«توقساننان اسسام دا «ەگەمەندى» وقۋدى توقتاتقانىم جوق»

100 • 14 قاراشا، 2019

«توقساننان اسسام دا «ەگەمەندى» وقۋدى توقتاتقانىم جوق»

جيدەباي اتا اۋدان ورتالىعى كوكتوبە اۋىلىندا تۇرادى. بۇكىل ءومىرىن ۇستازدىققا ارناعان. اۋداندىق، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق گازەتتەردە تاريحي، ادەبي، يماندىلىق، رۋحاني تاقىرىپتاردا كوپتەگەن ماقالاسى جاريالاندى. دەرەكتەردەن قۇرالعان ەكى كىتابى جارىق كوردى. جيدەباي اتا ارىقباەۆ – ماي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.

فاريدا بىقاي

ءبىز جۋىردا جولساپار كەزىندە جيدەباي ۇستاز اتانعان ونەگەلى ءومىر جولىمەن اينالاسىنا سىيلى اتامىزبەن جولىعىپ، اڭگىمەلەسكەن ەدىك. قيمىل-قوزعالىسى شيراق. ءتىلىمىز تاسقا، تاياق ۇستامايدى. ماسىلدىق پيعىلدان تازا. ءالى تىڭ. ءتۇر-تۇسىنە قاراپ اتامىزدى 91 جاستا دەمەيسىڭ. ءازىلى دە، اڭگىمەسى دە جاراسىپ تۇر.

– كوپ جاساۋىڭىزدىڭ سىرى نەدە؟ – دەيمىز ءبىز.

– تازالىقتا. دەنساۋلىقتى كۇتۋدە. دەنە شىنىقتىرۋدا. بىرقالىپتى مىنەزدە. رۋحاني بايلىقتا. تاماقتى تالعاپ جەۋدە بولار، – دەدى بىردەن.

– جيدەباي ۇستاز 90 جاسقا جەتكەنشە تاڭەرتەڭگىلىك جۇگىرەتىن. سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانادى. قازىر دە مىنە، كىتاپحاناعا جاياۋ كەلىپ، جاياۋ قايتادى. ءبىزدىڭ تۇراقتى وقىرمانىمىز، – دەيدى قارلىعاش ەسىمدى كىتاپحانا مەڭگەرۋشىسى.

كەيىپكەرىمىز 1947 جىلى مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ، سەمەيدەگى پەداگوگيكا ينستيتۋتىنا وقۋعا تۇسەدى. ينستيتۋتتا ءدارىس بەرگەن ۇستازدارى قايىم مۇحامەتحانوۆتى، تۇرسىنباي ەرعاليەۆتى قاتتى قۇرمەتتەيدى.

1951 جىلى ينستيتۋتتى بىتىرگەن سوڭ تۋعان اۋىلىنا ورالىپ، مەكتەپتە ۇستازدىق جولىن باستايدى. نەگىزگى ماماندىعى – قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى. وقۋ-ءبىلىم سالاسىندا ءارتۇرلى قىزمەت اتقارعان. 1955 جىلى اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ تاعايىندالادى.

ءارى قاراي دا وقۋ-ءبىلىم سالاسىندا قىزمەت جاساعان جيدەباي ارىقباەۆ سول كەزدە بەرىلەتىن «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن»، «حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىك قىزمەتكەرى» سياقتى ءتۇرلى مەدالدار الادى. 2001 جىلى «وبلىس الدىنداعى سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» بەلگىسىمەن ماراپاتتالدى.

جيدەباي اتانىڭ «تورتەۋىمىز تۇگەل بولساق»، «اعاسى باردىڭ ايتارى بار» اتتى اتا-بابالار جايلى دەرەكتەردەن قۇرالعان ەكى كىتابى جارىق كورىپتى. 2010 جىلى «ولەڭىمدە ءومىرىم» اتتى جىرلار جيناعى شىقتى.

اتامىزدى جەرگىلىكتى جەردىڭ ادەبيەتشى، قالامگەرى دەپ تە اتاۋعا بولادى. ءالى كۇنگە دەيىن قولىنان وبلىستىق «سارىارقا سامالى»، ەل گازەتى «Egemen Qazaqstan» تۇسپەيدى.

– «ەگەمەننىڭ» 100 جىلدىق ۇلىق مەرەكەسى قۇتتى بولسىن! – دەيدى ارداگەر ۇستاز. – گازەت جولى ۇلىلىق، ۇرپاعى ءجۇرسىن ۇعىنىپ. كۇندە وقىپ، قاراپ، ءبىلىپ وتىرامىن. ەلدىكتىڭ، ەگەمەندىكتىڭ ءۇنى عوي. «سوتسياليستىك قازاقستان» كەزىنەن باستاپ جازىلدىق. «ەگەمەننىڭ» تىگىندىسىن دە، جاقسى ماقالالارىن دا جينادىم. توقساننان اسسام دا «ەگەمەندى» وقۋدى توقتاتقانىم جوق. تۇسىنىگى بار، سانالى جاندار ءۇشىن بۇل – قىمبات رۋحاني قازىنا عوي، قىزىم، – دەيدى «ەگەمەننىڭ» ەگدە وقىرمانى.

جەرگىلىكتى اكىمدىك پەداگوگيكا ارداگەرىنە قۇرمەت كورسەتىپ، 80 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي كوكتوبە اۋىلىنان ءۇي سىيلاپتى.

وسى توڭىرەكتەگى مەكتەپتەردە وقىعان ۇل-قىزداردىڭ كوبى – جيدەباي مۇعالىمنىڭ شاكىرتتەرى. بۇل كۇندەرى ارداگەر ۇستاز ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىنا جاڭاشىلدىقتاردىڭ ەنگىزىلىپ جاتقانىنا قۋانىشتى.

مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەگىن باعالاي ءبىلۋ كەرەك دەگەندى اقساقال ءجيى ايتادى. جىل سايىن جيدەباي ارىقباي ۇلى اتىنداعى اۋداندىق «جاس مامان» بايقاۋى ءوتىپ تۇرادى.

پاۆلودار وبلىسى،

ماي اۋدانى