۋرازيانىڭ كىندىك تۇ­سىن­دا تۇرساق تا، قىتاي مەن ەۋرو­پا­نى، ەۋروپا مەن قىتايدى جالعاستىراتىن ەل رەتىندە عانا باسىمدىققا يەمىز. ال اتالعان جول ارقىلى وتاندىق تاۋارلاردى الىپ ءجۇرۋ قيىنداۋ، ارينە. ەگەر سالىق زاڭناماسىن كريپتو­ۆا­ليۋتالاردى پايدالانۋعا رۇق­سات بەرۋ ارقىلى تولىق ىرىق­­تاندىرساق، قازاقستاندا سا­لىق­تىق وفشور، ياعني بيزنەس جۇر­­گىزۋگە سالىقتىق جەڭىل­دىك­­­تەر ۇسى­ناتىن مۇم­كىندىك تۋا­دى. بالكىم، باسىندا ەاەو اياسىنداعى سەرىكتەستەرگە عانا تارتىمدى بولارمىز. بىراق سالىقتىق ارتىقشىلىقتاردى دۇرىس ۇسىنعان جاعدايدا ەلدىڭ مۇمكىندىگى مولايادى. ايتپاقشى، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى وسى مىندەتتى ويدا­عىداي ورىنداپ وتىر. قارجى سەكتورىنداعى رەسەيلىك كومپا­نيا­لاردىڭ قازاقستانعا كەلىپ، تىركەلۋىنەن وسىنى اڭعارۋعا بولادى. بىزدىڭشە، بۇل باسى عانا، – دەيدى ا.چەبوتارەۆ.

بىردەن ايتايىق، بۇل – ءبىر عانا ساراپشىنىڭ پىكىرى. سوندىقتان ايتىلعان دۇنيەلەردى اركىم ءارتۇرلى قابىلداۋى مۇمكىن.

– بۇل يدەيالاردى ورىنسىز سانايتىندار بار. بىرەۋلەر مۇنداي وزگەرىستەرگە قوعام دا، مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار دا دايىن ەمەس دەر. بىراق ەكونوميكانى وزگەرتەتىن ۋاقىت جەتتى. قازىر الەمنىڭ ءوزى جەدەل دامىپ جاتىر. سوندىقتان وزگەرىستەر كەزەڭى – جاڭا يدەيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا تاپتىرماس ۋاقىت ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق، – دەيدى ساراپشى.