كوللاجدى جاساعان قونىسباي شەجىمباي, «EQ»
كىتاپتارى كەمىندە 4-5 رەت قايتا باسىلدى. رۋحتى ولەڭدەردىڭ كۇشى مە, الدە باسقا ما, ايتەۋىر شىڭجاڭداعى قازاقتار شاحانوۆتى جاستانىپ وقىدى. تالاي ستۋدەنت جاستار قىزدارعا مۇحتار شاحانوۆتىڭ ولەڭىمەن حات جازدى, ارينە, ءوز ولەڭى رەتىندە. وسىلاي اقىن ەسىمى ءار جۇرەكتىڭ تورىنەن ورىن الدى.
حوش, شاحانوۆ كەلەتىن كۇن دە جەتتى. ول كەزدە مەن اعىلشىن ءتىلى ينستيتۋتىندا وقيمىن, ءار كۇنى ساعات جەتى مەن توعىز اراسىندا كەشكى وقۋ بار, اقىننىڭ كەشىنە بارۋ ءۇشىن سول ساباقتان سۇرانۋىم كەرەك. ءبىزدىڭ جەتەكشىمىز قىتاي پروفەسسورى, ول مۇحتار شاحانوۆتى بىلمەيدى, امال جوق, باسقا «كلاسسيكالىق» سىلتاۋ تاۋىپ, اقىرى ۇرىمجىدەگى حالىق سارايى عيماراتىنا جەتتىك. اڭىز اقىننىڭ ولەڭىن تىڭداۋعا كەلگەن حالىقتىڭ قاراسى ءنوپىر. ءتىپتى, ەڭ سوڭعى قاتاردان العان ورنىمىزدى ۇلكەن كىسىلەرگە بەردىك تە, تۇرەگەپ تۇرىپ, كەشتى تاماشالاۋعا دايىندالدىق.
ساناۋلى ساعات تا كەلدى. بىراق مۇحتار شاحانوۆ ءالى جوق. التى مىڭعا جۋىق حالىق اندا-ساندا شاپالاق ۇرىپ, شاحانوۆتى ىزدەدى. ەشكىم كەلمەدى. كۇبىر-كۇبىر اڭگىمە كوبەيگەن سوڭ, ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى مۇحتار اقىننىڭ جولدا كەلە جاتقانىن ايتىپ, ءۇمىت وتىن جاقتى. ارادا تۋرا ەلۋ مينۋتتان كەيىن كوك كوستيۋم كيگەن, شاشىن ارتىنا قايىرا تاراعان, ورتا بويلى كىسى ەل الدىنا شىقتى. ءيا, مۇحتار شاحانوۆ – وسى, تۋرا سول كىتاپتان كورگەن بەينە قازىر كوز الدىمىزدا تۇر.
زال سىلتىدەي تىنىپ تۇر. مۇحاڭ اينالاسىنا بارلاي قارادى, وسىنشاما حالىقتىڭ ولەڭ تىڭداۋعا جينالارىن كۇتپەسە كەرەك, العى ءسوزىن كەشىرىم سۇراۋدان باستادى. «اينالايىن, اقپەيىل حالقىم, مەنى كەشىرىڭىزدەر, تەگىندە مەن كەشىكپەيتىن ادام ەدىم, بىراق سىزدەردىڭ ەلدىڭ زاڭى باسقا ەكەن, ونىڭ ۇستىنە مەن قازىر قازاقستاننىڭ قىرعىزستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسىمىن, ونداي لاۋازىمداعى ادام بۇل جاققا الدىن-الا ايتىپ, حات جازىپ, ارنايى شاقىرۋمەن كەلۋى كەرەك ەكەن, مەن ونى قايدان بىلەيىن؟», دەپ اعىنان جارىلدى. حالىق جىلى قارسى الىپ, قوشەمەتىن ايامادى.
ءارى قاراي اقىن بىرنەشە ولەڭىن ىركەس-تىركەس وقىپ, قارا ولەڭگە قۇمار جۇرتتى ءبىر سەرپىلتىپ تاستادى. سوسىن مۇحاڭ شىڭعىس ايتماتوۆ تۋرالى ەستەلىكتەرىمەن ءبولىسىپ, ەكەۋارا دوستىقتارىن, ۇلى جازۋشىنىڭ ونەردەگى بيىك مارتەبەسى حاقىندا اڭگىمەلەدى. ءوز كەزەگىندە اقىننىڭ سوزىنە جازىلعان اندەر ورىندالىپ, جاستار ولەڭدەرىن وقىدى. قاتتى تەبىرەنگەن مۇحاڭ: «مەن دۇنيەنىڭ ءار تۇكپىرىنە بارىپ جۇرگەن اقىنمىن, بىراق ولەڭ تىڭدايمىز دەپ جينالعان مىناداي كوپ حالىقتى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن», دەپ كوڭىلدەگى ءسوزىن ايتتى.
جىر كەشى بەلگىلەنگەن ۋاقىتتان ءبىر جارىم ساعات كەيىن اياقتالدى. كورەرمەننىڭ مۇحتار شاحانوۆتى جىبەرگىسى جوق. ءتىپتى, ارنايى جاساقتى بۇزىپ-جارىپ ءوتىپ, اقىنمەن امانداسۋعا, سۋرەتكە تۇسۋگە, قولتاڭبا الۋعا اعىلعانداردىڭ قاراسى مول بولدى. بىراق ولاردى كۇزەت قىزمەتكەرلەرى ارى وتكىزبەدى. امالسىز قالعان قازاق جاستارى مۇحتار شاحانوۆ قونعان قوناقۇيگە قاراي اعىلدى. سول ءتۇنى اقىن ءوزىن ىزدەپ بارعان 300-دەن استام قازاق جاستارىنا, پاتشا كوڭىل وقىرمانىنا قولتاڭبا بەرىپ, تاڭعى ءتورتتىڭ شاماسىندا الماتىعا ۇشىپ كەتكەنىن ەستىدىك. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل – قازاقتىڭ قارا ولەڭىنىڭ سانسىز جۇرەككە جارىق تۇسىرگەنىن, اقىنداردىڭ بۇرىن دا, قازىر دە ەلدىڭ ءسوزىن ايتاتىن, مۇڭىن جوقتايتىن تۋ ۇستارى ەكەنىن ايعاقتايدى.
سول ساپارىنان كەيىن مۇحتار شاحانوۆ پەن شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «قۇز باسىنداعى اڭشىنىڭ زارى» دەگەن كىتابى قىتاي تىلىنە اۋدارىلىپ, باسىلىپ, شانحايدا وتكەن كىتاپ-كورمەدە ارنايى تانىستىرىلىمى ءوتتى. مىنە, وسىنىڭ ءبارى الىستا جۇرگەن اعايىننىڭ, ەستى وقىرماننىڭ قارا ولەڭگە, مۇحتار شاحانوۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا دەگەن شەكسىز ماحابباتى.
