– «قازاقستاندا جاسالعان» تاۋار! – دەيمىز ماقتانىشپەن.

– ءبىزدىڭ ورالدىڭ ءونىمى! – دەيمىز ودان سايىن ماساتتانىپ.

...استراحاندا تۇراتىن راحمەت دوسىم دا ءوزى اشقان ازىق-ت ۇلىك دۇكەنىنىڭ ەڭ كورنەكتى جەرىنە قازاقستاننان اكەلگەن تا­­ۋارلاردى قويىپ، قانداستار اراسىندا ۇنەمى ناسيحاتتاپ جۇرەدى. شىنىن ايتا­يىق، الىس شەتەلدى بىلاي قويعاندا، ىرگە­دە­گى ورمانداي ورىس نارىعىنىڭ ورتاسىنان ويىپ ورىن الاتىن، باسەكەگە قابىلەتتى ءونى­مىمىز كوپ ەمەس قوي. «قازاقستاندا جا­سالعان» دەگەن تاڭباسى بار تاۋاردىڭ قارا­پايىم تاۋار عانا ەمەس، تۇلا بويىنا تۇتاس ءبىر يدەولوگيانى سىيدىرعان ەرەكشە قا­سيەتى بولاتىنىن شەكارانىڭ سىرتىندا وسىلاي سەزىندىك...

تابىس تاريحى

«كۇبىلەي» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىك­تەستىگىنىڭ «تۋعان» كۇنى – 1992 جىل­دىڭ 2 قاراشاسى. وداق كەزىندە اتاعى الىسقا كەتكەن ورال ەت كومبيناتىنىڭ ونىم­دەرىن كورىپ قالعان حالىقتىڭ ىقىلاس-پەيىلىنە يە بولۋ وڭايعا تۇسكەن جوق، ارينە. ءۇش جىلعى تىنىمسىز ەڭبەكتەن كەيىن 1995 جىلى كونسەرۆى-قالبىر ءوندى­رى­سى يگەرىلدى. ەتتەن، بالىقتان جانە ەت پەن وسىمدىك ونىمدەرىنەن قالبىردىڭ سان-الۋان ءتۇرىن شىعاراتىن «كۇبىلەي» بۇ­گىن­دە «يسپات كارمەت»، «Agrimat export» «Roja»، «Sokolow-export»، «ۆوحا اگرو سەرۆيس» سىندى الپاۋىت كومپانيالارمەن سەرىكتەس بولىپ، ولاردىڭ قوسالقى بول­شەكتەرى مەن شيكىزاتىنان تاماشا تۋىن­دى­لاردى تۇتىنۋشىعا تارتۋ ەتىپ وتىر.

قا­زاق تىلىندە «توقسان ءتۇرلى» دەگەن انىق­­­تاۋىش «وتە كوپ» دەگەن ماعىنا بەرە­­دى. ال «كۇبىلەيدىڭ» كونۆەيەرىنەن شى­عا­تىن ءونىم سانى ودان دا كوپ. بۇگىندە «كۇبىلەي» ساۋدا ماركاسىمەن 100-دەن استام كونسەرۆى حالىققا جول تارتا­دى. ەلى­­مىزدىڭ بۇكىل ايماعىن ايتپا­عان­دا، قىر­­عىزستان، تۇرىكمەنستان، وزبەك­ستان، تاجىكستان جانە رەسەي جۇرتى «كۇبى­لەي­دىڭ» بۇقتىرىلعان ەتى مەن بالى­عىنىڭ ءدامىن تاتىپ، باعاسىن باس بارماعىمەن بەرىپ قويعان. سوڭعى كەزدە دايىن ءونىمدى شى­­عارۋ ايىنا 2 ملن بانكاعا دەيىن ۇل­عاي­عان ەكەن.

– «كۇبىلەي» كونسەرۆىلەرىنىڭ ساپاسى جو­عارى. ورالدىق ونىمدەر تالاي مارتە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ قۇر­مەت ديپلومىن يەلەندى. ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارىن ءوندىرۋ سالاسىنداعى ۇلتتىق جانە حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ مارتەبەلى ماراپاتىن، مەدالدارى مەن جۇلدەلەرىن دە قانشا رەت جەڭىپ الدى. «كۇبىلەي» – ۋاقىت سىنىنان وتكەن، تاجىريبەسى تو­لىق­­­قان، ءداستۇرى مىعىم كومپانيا، – دەي­دى وبلىستىق كاسىپكەرلىك جانە ين­دۋس­­تريال­­ىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باس­قار­ما­­سى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جاننا بەكقاليەۆا.

ارينە كاسىپورىننىڭ ءتورت اياعىن تەڭ باسىپ كەتۋىنە مەملەكەت تە بارىنشا كو­مەك­تەستى. ەلدەگى يندۋستريالاندىرۋ باع­دار­­­­ل­ا­­­ماسى اياسىندا وڭىردەگى بىرنەشە كا­سىپ­ورىن ەڭسەسىن تىكتەپ الدى. «كۇبىلەي» 2015 جىلى اۋىسىمىنا 400 باس ءىرى قارا مەن 700 باس قوي-ەشكى سوياتىن تسەحى بار ەت وڭ­دەۋ كەشەنىن ىسكە قوستى. 2018 جىلى مال قال­­دىقتارىن قايتا وڭدەۋ تسەحى جۇمىسىن باس­­تادى. تەرى وڭدەۋ تسەحىنىڭ ىرگەتاسى قا­لان­­دى. بۇكىل وبلىس حالقى ۇمىتپەن كۇتىپ وتىر­عان تەرى وڭدەۋ جوباسى بيىل ىسكە اسى­­رىلماق.

سۇيەكتەن – ۇن، تەرىدەن – قۇرىم

– ءبىزدىڭ كومپانيا قۇرامىندا 500-دەن اسا جۇمىسشى ىستەيتىن ەكى زاۋىت بار. 1992 جىلدان بۇگىنگە دەيىن ساتىلاپ دامىپ، قازىرگى دارەجەگە ۇلكەن ەڭبەكپەن جەت­تىك. 2015 جىلى ىسكە قوسىلعان ەت زا­ۋى­تىنىڭ ەرەكشەلىگى – مۇزداتىلعان، جاڭا مۇزداتىلعان جانە جارتىلاي فابريكات ونىمدەر دايىنداۋعا قول جەتكىزدىك. بىل­تىر ىشكى نارىققا 12 مىڭ توننا ءونىم ۇسىندىق. ال يران، قىتاي، قىر­عىز­­ستان، رەسەي، تۇرىكمەنستان سەكىلدى ەل­­دەرگە 1،5 مىڭ تونناعا جۋىق ءونىم سا­تىل­­دى. كومپانيامىزدىڭ سوڭعى وندى­رىس­تىك جەتىستىگىنىڭ بىردەن-ءبىر كورىنىسى – ۆا­كۋمدىق گەرمەتيكالىق قاپتاماداعى سيىر ەتى، قازى جانە سۋبونىمدەر. قا­زىر­گى تاڭدا ورال، اقتاۋ، اتىراۋ قالا­لا­رىن­دا­عى ءىرى سۋپەرماركەتتەر مەن دۇكەن­دەر­­دە سا­تىلىمدا، – دەيدى كومپانيا باسشى­سى تالعات بەرەكەشوۆ.

ارينە الەمدىك نارىقتا ساپالى تاۋار ۇسىنۋ ءۇشىن زاماناۋي تەحنولوگيا، كۇردەلى قۇرال-جابدىق كەرەك. «كۇبىلەي» كومپانياسىنا قاراستى ەكى زاۋىتتىڭ ءونىمىن جوعارى ساپالىق دەڭگەيگە جەتكىزگەن دە وسى ەۋروپالىق جاڭا قۇرال-جابدىقتار. «حالىقارالىق ساۋدادا باسەكەگە قابىلەتتى جانە ءتيىمدى بولىپ قالۋ ءۇشىن ءبىز قازىر قال­دىقسىز ءونىم شىعارۋعا كۇش-جىگەر سا­لىپ جاتىرمىز» دەيدى كومپانيا باسشى­سى.

قالدىقسىز ءونىم دەمەكشى، 2018 جىلى مۇندا جانۋارلار ونىمدەرىنىڭ تاعامدىق ەمەس قالدىقتارىن وڭدەيتىن جانە ەت-سۇيەك ۇنىن وندىرەتىن جاڭا تسەح ىسكە قو­­­سىلدى. بۇل ەت-سۇيەك ۇنى دەگەنىڭىز – بروي­­لەر تاۋىقتاردى تەز وسىرەتىن، ال مە­­كيەن­دەر­دىڭ جۇمىرتقالاعىش قاسيەتىن ارت­­تى­را­تىن، جۇمىرتقا قابىعىنىڭ ساپاسىن جو­عا­­رىلاتاتىن ناعىز مينەرالدى اقۋىز ەكەن! سودان دا بولار، بۇل جەمدى قۇس فاب­­ريكالارى تالاسا-تارماسا الىپ كە­تە­دى. ال باياعىدا اجەلەرىمىز قۇر سۇيەكتى قاي­­ناتىپ، مايىن ءسۇزىپ الاتىنى، قارا سا­بىن­عا قوساتىنى تۋرالى ەستىپ پە ەدىڭىز؟ زا­­ماناۋي سابىن وندىرىسىندە دە قول­دا­نى­لا­­تىن جانۋار مايىن الۋ جۇيەسى دە سولاي رەت­تەلدى.

– بۇيىرسا، بيىل حرومدالعان بىلعارى – «WET-BLUE» جارتىلاي ءونىمىن وڭ­دەي­تىن تەرى تسەحىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل جوبانى جولعا قويۋعا يتا­ليالىق ماماندار كومەكتەسپەك. قازىر ولار­دىڭ ورالعا كەلۋ ماسەلەسىن قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن پىسىقتاپ جا­تىر­مىز. بۇل تسەح ىسكە قوسىلعاندا قو­سىم­شا جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلادى. COVID-19 ىندەتى الەمدى جايلاپ، جەر-جەردە قىسقارتۋ بولىپ جاتقان كە­زەڭ­دە بۇل وتە ماڭىزدى ماسەلە ەمەس پە؟ سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى حالىقتان تەرى قابىلداي باستايمىز. يتاليالىق قۇرال-جا­­ب­دىقتىڭ قۋاتى ءبىر اۋىسىمدا 600 تە­رى­نى وڭدەۋگە جەتەدى. ال جارتىلاي فاب­ري­­كاتتى جەرگىلىكتى نارىقتا دا، رەسەي، قىتاي، ەۋروپا ەلدەرىنە دە ەكسپورتتايتىن بولامىز، – دەيدى وسى ءىستىڭ باسى-قا­سىن­دا جۇرگەن زاۋرە تالعاتقىزى.

وتاندىق ءوندىرىستى قولدايدى

ءيا، ەلىمىزدى يندۋستريالاندىرۋ بو­يىن­شا قولعا الىنعان مەملەكەتتىك باع­دار­لامانىڭ شاراپاتى «كۇبىلەي» كومپا­نيا­سىنا دا ءتيدى. «Qazindustry» اق يندۋستريا جانە ەكسپورت ورتالىعىنىڭ ما­لى­مەتىنە قاراعاندا، ورالدىق «كۇبىلەي» جشس-نىڭ «تەحنولوگيالىق ۇدەرىستەرىن جە­تىلدىرۋ شىعىندارىنىڭ ءبىر بولىگىن مەم­لەكەت كوتەرىپ العان. بۇل دەگەنىڭىز – 6 539 940 تەڭگە. از قارجى ەمەس، ارينە.

– مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلگەن جار­دەم ارقىلى قالدىقتاردى قايتا وڭ­دەۋ تسە­حىنىڭ ينۆەستيتسيالىق جوباسىن مونتاجداۋ بويىنشا شىعىنداردىڭ ءبىر بولىگى وتەلدى. بۇل ەلىمىزدىڭ يندۋستريا­­لان­دىرۋ كارتاسىنا ەنگىزىلگەن جوبا. جالپى، توتەنشە جاعداي كەزىندە تاماق ونەركاسىبى كا­سىپورىندارى جۇمىسىن توقتاتقان جوق. شاما-شارقىمىزشا ەلدى تاعام ونىم­دەرىمەن قامتاماسىز ەتتىك. ارينە جۇ­مىس بارىسىندا لوگيستيكا جانە قۇ­رام­داس ونىمدەرگە بايلانىستى بىرقاتار كە­دەرگى بولعانى راس. الايدا وكىلەتتى مەم­لە­كەت­تىك ورگاندار مەن «اتامەكەن» ۇلت­تىق كا­سىپ­كەر­لەر پالاتاسى ارقىلى بار­لىق ما­سە­لە ءوز شەشىمىن تاپتى، – دەيدى تالعات بەرەكەشوۆ.

قازاقستانداعى يندۋستريالىق-يننو­ۆا­تسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ءىى بەس­جىل­دىعىندا (2015-2019) باتىس قا­زاق­ستان وبلىسىنىڭ كاسىپكەرلىگىن قولداۋ كار­­تاسى اياسىندا جالپى سوماسى 93،9 ملرد تەڭگە بولاتىن 36 جوبا پايدالانۋعا بەرىلگەن ەكەن.

– بيىل ءۇشىنشى بەسجىلدىق باستالدى. يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ III بەسجىلدىعى اياسىندا وبلىس بويىنشا 10 جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. بۇعان مەملەكەت تاراپىنان 170،8 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. اتالعان جوبالار جۇزەگە اسقاندا وڭىردە جاڭادان 659 جۇمىس ورنى اشىلادى، – دەيدى وبلىستىق كاسىپكەرلىك جانە ين­دۋس­تريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باس­قار­ما­سى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جاننا بەكقاليەۆا.

بۇل ون جوبانىڭ بەسەۋى بۇيىرسا، بيىل ىسكە قوسىلماق. ولار – ورال ترانسفور­ما­تور زاۋىتىنىڭ قۋاتى 35-500 كۆ ترانس­فور­­ماتورعا ارنالعان پانەلدى رادياتور ءون­دى­رىسى، «134» جشس-نىڭ كىرپىش زاۋىتىن سالۋ، «كۆانت» كومپانياسىنىڭ جيھاز فاب­ريكاسى، ورال قۇس فابريكاسىنداعى كە­ڭەيتۋ جۇمىستارى جانە «Intelligent Protective System» فيرماسىنىڭ دەربەس گاز­­تالداعىشتار ءوندىرىسى. بۇل جوبالاردىڭ جال­­پى قۇنى – 7،5 ملرد تەڭگە. ءبارى جوس­پار­­داعىداي بولسا، 300-دەي جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى.

باتىس قازاقستان وبلىسى

P.S.: جاننا بەكقاليەۆانىڭ ايتۋىنشا، الداعى جىلداردىڭ دا جوسپارى اي­قىن. ما­سەلەن، 2021-2022 جىلدارى با­تىس قازاقستان وبلىسىندا جالپى قۇنى 163،3 ملرد تەڭ­­گەگە باعالانعان تاعى 5 جوبا ىسكە اسىرىلادى. ول جەردە 361 ادام جۇمىس تاپپاق. تاريح­تىڭ تارازىسى ءۇشىن ول جوبالاردى دا وسى جەرگە تاڭبالاي كەتەيىك: «Ringo-Milk» جشس-ءنىڭ تاۋارلى ءسۇت فەرماسى، «ابس مۇناي» كومپانياسىنىڭ مۇنايدى تەرەڭ وڭدەۋ زاۋىتى، «BATYSTRAILER» فيرماسىنىڭ جارتىلاي تىركەمە تەحنيكاسىن ون­دى­­رەتىن زاۋىت قۇرىلىسى، «گيدروپريبور» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ شاعىن كا­تەر­­لەر­دىڭ كەمە جاساۋ ءوندىرىسىن كەڭەيتۋ ءھام جاڭارتۋ جوباسى جانە «بيسەناليەۆ ت.ا.» جەكە كاسىپكەرلىگىنىڭ كەراميكالىق بۇيىمدارىن شىعاراتىن زاۋىتى تۋرالى ءبىر-ەكى جىلدان كەيىن ءسۇيىنشى سۇراپ جازۋ بۇيىرسىن دەيمىز.