تايعاقتا
الماتىنىڭ بۇگىنگى تاڭى ايازدى بولدى.
ەرتەلەتىپ جۇمىسقا بارا جاتىرمىن. تۇندە جاۋعان قار بار, ونىڭ الدىندا ەرىگەنى مۇز بوپ قاتقان, جول تايعاق. تاڭەرتەڭگى كەپتەلىستە اسىققان كولىكتەر ادەپ پەن يبانى ءارى قويىپ, جولعا تالاستى قىزدىرعان. ونىڭ ءبىرىنىڭ رولىندە, ارينە, مەن دە بارمىن. الايدا اسىققانىڭا قاراپ جاتقان كەپتەلىس جوق. اۋپىرىممەن العا جىلجىپ كەلەمىز. اناۋ جەردە – كىشىگىرىم جول اپاتى بولىپتى. سوقتىعىسقان كولىك يەلەرى سىرتتا كەلىسە الماي, كەرىسىپ جاتىر. مەن جاندارىنا جەتەمىن دەگەنشە, الدىڭعى شوپىر كولىگىنە وتىرىپ الدى. كەلەسىنىڭ بولسا, اۋزىنان اق يت كىرىپ, كوك يت شىعۋدا. ء«اميندى» ىشتەن ايتۋ كەرەكتىگىن ۇمىتقان. كولىك تەرەزەسىن ءسال ءتۇسىردىم دە:
- قالاي, باۋىر! ءسۇزىسىپ قالدىڭ با؟ – دەپ سۇرادىم.
الگى ءوزىنىڭ بەيادەپ قىلىعىن ەندى اڭعارعان سەكىلدى:
- ءسۇيىسىپ قالدىق! – دەدى زورلىقپەن جىميىپ.
- «ويدا جوق ماحاببات» دە.
اڭگىمەمىز وسىمەن ءۇزىلدى. العا جىلجىپ كەتتىم. كۇلەمىز-اۋ, بىراق كەزدەيسوق ماحاببات تا راسىمەن وسىنداي بولماي ما؟ ءومىر جولى دا تايعاق. اقىرىن جۇرمەسەڭ, اڭداپ باسپاساڭ, جامانمەن دە جولىڭ ءتۇيىسىپ قالۋى مۇمكىن. ءبىرىمىز ونى «سۇزىستىك» دەپ, كەلەسىمىز «سۇيىستىك» دەپ ويلايمىز. ويلايمىز دا, وڭباي قالامىز. كەزدەيسوق «سۇيىستەن» موتورىڭا اقاۋ كەلەتىندەي, جۇرەگىڭ اۋىرادى. رادياتورىڭنان سۋ كەتكەندەي, كوزىڭنەن جاس اعادى. «قاناتىڭ» قايرىلادى. ەكىنشى كولىككە نە, سەنىڭ كوز جاسىڭا دا قاراماي, قالتاڭدى قاعىپ الىپ, قۇيرىعىن بۇلعاڭ-بۇلعاڭ ەتكىزىپ جايىنا كەتەدى.
اقىرىن جۇرەيىك, باۋىرلار! جول تايعاق!
قازاقتىڭ كۇرەگى
كورشىم كۇرەك سۇراي كەلدى. قۇدىق قازعالى جاتىر ەكەن. كۇرەك كورشىمنىڭ كوڭىلىنەن ارتىق پا, ء«لابباي» دەپ, اۋلانىڭ تۇكپىرىندەگى شاعىن سارايىما ەنسەم, اشەيىندە قاز-قاتار ءتىزىلىپ تۇراتىن 5 كۇرەگىمنىڭ ءبىرى دە جوق. ءبارىن دە «كورشىنىڭ ساداقاسى» دەپ تاراتىپ جىبەرگەن ەكەنمىن. اپىر-اي, التىنشى كورشىمنەن ۇيات بولدى-اۋ! كۇرەكتى قويشى, كوڭىلىن ايتساڭشى؟!.
ەرتەگىنىڭ مىستانى قۇساپ, ۇستىڭگى ەرنىمنىڭ استىنداعى قوس كۇرەك ءتىسىمنىڭ ءبىرىن ج ۇلىپ اپ, اسپاپ ازىرلەپ بەرسەم بە ەكەن؟ ءوزىنىڭ دە ءوڭى وكپەلەگىشتىگىن تانىتىپ تۇر ەدى. بۇعان دەيىن قايداعى ءبىر تەمىرگە بولا كوڭىلىم بۇزىلادى دەپ ويلاماعان ەكەم, باقسام, كوڭىلدىڭ كۇرمەۋىنىڭ ءبىر شەتى كۇرەكتە دە جاتىر ەكەن عوي.
قازاقتا كۇرەك بولماعان دەيدى, مال باققان قايمانانىڭ قاسيەتتىسى – قامشى, قامىت. ال تەمىر دەگەن بەرتىندە عانا قولعا ءتيدى ەمەس پە؟ جالعان. ولاي بولسا, الگى مىستاننىڭ كۇرەگى قايدان اڭگىمە بوپ ءجۇر؟ جاۋىنا كۇيرەتە سوققى بەرىپ, كۇرەپ تاستاعان دا ءبىزدىڭ بابالارىمىز. قازاقتىڭ كۇرەگى – ونىڭ تىلىندە, جۇرەگىندە. ەندەشە, كورشىمە جۇرەگىمدى بەرسەم, جاراسىپ جاتىر ەمەس پە؟ وكپەلەگىش ءوڭى جىبىمەسە, وزىنە سىن.
100 تەڭگە
دوسىم كەلىپ ماقتاندى. سۋ جاڭا ءاميانىن ايالاپ سيپايدى. قاراسام, ءاميان توپ-تولىق, شەرتيىپ, ارەڭ جابىلىپ تۇر. دوسىم ونى قولىما بەردى دە, «ساناشى» دەدى. مىنە, قىزىق, دوسىمنىڭ بار بايلىعى – 2 ون تەڭگەلىك, 1 بەس تەڭگەلىك, 10 ەكى تەڭگەلىك, 55 ءبىر تەڭگەلىك – ۇزىن-سانى 100 تەڭگە ەكەن.
«بارى وسى ما؟» دەگەن ەزۋىمدەگى ەرسى ەمەۋرىندى كوردى دە, ول ءجۇز تەڭگەنىڭ تاريحىن اڭگىمەلەپ بەردى. سويتسەم, سۋ جاڭا ءامياندى دوسىما قالىڭدىعى سىيلاپتى. ءامياندى بوس سىيلامايتىن ىرىمى بار, تيىنداردى دا سالعان سول قالىڭدىق ەكەن. 100 تەڭگە – 100 جاس – قىزدىڭ جىگىتكە تىلەيتىن عۇمىرى. 10 جانە 5 تەڭگەلىكتەر, بارلىعى 25 تەڭگە – جىگىتتىڭ قىزسىز جىلدام ءوتىپ كەتكەن 25 جىلى ەكەن. ال قالعان 75 تەڭگە – اسىقپاي, ءبىر-بىرلەپ, ءار جىلدىڭ باقىتى مەن قىزىعىن كورىپ, بىرگە عۇمىر كەشەيىك دەگەن نيەتتەگى 75 جىل ەكەن. ونىڭ ىشىندە 2 تەڭگەلىكتەر – قالىڭدىقتىڭ بالا كوتەرەتىن جىلدارى. ون 2 تەڭگەلىك – 10 بالامىز بولسىن دەگەن ارمانى.
دوسىمنىڭ بايلىعىن باعالاماي قالىپپىن. سول ءسات الەمدە ودان باي جان جوقتاي سەزىندىم. كەۋدەمدە بىردەڭە بۇلك ەتكەندەي بولدى... بىراق, قىزعانىش ەمەس, قايتا قۋانىش بولار.
...جانە ارمان. «100 تەڭگەم بولسا عوي» دەگەن.
توقتاڭىزشى...
توقتاڭىزشى... ءبىز تانىس ەمەسپىز بە؟ مەن ءسىزدى ءبىر جەردەن كورگەن سياقتىمىن. ءيا, ءجۇزىڭىزدى شىرامىتىپ تۇرمىن, بىراق... بىراق... ءتۇۋھ, ەسىمە تۇسپەي تۇرعانىڭىز. شىنىمەن قارتايايىن دەگەنىم بە؟ بۇل ادامنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى دەگەندى قويساڭىزشى, ابدەن ۇياتقا قالدىرىپ ءبىتتى. ءاي, مەنى مە؟..
...كوشەدە ءجۇزى تانىس بىرەۋدى كورىپ قالعاندا, وسىلاي اقتالىپ جاتۋعا تۋرا كەلەدى. «توقتاڭىزشى» دەپ... نەگە ەكەنىن, وسى «توقتاڭىزشىنى» سول جانمەن تانىسقان كەزدە ايتىپ, جۇزىنە بارلاپ قاراپ المايمىن. اسىعىس, الا شاپقىن, ونى ەندى مۇلدە كورمەيتىندەي, نە بولماسا, ماڭگىلىككە وشپەستەي جادىما وزىنەن-ءوزى قۇيىلىپ قالاتىنداي, وزىنە دە, سوزىنە دە ءمان بەرمەيمىن. سودان شىرامىتىپ تەك ەلەسى عانا قالادى.
***
توقتاڭىزشى... ءبىز تانىس ەك قوي! الدە تەز-اق ۇمىتىپ كەتكەنىڭىز بە؟ مەن ءسىزدى اقجارقىن جان با دەسەم, تاكاپپارسىز با, قالاي؟ جاقتىرماعانداي مويىن بۇرمايسىز عوي ءتىپتى! الدە شىنىمەن ۇمىتايىن دەگەنسىز بە؟ بۇل كوڭىلدى قويساڭىزشى, بىردە كول, بىردە ءشول, ءاي, ءسىزدى مە؟
...كوشەدە ءجۇزى تانىس بىرەۋ كورىپ قالعاندا, وسىلاي ايىپتاپ جاتادى. «توقتاڭىزشى» دەپ... نەگە ەكەنىن, جان-جاعىمدا ادامدار جۇرگەندە, جۇزدەرىنە بارلاپ قارامايمىن. اراسىندا تانىسىم ءجۇر مە دەگەن وي دا كەلمەيدى. اسىعىس, الا شاپقىن, جاقىندارىمنىڭ جانىمدا جۇرگەنىن دە ەلەپ-ەسكەرىپ جاتپاي, تىك قاراعان بەتىممەن, جان-جاققا مويىن بۇرماستان زۋلاپ وتە شىعا كەتەمىن. سودان كوڭىلدە شىم-شىم ەتكەن وكپە عانا قالادى.
***
توقتاشى... ءبىز ەگىز ەمەسپىز بە؟ مەن – سەن, سەن – مەن ەمەس پە ەدىك؟ وزگەنى قويىپ, ماعان دا بۇرىلىپ قارامايمىسىڭ؟ بۇرىلىپ تا قاجەتى شامالى, ۇڭىلە سالساڭ جەتكىلىكتى عوي ماعان. ءاي, سەنى مە؟
...وڭاشا قالعاندا, ىشكى دۇنيەم دە ايىپتاپ جاتادى. «توقتاشى» دەپ...
قورقامىن
جار بولعىم كەلمەيدى. ۇيلەنۋدەن قورقامىن. ۇيلەنۋدەن قورىقپايمىن-اۋ, ءۇي سالۋدان قورقامىن. ءۇي سالۋدان دا قورىقپايمىن-اۋ, ءۇي بولۋدان قورقامىن.
اكە بولعىم كەلمەيدى. بالالى بولۋدان قورقامىن. بالالى بولۋدان قورىقپايمىن-اۋ, تاربيەسىنەن قورقامىن. تاربيەسىنەن دا قورىقپايمىن-اۋ, ناتيجەسىنەن قورقامىن.
اقىن بولعىم كەلمەيدى. اتاعىنان قورقامىن. اتاعىنان قورىقپايمىن-اۋ, شارابىنان قورقامىن. شارابىنان دا قورىقپايمىن-اۋ, اللانىڭ اقىنعا قويار سۇراعىنان قورقامىن.
اكىم بولعىم كەلمەيدى. قالاسىنان قورقامىن. قالاسىنان قورىقپايمىن-اۋ, جابار جالاسىنان قورقامىن. جالاسىنان دا قورىقپايمىن-اۋ, مويىنعا جۇكتەر حالىقتىڭ نالاسىنان قورقامىن.
عالىم بولعىم كەلمەيدى. اتىنان قورقامىن. اتىنان قورىقپايمىن-اۋ, حاتىنان قورقامىن. حاتىنان دا قورىقپايمىن-اۋ, عىلىمعا قوسار زاتىنان قورقامىن.
ادام بولعىم كەلمەيدى. بار ىسىنەن قورقامىن. بار ىسىنەن قورىقپايمىن-اۋ, كىناسىنەن قورقامىن. كىناسىنەن دە قورىقپايمىن-اۋ, ءپاني دۇنيەدە جاسايتىن كۇناسىنەن قورقامىن.
نۇربولات امانجول
