ينسۋلت ماسەلەسى وزەكتىلىگىن جويمايدى

قوعام • 23 شىلدە، 2019

ينسۋلت ماسەلەسى وزەكتىلىگىن جويمايدى

ەلىمىزدە ينسۋلتكە شالدىققانداردىڭ سانى ازايماي وتىر. وعان ادامداردىڭ سالاماتتى ءومىر سالتىن ساقتاماۋى باستى سەبەپ كورىنەدى. بيىل باس قالادا ءتورتىنشى جىل قاتارىنان وتكىزىلگەن «ينسۋلت مەكتەبى» حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسياسىنا جينالعان مامانداردىڭ پىكىرى وسىعان سايادى.

مايگۇل سۇلتان

ەكى كۇنگە سوزىلعان باسقوسۋعا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنەن بولەك رەسەي، ۋكراينا، يتاليا جانە اۋستريا سياقتى ەلدەردەن ماماندار جينالىپ، نەۆرولوگيا، نەيروحيرۋرگيا، رەانيماتولوگيا جانە وڭالتۋ سالاسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلادى.

ينسۋلت ماسەلەلەرى جونىندەگى رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، نەيروحيرۋرگ ەرجان ادىلبەكوۆتىڭ بايانداۋىنشا، ەلىمىزدەگى ينسۋلت العانداردىڭ سانى 40 مىڭنان اسادى. ونىڭ 85%-ى – ۇيىعان قان تۇيىرشىكتەرىنىڭ (ترومب) مي قان تامىرىن بىتەۋىنەن پايدا بولاتىن اق (يشەميالىق) ينسۋلتكە شالدىققاندار. ماماندار ءينسۋلتتىڭ بۇل ءتۇرىن تەك العاشقى 3 جارىم ساعاتتا عانا ەمدەۋگە مۇمكىندىك بار ەكەنىن ايتادى. ياعني، بەت-اۋزى قيسايىپ، ءتىلى كۇرمەلىپ، اياق-قولى جانسىزدانعان ادام بىردەن جەدەل جاردەم كومەگىنە جۇگىنگەن ابزال. سوندىقتان دا جەدەل جاردەم قىزمەتىن دامىتۋ اسا ماڭىزدى. اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردەگى جەدەل جاردەم قىزمەتىن سىنعا العان دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەديسينالىق كومەكتى ۇيىمداستىرۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى اسقار حوروشاش بۇل بويىنشا مينيسترلىكتىڭ ارنايى باعدارلاما دايىنداپ جاتقانىن دا جەتكىزدى.

بۇل دەرتكە ۇشىراعانداردى جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي جىكتەيتىن بولساق، 4%-ى 16-40 جاستاعى، 37%-ى 41-60 جاستاعى، 31%-ى 61-70 جاستاعى ادامدار بولسا، ال قالعان 28%-ى 70-تەن اسقان قارتتار ەكەن. سونداي-اق 40-70 جاس ارالىعىنداعى ناۋقاستاردىڭ 68%-ىن ەر كىسىلەر قۇرايدى. قازىرگى كەزدە ينسۋلت العانداردىڭ 5 مىڭى العاشقى 10 كۇندە ومىرىمەن قوش ايتىسسا، 5 مىڭى ءبىر اي ىشىندە باقيلىق بولادى ەكەن.

بۇگىندە ەلىمىزدە 58 ينسۋلت ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. سوڭعى ءۇش جىلدا جىل سايىن 10 ورتالىقتان اشىلىپ وتىرعانىنا قاراماستان ينسۋلت العانداردىڭ سانى ازايماي وتىر. مىسالى، 2017 جىلى ەلىمىز بويىنشا 100 مىڭ ادامعا شاققاندا ء227،7-سى وسى دەرتپەن اۋرۋحاناعا جەتكىزىلسە، وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 229،7 ادامعا جەتكەن. ماماندار اتالعان دەرتتىڭ دەندەۋىنە توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن الدىن الۋ شارالارى وتە ماڭىزدى ەكەنىن العا تارتادى. اسىرەسە سالاماتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ – دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى. «بىزدە ەمحانالاردا سالاماتتى ءومىر ءسۇرۋ كابينەتى بار جانە ول تەگىن، ءاربىر پاسيەنتكە قولجەتىمدى. بۇل كوپتەگەن ەلدە جوق. سوندا ينسۋلت مەكتەبى، ينفاركت مەكتەبى سياقتى نەشە ءتۇرلى مەكتەپتەر بار. ءبىراق حالىق ول جەرگە بارمايدى، ءدارىسىن تىڭدامايدى. كامەلەتكە تولعان ءاربىر ادام سول كابينەتكە بارىپ، بولماعاندا 12 ساباعىن تىڭداۋى ءتيىس»، دەيدى ينسۋلت ماسەلەلەرى جونىندەگى رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعىنىڭ باس مامانى، نەۆرولوگ دارىگەر زاۋرەش احمەتجانوۆا.

يتاليادان كەلگەن نەۆرولوگ فرانچەسكا رومانا دا اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ەرەكشە ماڭىزدى ەكەنىن ايتادى. «يتاليادا 68 ملن حالىق تۇرادى. جىل سايىن 107 مىڭ ادام ينسۋلتكە شالدىعادى. 200 ينسۋلت ورتالىعى بار. سوڭعى 20 جىل ىشىندە بۇل اۋرۋعا شالدىعاتىنداردىڭ سانى 45 مىڭ ادامعا ازايدى. وسى كورسەتكىشكە جەتۋ ءۇشىن ءار دارەجەدەگى مەملەكەتتىك ورگاندار بارىنشا كۇش سالدى جانە الدىن الۋ شارالارى تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلدى. اسىرەسە تەمەكى تارتۋدى شەكتەۋ سياقتى سالاماتتى ءومىر ءسۇرۋ سالتىن دارىپتەۋدىڭ ناتيجەسى كوڭىلدەن شىقتى. وسى ارقىلى ينسۋلتكە شالدىعاتىنداردىڭ سانىن ازايتساق، جاڭا ادىس-تاسىلدەردى ەنگىزۋ ارقىلى مۇگەدەك بولىپ قالاتىنداردى ازايتتىق. بىزدە ەمحانالاردان بولەك، زاۋىت سياقتى كەيبىر قىزمەت ورىندارىندا دا ءينسۋلتتىڭ الدىن الۋ كەڭسەلەرى جۇمىس ىستەيدى»، دەيدى پروفەسسور فرانچەسكا رومانا.

كونفەرەنسيانى ۇيىمداستىرۋشىلار جاستار جىلىنا وراي بيىل تۇڭعىش رەت «جاس نەۆرولوگ» بايقاۋىن وتكىزدى. وعان ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنان 20 نەۆرولوگ كەلىپ قاتىسىپ، ءوز تاجىريبەلەرىن باياندادى. جاس مامانداردىڭ وسى سالاعا كوپتەپ كەلۋىن جانە ولاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا وتكەن بايقاۋدى ۇيىمداستىرۋشىلار داستۇرگە اينالدىرۋدى كوزدەپ وتىر.