ءىجو ءوسىمى – 4 پايىز
ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى رۋسلان دالەنوۆ بيىلعى قاڭتار-مامىر ارالىعىندا ءىجو وڭ قارقىنى ساقتالعانىن, ءوسىم 4%-دى قۇراعانىن ايتتى.
«ينۆەستيتسيالاردىڭ ديناميكاسى ءىجو ءوسىم قارقىنىنان جوعارى. وسى جىلدىڭ 4 ايىنداعى 6,7%-عا قاراعاندا, ءوسىم 7,8%-عا دەيىن ارتتى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا جانە قۇرىلىس سالاسىندا ينۆەستيتسيالار ءبىر جارىم ەسە ءوستى. ونەركاسىپتە ينۆەستيتسيالار 17,5%-عا ۇلعايدى», دەدى ر.دالەنوۆ.
ونەركاسىپتىك ءوندىرىس بيىلعى قاڭتار-مامىر ايلارىندا 2%-عا ارتتى. قۇرىلىس سالاسىنداعى جۇمىستار قارقىن العانى بايقالادى. 5 ايدىڭ ىشىندە ءوسىم 8,8%-عا جەتتى. ونەركاسىپ وبەكتىلەرىن, اۆتوكولىك جولدارىن, گاز قۇبىرلارىن سالۋ جۇمىستارى, سونداي-اق ءىرى زاۋىتتارداعى قۇرىلىس-مونتاج جۇمىستارى كۇشەيدى.
اۋىل شارۋاشىلىعىندا دا تۇراقتى ءوسىم بايقالادى. ءوندىرىس كولەمى 3,7%-عا ارتتى.
قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا جەدەلدەۋ بار. ەسەپتى كەزەڭدە بۇل سالا قاڭتار-ءساۋىر ايلارىنداعى 4,2%-عا قاراعاندا 4,7%-عا ءوستى. اتالعان سەكتوردىڭ بارلىق سالالارىندا ديناميكانىڭ جەدەلدەگەنى بايقالادى. قىزمەتتەر سەگمەنتىندە ساۋدا ەڭ جوعارى ءوسىمدى كورسەتىپ, ساتىلىم كولەمى 5 ايدا 7,5%-عا ءوستى. بۇل نەگىزىنەن اۆتوكولىك قۇرالدارىن, اۆتو بولشەكتەردى جانە مۇناي ونىمدەرىن ساتۋ كولەمىنىڭ ارتۋىمەن بايلانىستى. كولىك سالاسىندا 5,3%-عا دەيىن جەدەلدەۋ بەلگىلەنگەن.
ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ مامىر ايىنداعى ايلىق ينفلياتسيانىڭ 0,6% بولعانىن اتاپ ءوتتى. ءتيىستى بولجامدارعا سايكەس, ينفلياتسيا 2019-2020 جىلدارعا بەلگىلەنگەن 4-6% ناقتىلانعان ماقساتتى ءدالىز شەگىندە ساقتالادى. تەڭگەنىڭ ايىرباس باعامى 2018 جىلدىڭ سوڭىنداعى دەڭگەيدە.
بيۋدجەت كىرىسى اسىرا ورىندالۋدا
وتىرىس بارىسىندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى – قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ وسى جىلدىڭ 5 ايىنداعى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋ قورىتىندىلارى تۋرالى باياندادى.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس, 5 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بيۋدجەتتىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە كىرىستەردىڭ ءوسۋى بايقالادى: مەملەكەتتىك بيۋدجەتتە – 115%, رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتە – 119% جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتە – 106%.
ەسەپتى كەزەڭدە مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 3,8 ترلن تەڭگە سوماسىندا تابىس ءتۇستى, بۇل جوسپاردىڭ 105,4%-ىن قۇرادى. وتكەن جىلدىڭ وسىنداي كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا, بيۋدجەت تابىستارى 510 ملرد تەڭگەگە ارتىپ, جوسپار 2,7%-عا نەمەسە 73 ملرد تەڭگەگە اسىرا ورىندالعان.
«اسىرا ورىنداۋ نەگىزىنەن سالىقتار ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلدى. بۇعان كەلەسى باستى فاكتورلار ىقپال ەتتى: ەكسپورتتىق كەدەن سالىعىنىڭ مولشەرلەمەسىنىڭ ءوسۋى جانە بىرقاتار سالالاردا تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ءوندىرىسىنىڭ ارتۋى», دەدى ءا.سمايىلوۆ.
كىرىستەردى اكىمشىلەندىرۋدە باستى نازار بۇزۋشىلىقتاردىڭ جوعارعى تاۋەكەلىنە ۇشىرايتىن سالىق تولەۋشىلەرگە اۋدارىلدى. بۇل جۇمىس تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىندە كامەرالىق باقىلاۋ اياسىندا جۇرگىزىلدى. كامەرالىق باقىلاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا حابارلامالار سانى 2 ەسەگە ارتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە وتەۋدىڭ ۇلەس سالماعى 86%-عا جەتتى نەمەسە ونىڭ ۇلەسى 7%-عا ارتتى. بيۋدجەتكە قوسىمشا 31 ملرد تەڭگە ءتۇستى.
جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەر تابىستارى بويىنشا جوسپار 120 ملرد تەڭگەگە اسىرا ورىندالىپ, 1,2 ترلن تەڭگەنى نەمەسە 113,4%-دى قۇرادى.
2018 جىلدىڭ بەس ايىمەن سالىستىرعاندا بيۋدجەت شىعىستارىنىڭ تيىمدىلىگى جاقساردى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت شىعىستارى 4,9 ترلن تەڭگەگە يگەرىلدى. وتكەن جىلدىڭ 5 ايىمەن سالىستىرعاندا شىعىستار 1,2 ترلن تەڭگەگە ارتىق جۇرگىزىلدى.
ءا.سمايىلوۆ ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگاندار تاراپىنان مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار راسىمدەرىن ۋاقتىلى اياقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەتتىك اۋديت جانە كامەرالىق باقىلاۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى. 5 ايدا 1 462 اۋديتورلىق ءىس-شارا ءوتكىزىلىپ, 292 ملرد تەڭگە بيۋدجەت قاراجاتى قامتىلعان. 48 ملرد تەڭگە سوماسىنا قارجىلىق بۇزۋشىلىقتار انىقتالدى. تاۋارلاردى جەتكىزۋ, قىزمەت كورسەتۋ جانە جۇمىستاردى ورىنداۋ ارقىلى جالپى 39 ملرد تەڭگە سوماسىنا قاراجاتتار وتەلدى. اۋديت وبەكتىلەرىنە قىزمەتتى جەتىلدىرۋ جانە ءتيىمدىلىكتى ارتتىرۋ بويىنشا 1 170 ۇسىنىم بەرىلدى. ولاردىڭ 669-ى ورىندالدى. قالعانى بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر.
4,5 ترلن تەڭگە سوماسىنا كامەرالىق باقىلاۋمەن 676 مىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار قامتىلدى. تەكسەرۋلەردىڭ ناتيجەسىندە 261 ملرد تەڭگە سوماسىنا 13 593 ءراسىم بويىنشا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى زاڭنامانى بۇزۋشىلىقتار انىقتالعان. اۋديت وبەكتىلەرىنە بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ تۋرالى 13 478 حابارلاما جىبەرىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە, 215 ملرد تەڭگە سوماسىنا بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرىلمەدى. ولار كونكۋرستاردىڭ قورىتىندىلارىنىڭ شەشىمدەرىن بولدىرماۋ جانە كونكۋرس قۇجاتتاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى شەشىلدى.
جەڭىل ونەركاسىپ ءوندىرىسى 23%-عا ۇلعايدى
يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى رومان سكليار ونەركاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى تۋرالى باياندادى.
مينيسترلىك دەرەكتەرى بويىنشا, جىل باسىنان بەرى ونەركاسىپتىك ءوندىرىس كولەمى 102%-دى قۇرادى, ونىڭ ىشىندە تاۋ-كەن ءوندىرىسى – 100,7%, وڭدەۋ ونەركاسىبى – 103,6%. تاۋ-كەن ءوندىرىسى سالاسىندا ءتۇستى كەندەردى ءوندىرۋ كولەمى 15,7%-عا ارتتى, تەمىر كەنىن ءوندىرۋ كولەمى 98%-دى قۇرادى. جالپى, تەمىر كەنىن ءوندىرۋ كولەمى بويىنشا ديناميكا ارتىپ كەلەدى, ول جىل سوڭىنا قاراي 44,7 ملن توننانى قۇرايتىن بولادى.
ر.سكليار بايانداعانداي, كومىر مەن ليگنيت ءوندىرۋ كولەمى 95,8%-عا جەتتى. نەگىزگى كومىر وندىرەتىن كاسىپورىنداردا كومىر ءوندىرۋدىڭ تومەندەۋى ەلەكتر ستانسالارىنىڭ كومىر ونىمدەرىن تۇتىنۋىنىڭ ازايۋىمەن بايلانىستى. دەگەنمەن, كومىر ەكسپورتى بويىنشا وڭ ديناميكا بايقالىپ وتىر, ءوسىم 105,6% نەمەسە 11,3 ملن تونناعا جەتتى.
وڭدەۋ ونەركاسىبىندە جەڭىل ونەركاسىپتە 23%, ماشينا جاساۋدا – 16%, فارماتسەۆتيكا ونەركاسىبىندە – 11,6%, دايىن مەتالل بۇيىمدار سالاسىندا – 9,2%, قۇرىلىس ماتەريالدارىن شىعارۋدا 3,4% ءوسىم بايقالىپ وتىر.
كولىك كەشەنى بويىنشا 2019 جىلعى قاڭتار-مامىر ايلارىندا ناقتى كولەم يندەكسى 105,3% بولدى. جالپى, بارلىق كولىك تۇرلەرىنىڭ جۇك تاسىمالداۋ كولەمىنىڭ ءوسىمى 3,7%-عا جەتتى. وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا قازاقستان ارقىلى وتەتىن كونتەينەرلىك تاسىمالدار 47%-عا وسكەن.
قۇرىلىس بويىنشا قاڭتار-مامىرداعى ناقتى كولەم يندەكسى 108,8%. 15 وڭىردە وڭ قارقىن بايقالادى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىندا 5 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 4,6 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى, بۇل 2018 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 100,1%-عا تەڭ.
«رەسپۋبليكا بويىنشا 40 546 تۇرعىن ءۇي بەرىلدى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋ كولەمىنىڭ ارتۋى رەسپۋبليكانىڭ 15 ءوڭىرىندە جالعاسۋدا. جىلدىق جوسپارعا قول جەتكىزۋ بويىنشا قابىلدانعان مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ ءۇشىن وبلىستاردىڭ اكىمدىكتەرىنە ءوزدەرىنىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ قاجەت», دەدى ر.سكليار.
سايلاۋالدى باعدارلاما ورىندالۋعا ءتيىس
وتىرىستا قارالعان ماسەلەلەردى پرەمەر-مينيستر اسقار مامين قورىتىندىلادى. «بيىلعى قاڭتار-مامىر ايلارىندا ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ءوسىمى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 4%-عا جوعارى», دەگەن ۇكىمەت باسشىسى ەكونوميكالىق دامۋ قارقىنىن ارتتىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋدى تاپسىردى.
ەكونوميكانىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرى قۇرىلىستىڭ 8,8%-عا, ساۋدانىڭ 7,5%-عا, كولىك سالاسىنىڭ 5,3%-عا, ءوڭدەۋشى سەكتور, ونىڭ ىشىندە ماشينا جاساۋدىڭ 16%-عا, اۆتوونەركاسىپتىڭ 46,4%-عا ءوسۋى بولدى.
وسى جىلدىڭ 5 ايىنداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ بويىنشا اقمولا, پاۆلودار, شىعىس قازاقستان, قوستاناي, تۇركىستان وبلىستارىنىڭ وڭ جۇمىسى بايقالدى.
پرەمەر-مينيستر ايماق اكىمدەرىنە قۇرىلىس, ينۆەستيتسيالار, ونەركاسىپ جانە تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋ سالالارىندا كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالاردى كۇشەيتۋدى تاپسىردى.
بيىلعى مامىردا ايلىق ينفلياتسيا 0,6%-دى قۇرادى. وسىلايشا, جىل باسىنان بەرى ينفلياتسيا 2,4% بولدى. ۇكىمەت باسشىسى كورسەتكىش بەلگىلەنگەن دالىزگە (4-6%) سايكەستىگىنە قاراماستان, بىرقاتار وڭىرلەردە اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىنىڭ قىمباتتاۋى بايقالعانىن ايتتى.
«قازىر جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستەر كوپ ۋاقىت, سوندىقتان باعا ارزانداۋى كەرەك. اكىمدەر, اسىرەسە, الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسىن تۇراقتى ۇستاۋ بويىنشا ناقتى شارالار قابىلداسىن» دەدى ا.مامين.
رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋى بويىنشا كونكۋرستىق راسىمدەردى ۋاقتىلى وتكىزۋ ءۇشىن كۇشەيتىلگەن جۇمىستاردى جالعاستىرۋ قاجەتتىگى اتاپ ءوتىلدى. بۇل بيۋدجەت قاراجاتىن يگەرۋ بويىنشا تاۋەكەلدەردى جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
پرەمەر-مينيستر ماسەلەنى قورىتىندىلاي كەلە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ستراتەگيالىق باعدارىن جانە سايلانعان مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ تولىعىمەن ءجۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. بۇل ەكونوميكانىڭ جانە ينفراقۇرىلىمنىڭ تۇراقتى دامۋى, قولجەتىمدى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ, سونىمەن قاتار ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەسىن جاقسارتۋ ارقىلى حالىقتىڭ تابىسىن جانە تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ. پرەزيدەنتتىڭ سايلاۋالدى تۇعىرناماسىنىڭ ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ارقاسىندا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك جاسالادى.
«جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ – ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ باسىم مىندەتى. بارلىق اكىمدەر جانە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باسشىلارى ينۆەستيتسيالار تارتۋعا, شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا بارىنشا كوڭىل ءبولۋى كەرەك. بۇل جۇمىستى ءۇزدىكسىز جۇرگىزۋ قاجەت», دەگەن ا.مامين ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرى ەكونوميكانىڭ دامۋىنا, تۇرعىنداردىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا, باسەكەلى ءوندىرىستەردىڭ اشىلۋىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
