• 28 اقپان، 2017

قىز نامىسى ۇلت نامىسى ەمەس پە؟

7244 رەت كورسەتىلدى

قازاق ۇلىن ۇيادان، بالاپان كەزىنەن قىرانداي قياعا قانات قاقسا ەكەن، وتباسى، وشاق قاسىندا قالماسا ەكەن دەپ تىلەگەن. قارعادايىنان اشاماي ەرتتەگەن تاي-قۇنانعا ءمىنگىزىپ، ۇرانىمدى ايتار ۇلانىم دەپ، قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن اياماعان. تالابىن ۇشتاعان. قازاقتىڭ بەتىندەگى ۇياتى، كوڭىلىندەگى مياتى بول دەگەن تىلەگىن قۇلاعىنا قۇيعان.

سۇلەيمەن مامەت

سول تاربيە نەبىر الىپ ۇلداردى، ايتۋلى ازاماتتاردى، اقىلدى قىزداردى، ەلى مەن جەرىنىڭ قورعانى بولعان باتىرلاردى، سوزگە توقتاعان اقىل يەلەرىن، بيلىك ايتار بيلەرىن قالىپتاستىرعان. ءبىز بۇگىن سولاردىڭ ۇلگىسىن ماقتان ەتەمىز، ءتۇسىنگەندەرىمىز اتالى سوزدەرىنە ءجۇگىنەمىز، ۇقساپ باقساق دەيمىز. ءبىراق ولاردىڭ سۇڭعىلا ءىسىن تولىق بويىمىزعا دارىتا الماي، ونى وزىمىزدەن ەمەس، وزگەلەردەن كورۋگە بەيىم بولىپ العانىمىز دا اقيقات.

قازاق قىزىن ۇلدان جوعارى قويعان، بوساعاعا وتىرعىزباعان، جانى ءنازىك دەپ كوڭىلىنە قاراعان، قوناق دەپ قۇرمەتتەگەن. ءتىپتى كەي تۇستا ۇلعا بالاپ وسىرگەن. ۇلتتىڭ التىن قازىعى، ۇلتتىڭ عۇمىرى، ۇلىلىق قىزدىڭ يباسىندا، انانىڭ اق جاۋلىعىندا دەپ، وسىنى موينىنداعى تۇمار سەكىلدى وي-ساناسىنا دارىتقان. ەل شەتى ب ۇلىنسە، ەرلەردىڭ قاتارىنا قوسىپ، كەيدە قارۋ دا ۇستاتقان. بۇعان كوزى اشىق، ارعى-بەرگى تاريحتى وي سارابىنان وتكىزگەن جان جاقسى بىلەدى. باسقانى قويىپ، 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە ۇلت ۇرانىن كوتەرگەن باتىر ۇلدار مەن باتىر قىزداردى ەسكە تۇسىرسەك، جەتىپ جاتىر ەمەس پە؟!

ءبىز بۇگىندە جوعارىدا ۇشقىنداتىپ ايتقان ۇلت ۇلگىسىنەن الىستاپ بارا جاتقاندايمىز. الەمدىك ساپىرىلىس ۇدەپ تۇرعاندا وعان قانشا جەردەن الدىنا توسقاۋىل بولام دەسەڭ دە، بولا المايسىڭ دەيتىندەر تابىلار. بىراق، سولاي ەكەن دەپ ۇلتتىق داستۇردەن قول ءۇزىپ، جۇتىلىپ كەتۋ كەرەك پە دەگەن وي جۇدىرىقتاي جۇرەكتى تايداي تۋلاتىپ تۇر. مۇنداي تۇستا ۇران ۇستار ۇل ىنجىقتىق تانىتسا، يبالى قىز قىرىن كەتسە، جۇرتىمىزدىڭ ءتورت قۇبىلاسىن ءتۇگەندەۋ قيىن بولارى حاق. «مەن قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىن: اق بورىقتاي يىلگەن، كەيىنگى تۋعان بالانىڭ، ۇستاي ما دەپ بىلەگىن، شايا ما دەپ جۇرەگىن، شاشىن، مۇرتىن قويدىرىپ، اششى سۋعا تويدىرىپ، بۇزا ما دەپ رەڭىن، ادىرا قالعىر زاماننىڭ، مەن جاراتپايمىن سۇرەڭىن»، – دەپ مۇرات اقىن ايتقانداي، ءبىز دە ىشكى قاۋپىمىزدى سىرتقا شىعارىپ وتىرمىز. شىنىندا، سۇرقىڭدى الار سۇيىق ءىس بىزدە دە جوق دەپ ايتا الماساق كەرەك.

نارىق زامانى ەل ادامدارىن وزگەرتتى، ءوز كۇنىڭدى ءوزىڭ كورۋگە ءتيىسسىڭ دەگەن ۇعىمعا دەن قويعان ۇلت ۇلدارى ءار الۋان تىرلىكتە ءجۇر. ءبىرى بازار جاعالايدى، ەندى ءبىر سوقتالداي جىگىتتەر كوشەدەگى تۇراققا كەلىپ توقتاعان ماشينا يەلەرىنەن الاقان جايىپ اقشا جينايدى. بىراق، سولاردىڭ ايلىعى شايلىقتان ارتىلمايتىن كورىنەدى. ۇلدارىمىز، قىزدارىمىز كوشە جاعالاپ جۇرسە، جانىڭ قالاي اۋىرماسىن. بار بايلىقتى شەتتەن كەلگەنگە ۇستاتىپ، ءوزىمىزدى شەتتەتسەك، بۇل قالاي بولادى؟ وسىنداي جاعدايدا ءجىگىتتەرىمىزدى ەڭبەك ەتپەيدى دەپ جەلكەلەۋ ءجون بە ەكەن؟

قىزدارىمىز تۋرالى دا اڭگىمە كوپ. جەلدەي ەسەدى. وزگەنى قويىپ، قورعان بولار ءوز قانداستارىمىز كۇندەي كۇركىرەيدى. بابالارىمىزدىڭ «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيۋ» دەگەنىن ورىنداي الماي ءجۇرىپ، كىنا تاعۋعا، ءمىن ىلۋگە نەگە قۇمارمىز؟ اباي ايتپاقشى، ءوز وتباسىمىزدان اۋلاق بولسا، قيا باسقاندى ۇلتىمىزدىڭ بۇل دا ءبىر بالاپانى ەمەس پە دەمەي، سىرتقا تەپسەك، الگى بالاپاننىڭ باعى قالاي اشىلادى؟ بۇل جەرى كوپ، حالقى از حالىق ءۇشىن ءبىر كەزدەرى قاتەر بولىپ جۇرمەي مە؟ قازىر قىزدارىمىز شەتكە كەتىپ جاتىر، وزگەنىڭ ەتەگىنەن ۇستايدى دەپ ءدۇرىلدەيمىز. بۇل نەلىكتەن دەگەنگە ءمان بەرمەيمىز. ونى «بۇعاۋلايتىن» قارىنداسىن قادىر تۇتقان، اپكەسىن ارداقتاعان قازاق جىگىتى قايدا دەپ ويلانىپ كوردىك پە؟ بار پالەنى قىزعا اۋدارعانشا، جىگىتتەرگە نەگە سۇراۋلى جۇزبەن قارامايمىز؟ قىز نامىسى ۇلت نامىسى ەمەس پە؟ سول نامىس تۋى ەجەلدەن-اق جىگىتتەردىڭ قولىندا جۇرمەيتىن بە ەدى دەۋگە حاقىمىز بار بولسا كەرەك؟ بۇگىن سوزگە ىلىككەن قىزدىڭ تاعدىرى ەرتەڭ وزگە قازاق قىزىنىڭ باسىنا كەلمەيتىنىنە كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟

ۇلت عۇمىرى تەكتى قىزعا تاۋەلدى. تەكتى قىزدان تەكتى ۇلت تۋادى. ەندەشە، ۇلت قىزىنىڭ تاعدىرى ۇران ۇستار ۇلدىڭ قولىندا تۇر. ءسوز ءتۇيىنىن ۇلت قىزىنىڭ ۇلگىسى بولعان فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ: «جوعارى قىردا انانىڭ باعاسى بەك، الدىنا باسىن يگەن داناسى كەپ، دالادا ءوسىرىپتى قىزدى ارداقتاپ، بولاشاق رۋلى ەلدىڭ اناسى دەپ. ەرلىكتىڭ نىشانى ەمەس اس پەن كۇشى، ەل قورعاۋ – ەر جىگىتتىڭ قاستەرلى ءىسى، جاقسى ايەل، جۇيرىك ات پەن الماس قىلىش – قازاقتا باتىرلىقتىڭ باس بەلگىسى»، دەگەن ولەڭ جولدارىمەن اياقتاۋدى ماقۇل كوردىك.

سۇلەيمەن مامەت،
«ەگەمەن قازاقستان»

كۇننىڭ ماڭىزدى جانە وزەكتى جاڭالىقتارىن «ەگەمەن قازاقستان» تەلەگرام كانالىنان وقىڭىز