اپات بولعان قالاداعى اعايىن ۇيلەرىنە ورالادى

اللا ءۇيىنىڭ الدىنداعى اعا­يىن­نىڭ كۇپتى كوڭىلى ورنىنا ءتۇ­سىپ، قول شاپالاقتاي جونەلدى. قارت انالار «اۋىلعا قايتامىز»، دە­­گەندى ەستىگەندە شىلاۋىشتا­رىن ءبىر سۋلاپ الدى. توعىز جول­دىڭ تورابىنان ناپاقاسىن تاۋىپ، ۇر­پاعىن اسىراپ وتىرعان وتباسى قان­شاما؟! «تۋعان جەردەي جەر قاي­دا؟ تۋعان ەلدەي ەل قايدا؟»، دە­دىك مىنا ءبىر اسەرلى ءساتتى كورىپ تۇرىپ.

ۇيقى ۇرلانىپ، ۋايىم كوبەي­گەن وسى 3-4 كۇننىڭ ىشىندە ەل تى­نىش­تىعىنا سىزات ءتۇسىرىپ، قانت­تاي ءتاتتى تاتۋلىقتى بۇزعىسى كەل­گەن­دەر دە از بولعان جوق. تار جەر­دە ەرتوقىم سۇراپ، توپالاڭدا تو­قاش ۇرلاعاندار تۋرالى ءسوز شى­عىن ەتپەيىك. ىزدەگەنى داۋ، تىلە­گەنى ارانداتۋ ەكەنىن سەزگەن وتانداستار دا نيەتى بوتەننىڭ جەتەگىنە ەلپ ەتىپ ەرىپ كەتپەدى.

ەل مەن جەر يەسىز ەمەس. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ، ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى وسى قيىن كۇندەردە جار قۇلا­عى جاستىققا تيگەن جوق. «حالىق­قا بولسىن»، دەپ ەڭبەك ەتتى. ال قايىرىمدىلىق قانىندا بار قارا ورمان حالىقتىڭ ارىس­تىقتارعا جاساعان جاقسى­لىعىن جاز­ساڭىز، كۇن ۇزاق قيسسا بولار. ەشكىمگە ەسەپ بەرمەسە دە، اعايىن­نىڭ اماندىعى ءۇشىن ىستەلىپ جات­قانى كوزگە كورىنىپ تۇر.

«ارىس قارۋ-جاراقتان تولىق­تاي تازارتىلا ما؟»، دەگەن سۇراق وسى كۇندەردە اعايىننىڭ ساناسىن سان-ساققا جۇگىرتتى. شيەت­تەي بالا-شاعاسىمەن ارسەنال جاي­لاعان ارىسقا كوشىپ بارعىسى كەل­مە­گەن­دەر دە بار اراسىندا. ءبى­راق جاعداي ءسىز بەن ءبىز ويلا­عان­داي ەمەس. ونىڭ جاۋابىن شىم­كەنت­تەگى لاگەرلەردەن ەمەس، ارىس­تىڭ ىرگەسىندەگى اقجول اۋى­لىن­دا ورنالاسقان جەدەل شتاب­تان سۇراپ بىلدىك. مۇنان بى­لاي­عى اڭگىمە­نى سول جا­رىلىس بول­عان ايماق­­تاعى جە­دەل شتابتان تارقاتىپ ايتايىق.

ساپەرلەرگە سەنەمىز

27 ماۋسىم. اپاتتى ايماق­تىڭ اينالاسى وتان الدىنداعى مىندەتىن ادال اتقارعان اسكەري­لەرگە تولى. جارىلىستا وتالا الماي قالعان وق-دارىلەردەن ارىستى تازارتۋ بويىنشا ەڭبەكتەنىپ جاتىر. قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ 43 توپ قۇرامىنداعى 408 ساپەرى اسكەري ءبولىم اۋماعىنداعى، تەمىر جول ستانساسى مەن كوشەلەردى تازالاعان. ناتيجەسىندە 5700-دەن استام اسكەري سنارياد تابىلىپ، ارنايى تەحنيكامەن كوشى­رۋگە دا­يىندالعان. ءىىم جەكە قۇرا­مى­نىڭ 1488 ادامى جانە 189 بىرلىك تەحنيكاسى ايماقتى تازالاۋ ءۇشىن تىربانىپ جاتىر.

ارىس ازيا مەن ەۋروپانى تۇتاستىراتىن شويىن جولدىڭ تورابى بولعاندىقتان تەمىر جول­دىڭ ىركىلىسسىز قوزعالىسىن قامتا­ما­سىز ەتۋ ءۇشىن ينجەنەرلىك تەحني­كا­­لار جۇمىلدىرىلۋدا. شاھار­­داعى 11 شاقىرىم تەمىر جول ءتو­سەمى مەن 16 ۋچاسكەسىندەگى بار­لىق كوشە تازارتىلدى. قورعانىس مي­نيستر­لىگىمەن بىرلەسە، جەكە جانە كوپقاباتتى ۇيلەردى تازالاۋ جۇ­مىستارى جۇرگىزىلۋدە.

كۇنى كەشە ارىسقا ەكى رەت بارىپ قايتتىق. شتابتاعى ادام­داردىڭ جۇزدەرى توتىعىپ، كوز­دەرى قىزارىپ ىسىنگەن. بىراق كۇر­سىنىپ، كۇڭىرەنگەن ەشكىم­دى كور­مەدىك. ەسەسىنە قاۋىپسىز­دىك شا­رالارىن كۇشەيتە ءتۇس­كەن وتان­قور­عاۋشىلاردى كەزدەس­تىر­دىك. ولاردىڭ دا ويلاعانى ەلدىڭ تۇتاستىعى، اعايىننىڭ اماندىعى. ولار دا ەلدى دۇرلىكتىرگەن اپاتتى وقشاۋلاپ، وتباسىنا، ءوز بازالارىنا قايتقىسى كەلەدى.

ارىس 17 سەكتورعا ءبولىنىپ جوندەلمەك

قىسقا ۋاقىت ىشىندە وبلىس اكىمدىگى جانىنداعى «تۇركىستان» كورپوراتيۆتىك الەۋمەتتىك دامۋ قورىندا ارنايى اشىلعان ەسەپ­شوتقا 721 ميلليون تەڭگە­دەن استام قارجى جينالدى. الدا بۇل كورسەتكىش وسە تۇسپەك. سەبەبى جومارت جۇرەكتى، ىزگىلىككە جانى قۇمار جاندار «ارىستاعى اعايىننان ايانىپ قالمايمىز»، دەپ وتىر. تەڭىزگە قۇيعان تامشىداي بۇل قاراجات تۇگەلدەي ارىستى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمسالادى. ايماقتاعى جاعداي، قالانى قايتا جوندەۋدەن وتكىزۋ ماسەلەسى وبلىس اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ­تىڭ ءجىتى نازارىندا. ءوڭىر باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، شاھار شارتتى تۇردە 17 سەكتورعا ءبولى­نىپ، جوندەۋدەن وتپەك.

«17 سەكتور 17 ءوڭىر اكىمدىگىنە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە ءبولىپ بەرىلدى. ءاربىر وبلىستان 10 بريگادادان، جالپى سانى 1500-دەن استام قۇرىلىسشى كەلىپ، ءجون­دەۋدى باستايدى. وبلىستىڭ وكىل­دەرى بەكىتىلگەن سەكتورلاردى ارالاپ، ءتيىستى جۇمىستارعا كىرىس­تى»، دەيدى تۇركىستان وبلى­سى­نىڭ اكىمى.

ياعني ءاربىر سەكتورعا 17 اۋدان-قالا اكىمى بەكىتىلىپ، ولاردىڭ ءار­قايسىسىنىڭ جانىندا 40 جاۋاپ­تى قىزمەتكەر قولقانات بول­ماق. جاۋاپتى وكىلدەر جۇما كۇنى تۇرعىندار قالاعا كىرگەندە ءۇي­لەرىنە ورنالاستىرادى. وسى­لايشا ەۆاكۋاتسيالىق پۋنكتتەردە ورنالاسقان 13187 ادام (شىم­كەنت قالاسىندا – 7249، تۇركىستان وبلىسىنىڭ اۋداندارى مەن قالا­لارىندا 5938 ادام) تۋعان قا­لاسىمەن قايتا قاۋىشپاق. اتا-اناسىنان، تۋىس-تۋعانىنان ۋاقىتشا ايىرىلعان اعايىن ءبىر شاڭىراق استىندا باس قوسپاق.

سونىمەن قاتار ارنايى توپ ءاربىر باسپانانىڭ، الەۋمەتتىك نىساننىڭ زاقىمدانۋىن فوتو-ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، اكتىلەر جاساۋمەن اينالىسادى. وسىعان دەيىن قورعانىس سالاسىنىڭ ماماندارى قالانى جارىلعىش وق-دارىلەردەن تولىقتاي تازارتىپ شىقپاق.

مۇنان بولەك، جامبىل وبلىسىنان تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىز­مەتتەر ساپاسىن باقىلاۋ دە­پار­تامەنتىنەن جانە وزگە دە زالال­سىز­داندىرۋ ورتالىقتارىنان جال­پى سانى 30-عا جۋىق مامان كەل­دى. ال قىزىلوردا وبلىسىنان ۇلت­تىق ساراپتاما ورتالىعىنىڭ وسى وڭىردەگى فيليالىنان 17 ما­مان كەلسە، وزگە دە وسى سالاعا جاۋاپ­­تى ماماندار زالالسىزداندىرۋ جۇ­مىستارىن باستاپ كەتتى. بۇل بري­گ­ادا­لاردىڭ ءبارى تەحنيكامەن، قا­جەت­تى قۇرال-جابدىقپەن، قامتىلعان.

وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى تاراتقان مالىمەت بويىنشا، 277 ادام مەديتسينالىق كومەككە جۇگىنىپ، 74-ءى اۋرۋحاناعا جاتقىزىلعان. قازىرگى ۋاقىتتا بار­لى­عىنىڭ دەنساۋلىعى ءبىر­قا­لىپ­تى. وكىنىشتىسى، اپات سالدارىنان 3 ازامات قازا بولدى.

مدب توراعاسى، باس ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز «اق مەشىت» قۇلشىلىق ۇيىندە ارىستاعى ءاس­كەري بولىمدە بولعان جارىلىس­تا شەيىت كەتكەن ازاماتتىڭ جانازاسىن شىعاردى.

بەرەكە بەرگەن سايىن ەسەلەنەر

ارىسقا 14 وبلىس پەن رەسپۋب­لي­كالىق قالالاردان، اۋدان-اۋىلد­اردان گۋمانيتارلىق كومەك اعىلىپ جاتىر. قايىرىم­دى­لىقپەن قاتار قازاقتىڭ دار­قاندىعى، مەيمانقوستىعى، كەڭدىگى ۋاقىتشا لاگەرلەردەگى قامكوڭىل اعايىنعا دەم بەرگەندەي. ءبىز باس سۇعىپ، حال سۇراعان لاگەردەگى ارىستىقتاردىڭ كەز كەلگەنى «اينالايىن، حالقىم، كولدەي كوڭىلدەرىڭىزگە راحمەت!»، دەپ اعىنان جارىلۋدا. قورجىنى توق كاسىپكەرلەر دە جاقسىلىق جاساپ، مارتتىك تانىتىپ جاتىر. الدى 200-دەن، سوڭى 5 ميلليوننان اكىمدىك ەسەپشوتىنا قارجى اۋداردى. ارىستىقتاردىڭ باسىنا تۇسكەن قيىن جاعدايعا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن ەل ازاماتتارى وسىلاي كومەك قولىن سوزۋدا. ەلىمىزدىڭ وڭىرلەرىنەن كەلىپ جاتقان گۋمانيتارلىق كومەك­تەر قانشاما؟! قازىرگى تاڭدا قاراعاندى، قىزىلوردا، جامبىل وبلىستارى مەن الماتىداعى وتان­داستارىمىزدىڭ جىبەرگەن ءتۇر­لى ماتەريالدىق زاتتارى شىم­­كەنت قالاسى، ىنتىماق شاعىن ­­اۋ­دا­نىن­داعى ساۋدا-لوگيس­تيكا­لىق ورتالىعى مەن «ءنۇرسات» شاعىن­اۋدانىنداعى «كورمە» ورتالى­عىنا جەتكىزىلگەن. گۋما­ني­تار­لىق كومەكتەردى قابىل­دايتىن بەكەت­تەر تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەۋدە.

اپاتتان زارداپ شەككەن جۇرت­قا گۋمانيتارلىق كومەكتەن تىس جىلى ءسوز بەن پسيحولوگيالىق كومەك تە قاجەت-اق. كۇنى كەشە شىمكەنتكە ارنايى كەلگەن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ پەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-مي­نيسترى كامالجان نادىروۆ قالا­لىق كلينيكالىق اۋرۋحاناداعى اپاتتان زارداپ شەككەندەردىڭ جاعدايىمەن تانىستى. اعايىندى سابىرعا، ەل بولىپ قيىندىقتى بىرگە ەڭسەرۋگە شاقىردى. سونداي-اق ۇكىمەت مۇشەلەرى قالالىق بالالار اۋرۋحاناسىندا جاتقان سەگىز جاستاعى بالانىڭ جاعدايىن ءبىلدى. وپەراتسيادان سوڭ الماتىدان ارنايى كەلگەن رەانيماتولوگ پەن نەيروحيرۋرگ بالانى قاراپ شىقتى. رەسپۋبليكالىق ونەر ۇجىمدارى مەن شىمكەنتتەگى تسيرك ارىستىقتاردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، قويىلىم ۇسىندى. ونەر جۇلدىزدارى دا ەلمەن بىرگە ەكەندىكتەرىن كورسەتىپ، ۋاقىتشا لاگەرلەردە كوشپەلى كونتسەرت قويىپ، كومەكتەرىن اياپ قالمادى.

P.S اقجول اۋىلى، جامبىل اتىنداعى ورتا مەكتەپتەگى ارنايى شتابتا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ءو.شوكەەۆ، ەڭبەك جانە حالىقتى قورعاۋ ءمينيسترى ب.ساپارباەۆ، باس سانيتار-دارىگەر ج.بەكشين، قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ب.قۇرمانباەۆ، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى ق.وسكەنباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن بريفينگتىڭ قورىتىندىسىندا «ەرتەڭ ساعات سەگىزدەن باستاپ قالا اشىلادى. ساعات تاڭەرتەڭگى التىدان باستاپ اۆتوبۋستار كەلە باستايدى»، – دەدى ءوڭىر باسشىسى ءو.شوكەەۆ.

ءتورت كۇن ىشىندە ارىستاعى اعايىندى الىسىم دەمەي، قۇشا­عىن جايا قارسى الىپ، اس-اۋقاتىن دايىنداعان اۋدان-قالا تۇر­عىن­­دارى مەن جەرگىلىكتى بيلىگىنە ارىستىق ازاماتتاردىڭ قۇر­مەتى وزگەشە.

ارىس – ورداباسى – شىمكەنت