تاعدىر سىناعىن جەڭگەن جىگىت

مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز؟ ءويت­كەنى مارەسەۆ سياقتى مارقاسقا قا­زاقتان دا شىقتى. ول جىگىت قازىر ورتا­مىزدا امان-ەسەن ءجۇر. اتى-ءجونى – سيازبەك مەيرام ۇلى ءدا­ليەۆ. بۇل ازاماتتىڭ قوس قولى قول­تىعىنان جوق.

* * *

اڭگىمەنى اۋەلدەن باستاساق، سياز­بەك 1990 جىلى قاراعاندى قالاسىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ەس ءبىلىپ، ەسەيگەن شاعى ەلوردادا ءوتتى. ارينە اياۋلى اتا-اجەسىنىڭ قولىندا. ەل قاتارلى مەكتەپكە باردى. بالاۋسا سەزىم، بالا قيالدىڭ جەتەگىندە باستاۋىش سىنىپتى اياقتادى. اۋلادا كورشى-قولاڭ قوسىلىپ، فۋتبول وينايتىن. سيازبەك تە دوپ قۋدى. ءتىپتى الا دوپتى اياعىندا ويناتقان فۋتبولشى بولۋدى ارماندادى. كەيىن كۇرەسكە قاتىسىپ كوردى. قاتارلاستارىنان مويىنى وزىق بالا كادىمگىدەي بەلدەسۋدىڭ ايلا-ءتاسىلىن يگەرىپ، ءتاڭىر جارىلقاسا بولاشاقتا بالۋان بولۋعا ىنتاسى اۋدى.

بەۋ دۇنيە-اي، سيازبەكتىڭ بالا قيالىن جاستاي تەربەگەن بالۋان بولۋ ارمانىنا 2003 جىلى ماۋسىم ايىنىڭ 5-ءى كۇنى نۇكتە قويىلدى. تاعدىر ونى باسقا ارناعا بۇرىپ اكەت­تى. جاي اكەتكەن جوق، تاۋداي سى­ناق­قا سالدى، تەك توزىمدىلەر عانا توتەپ بەرەر توتەنشە جاعدايعا تاپ بولدى.

* * *

سيازبەك بەسىنشى سىنىپتى ءبىتىر­گەن جىلى ەدى. جۇرت استانا كۇنىن اتاپ وتپەككە (ول كەزدە قالا مەرەكەسى ماۋسىمنىڭ 8-ءى كۇنى تويلاناتىن) جاپا-تارماعاي دايىندىق ۇستىندە-ءتىن. بۇعان قاراپايىم مەكتەپ وقۋشىلارى دا تارتىلدى. اراسىندا ءبىزدىڭ كەيىپكەر دە بار. تاپسىرما جۇكتەگەن ۇستاز جاڭادان بوي كوتەرگەن مەكتەپ عيماراتىنىڭ ماڭايىن وقۋشىلارعا تازالاتىپ، ۇيىلگەن قوقىستى اۋلاققا توكتىرىپ، ابىر-سابىر جۇمىس ءجۇرىپ جاتقان. سيازبەك ويىندا ەشتەڭە جوق قوقىس تولى قابىن ارقالاپ، اياڭداپ بارا جاتتى. كەنەت كولدەنەڭ جاتقان توقتىڭ سىمىنا شالىنىپ قۇلاماسى بار ما. ونىمەن قويماي قۇلاپ بارا جاتىپ، الگى سىمنان شاپ بەرىپ ۇستاي الماس پا...

تارس ەتكەن دىبىس شىقتى. وقۋ­شىلار جالت قاراسا، اناداي جەردە سيازبەك سۇلاپ جاتىر. الگى سىمدا ادام تۇگىل ءپىلدىڭ ءوزىن ەكى سەكۋندتا جوق قىلاتىن جوعارى كەرنەۋلى توق ءجۇرىپ تۇر ەكەن.

وكىنىشتى... كوكتەمدە ءبۇر جاراتىن قىز­عالداقتاي جاڭا گۇلدەپ كەلە جاتقان ءبىر عۇمىر توققا ءتۇستى. ال­عاشىندا دارىگەرلەر ولدىگە جورىعان. ويتكەنى مىناداي جاعدايدا ءتىرى قالا­تىندار نەكەن-ساياق. بىراق سيازبەكتىڭ ءدامى تاۋسىلماعان ەكەن، ءبىر اپتا ەس-ءتۇس­سىز جاتىپ، امان قالدى.

ويدا-جوقتا ۇرعان ەلەكتر قۋاتى بالانىڭ ءۇش قابىرعاسىن كۇل قىلىپ، وڭ جاعىن تەسىپ سىرتقا شىعىپتى. ولاي بولماعاندا، ءتىرى قالماس ەدى. قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنە قارامايسىز با، قابىرعاسىن قاقىراتىپ سوگىپ ءتۇ­سىرگەن توق وكپە-باۋىر، جۇرەك-ءبۇي­رەككە تيىسپەگەن.

قىسقاسى، «باستان قۇلاق – ساداعا» دەگەندەي، بوزبالا ەسىن جيعاندا ەكى قولى يىق تۇسىنان الىنىپ قالعانىن كوردى. قايران جاستىڭ سول كەزدەگى قاناتىنان قايىرىلعان بالاپانداي ءالسىز شىرىلىن ءداتى جەتكەن ادام عانا ەستىر ەدى. داتكە قۋات دۇنيە، سىنىپتاستارى مەن دوستارى اعىلىپ كەلىپ الداۋسىراتتى.

سيازبەك ءىنىمىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن سول كەزدەگى دوستار كومەگىن اسا ءبىر ريزا­شىلىقپەن ەسكە الادى. ۇستاز­دا­رىنا دا ايتار راحمەتى زور. بۇل اۋرۋحانا توسەگىندە تاڭى­لىپ جاتقاندا، ۇستازدارى جۋرنال­دا­عى اتىن سىزدىرماي وقۋىن جالعاس­تىرۋىنا مۇمكىندىك جاساپتى.

* * *

2008 جىلى ورتا مەكتەپتى ءتا­مام­داعان سيازبەك گرانت ارقىلى قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شەت تىلدەر فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. قا­لانىڭ ءبىر قيىرى قاراوتكەل اۋىلىندا اجەسى مەرۋەرت بايجانوۆانىڭ قولىندا تۇراتىن ستۋدەنت تاڭەرتەڭ وقۋعا اتتانعاندا جول بيلەتىن موينىنا ءىلىپ الىپ تارتادى. اۋىلدان قالاعا قاتىنايتىن اۆتوبۋستىڭ كوندۋكتورلارى قوس قولى جوق جىگىتتى ابدەن تانىپ العان، ءىلتيپات ءبىلدىرىپ كومەك قولىن سوزادى. ال ۋنيۆەرسيتەتكە كەلگەندە اناۋ-مىناۋ جۇمىستارىنا جولداستارى كومەكتەسەدى.

ءسويتىپ ءبىرىنشى كۋرستىڭ تابال­دىرىعىن اتتاپ، اپىل-تاپىل وقۋىن جالعاستىرىپ، ەل قاتارلى ءجۇرىپ جاتقان سيازبەككە ءبىر كۇنى اجەسى: «قاراعىم، «قۇداي سالدى، قۇل كوندى» دەپ جۇرە بەرمە، ەڭسەڭدى كوتەر، ەل سياقتى سەن دە ءبىر بيىكتەن كورىنۋگە حاقىڭ بار. كەشە گازەتتەن وقىدىم، قالادا «قايسار» اتتى سپورت كلۋبى بار ەكەن. سول كلۋب مۇگەدەك جانداردى سپورتقا باۋليتىن كورىنەدى، سولارعا حابارلاسساق قايتەدى؟»، دەيدى.

بۇل پىكىر العاشىندا بالانىڭ كوڭىلىنە ونشا قابىسا قويمايدى. ويتكەنى ساباق اۋىر، ونىڭ سىرتىندا قوس قولى بىردەي جوق ادامنان قانداي سپورتشى شىقپاق... بالا كۇنگى بالۋان بولۋ ارمانى سانادان وشكەلى قاشان... ودان دا ساباعىمدى جوندەپ وقىمايمىن با؟

ارادا ەكى-ءۇش اي وتەدى. اجەسى باياعى اۋەنگە قايتا باسادى. قالجىراعان جىلدارى باسىن سۇيەگەن، تارىققاندا دەمەۋ بولعان اجەسىنىڭ ءسوزىن ەكىنشى رەت جەرگە تاستاۋ ۇيات. ءسويتىپ سيازبەك جوعارىداعى كلۋبقا بارىپ، مۇگەدەك ادامداردى سۋدا جۇزۋگە ۇيرەتەتىن ۆلاديمير زاگورودنىي دەيتىن باپكەرگە جولىعادى.

ماسساعان! باسقاسى باسقا، سۋعا قالاي جۇزبەك؟ قىسقاسى، ءجۇزۋ قولىم­نان كەلمەيدى دەپ وي تۇيگەن سيازبەك اينالىپ كەتە بەردى.

بىراق قولى بولماسا دا، دەنەسى تۇلعالى، بارلىق جاعىنان سپورتقا بەيىم جىگىتتى باپكەر زاگورودنىي ءبىر­دەن اڭعارادى. اينالىپ كەتىپ بارا جاتقان سىرىقتاي قازاققا ۇزاق قاراپتى. ارادا اپتا وتكەندە سياز­بەكتى باپكەردىڭ ءوزى ۋنيۆەرسيتەتكە ىزدەپ كەلدى. سيازبەك بولسا باس شايقادى. زاگورودنىي دا كەلۋدەن جالىقپايدى. اقىرى جاس جىگىتتى باسسەيننىڭ جيەگىنە جەتكىزەدى.

زاگورودنىي: «قورىقپاي سۋعا سەكىر، باتىپ بارا جاتساڭ قۇتقارىپ الام... كانە، باتىرىم، سەنەن بىردەڭە شىعادى، كەتتىك». سيازبەك سۋعا سەكىردى. باتىپ بارادى. سىبانىپ دايىن تۇرعان باپكەرى مەن تۋعان ءىنىسى ءالي سۋدان سۋىرىپ الىپ شىقتى.

قايتا سەكىردى تاعى باتىپ كەتتى. باياعى ءالي اڭدىپ تۇرىپ قۇتقارادى. ءبىر اپتا دەگەندە سۋعا باتپايتىن كۇيگە جەتتى. ءبىر ايدىڭ ىشىندە تەك اياقپەن ءجۇزۋدى ۇيرەندى.

 – باسىندا وتە قيىن بولدى، – دەپ ەسكە الادى سيازبەك: «جاتتىق­تى­رۋشىم مەنى ۇيرەتۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ قوس قولىن بايلاپ تاستاپ ءجۇزىپ كورىپ، ودان كەيىن اقىل-كەڭەس ايتاتىن».

سيازبەكتىڭ ىنتا-ىقىلاسى مەن تاباندىلىعىنا كوزى جەتكەن باپكەرى: «ەگەر وسى ەكپىننەن قايتپاساڭ، جارتى جىلدىڭ ىشىندە جارىسقا شىعۋعا دايىن بولاسىڭ. ەندى بۇدان بىلاي اراقاشىقتىقتى مەجەلەپ ءجۇزۋدى ۇيرەنەمىز. ىسكە ءسات، كەتتىك!» دەيدى.

راسىندا جارتى جىلعا جەتپەي سيازبەك قۇر اتتاي قۇلپىرىپ شىعا كەلدى. بوس ۋاقىت جوق. توككەن تەردىڭ وتەۋى تەگىن كەتپەيدى دەگەندەي، سۋعا تۇنشىعىپ جۇرگەن سيازبەك ءۇش-ءتورت ايدىڭ ىشىندە سىلاڭ جۇزگىش بولىپ ۇلگەرەدى. بۇل دا قۇدايدىڭ بەرگەن نىعمەتى. سونگەن ءۇمىت قايتا ويانادى. ءتىپتى جازعى دەمالىستا باسسەينگە كۇنىنە ەكى رەت بارىپ، 2،5 ساعاتتان دايىندالاتىن تارتىپكە كوشەدى.

* * *

باپكەرى سيازبەكتى ءتورت ايدان سوڭ ياعني، 2009 جىلدىڭ 26 ناۋرىزىندا الماتىدا وتكەن مۇگەدەك سپورتشىلار تۋرنيرىنە الىپ بارادى. وسى جارىستا 50، 100، 200 مەتر قاشىقتىققا ءجۇزىپ ونەر كورسەتكەن جىگىت ءۇش قولا مەدالعا قول جەتكىزدى. وسىلاي جۇزۋدەن العاشقى جۇلدەسىن العان جاس 2008 جىلدىڭ جازىندا تارازدا وتكەن تاعى ءبىر جارىستان 50 مەترگە جۇزۋدەن ءبىرىنشى ورىن، 100 مەترگە ارقامەن جۇزۋدەن ەكىنشى ورىن، 100 مەترگە ەركىن جۇزۋدەن ءۇشىنشى ورىن الادى.

ارادا توعىز اي وتكەن سوڭ، باپكەرى سيازبەكتى توكيو قالاسىندا جالاۋىن كوتەرگەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى پارا ازيا ويىندارىنا الىپ باردى. بۇل 2009 جىلدىڭ قىركۇيەك ايى. جارىسقا 26 مەملەكەتتىڭ مۇگەدەك سپورتشىلارى كەلىپ قاتىسىپتى. مارتەبەلى دودادان سيازبەك 4 مەدال (2 كۇمىس، 2 قولا) ولجالاپ ەلىمىزگە زور تابىسپەن ورالدى. ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ العان قىتايلىق جىگىت 17 جىل جاتتىققان ەكەن.

ءسويتىپ ويلاماعان جەردەن جارىمجان جۇزگىش 2009 جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك سپورتشىسى اتانىپ، ەرەكشە ەڭبەگىمەن تانىلعان تۇلعالارعا بەرىلەتىن «التىن ادام» سىيلىعىنا يە بولادى. «جاپوندىقتار ەكى قولى يىعىنان جوق مەنىڭ جارىسقا قاتىساتىنىمدى كورگەندە قاتتى تاڭداندى، سەبەبى ونداي سپورتشى تەك مەن عانا ەدىم»، دەيدى سيازبەك.

وسىلاي باستالعان سپورتشىنىڭ جەڭىس جولى جالعاستى. 2010 جىلى براتيسلاۆادا وتكەن حالىقارالىق جارىستا توپ جارسا، 2014 جىلى ەرەسەكتەر اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان پارا ازيا ويىندارىندا جۇزۋدەن قولا جۇلدەگە قول جەتكىزدى. 2015 سوچيدە وتكەن IWAS دۇنيەجۇزىلىك ويىندارىندا 100 مەترگە ەركىن جۇزۋدەن قولا، 50 مەترگە باتتەرفلياي ادىسىمەن جۇزۋدەن كۇمىس مەدالعا يە بولدى. وسىلاي ەسەلەنگەن جەڭىس جولى 2016 جىلى برازيليادا وتكەن چەمپيوناتتا كۇمىس جانە قولا جۇلدەنىڭ يەسى اتاندىرسا، 2018 جىلى نەمىس جەرىندە جالاۋ كوتەرگەن اۋقىمدى تۋرنيردە 50 مەترگە ارقامەن جۇزۋدەن الەمدى اۋزىنا قاراتىپ، التىننان القا تاقتى. ال وتكەن جىلى يندونەزيانىڭ دجاكارتا قالاسىندا ۇيىمداستىرىلعان ءىىى پارا ازيا ويىندارىندا س.داليەۆ S5 كاتەگورياسىنداعى سپورتشىلار اراسىندا 50 مەترگە باتتەرفلياي ادىسىمەن جۇزۋدەن جەڭىمپاز اتاندى.

* * *

وسىلاي تاعدىر سىناعىن جەڭگەن جىگىت قازىر مۇگەدەك سپورتشىلاردان جاساقتالعان ەلىمىز قۇراماسىنىڭ بەلدى مۇشەسى. ەشكىمنىڭ كومە­گىن­سىز ينتەرنەتتى تولىق يگەرگەن. باش­پايلارىن پايدالانى، كلاۆيا­تۋ­راداعى ارىپتەردى تەرىپ جازا الادى. كيىمىن الدەقاشان ءوزى كيىپ-شەشىپ ۇيرەنگەن. ۇيلەنگەن. ەكى بالاسى بار. ق ۇلىنشاقتارى قۇلدىراڭداپ ەل قاتارلى ءوسىپ جاتىر. قۇداي بۇيىرتسا، الداعى ماۋسىم ايىندا بەرلين قا­لاسىندا وتەتىن ليتسەنزيالىق تۋرنيرگە اتتانباق. ەگەر وسى جارىس­تان تيەسىلى ۇپايعا قول جەتكىزگەن جاعدايدا باۋىرىمىزعا الەم چەمپيوناتىنا باراتىن قاقپانىڭ قۇلپى اشىلماق.