اقىن ءۇشىن مىنا دۇنيەنىڭ تىلسىم كۇشى دە, شەر-مۇڭى دا, قۋانىشى مەن جۇبانىشى دا ولەڭ. ادامزاتتىڭ جان دۇنيەسىن ءبىر عاجاپ راقاتقا بولەيتىن اسپاني جىرلار تۋرالى ايتىلعالى مىڭداعان جىل بولعان شىعار, مۇمكىن وداندا كوپ. بىراق ونىڭ قادىر-قاسيەتى مەن قوعامعا تيگىزەر اسەرى ءالى دە ويعا تۇزدىق بولا بەرمەك.
«زامان-اي, زامان-اي»
ءبىزدىڭ بالا سانامىزدا «قارا پيمامەن» قالعان اقىن ۇلىقبەك ەسداۋلەتتىڭ اسقاق جىرلارىنىڭ بيىكتىگى سوناۋ التاي تاۋلارىمەن, قۇنارلىلىعى تۇگىن تارتسا, مايى شىعاتىن شىعىس توپىراعىمەن ولشەنەتىندەي اسەر بەرەدى. ناعىز ولەڭگە بەرەتىن باعا دا جاقسى ويدىڭ تۋىندىسى بولماق. «ولەڭ ءوندىرىسىن قويىپ, شىن مانىندە پوەزيا جاز دەر ەدىم», دەگەن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ء«وتىنىشىن» ورىنداعان اقىننىڭ ءبىرى دە ەسداۋلەت نەمەرەسى ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق. نەبارى جيىرما جەتى جاسىندا «قارا پيمانى» جازىپ, قازاق پوەزياسىنا ۇلكەن ەكپىنمەن كەلگەن اقىننىڭ جىرلارى زاۋ بيىكتەن تۇسكىسى كەلمەيدى, كەرىسىنشە, كوككە سامعاعىسى, ورلەگىسى كەلەدى.
دانىشپان اندرە مورۋا چەحوۆتى «سوزىمەن تانىلعان باتىر» دەپ جوعارى باعالاعانىن وقىرمان جاقسى بىلەدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى دا ءبىزدىڭ قوعام انە سونداي سوزىمەن ەلگە رۋح بەرەتىن باتىرلاردى ىزدەدى. تاپتى. ۇلىقبەك قالامى سول ساتتە «زامان-ايدى» اق قاعاز بەتىنەن اق ءمارمار ءۇن شىعارتىپ, بوزىنگەنشە بوزداتىپ, قىلقوبىزداي تولعاتتى.
«ۇلدارىڭنىڭ قايدا كەتكەن قۇرىعى,
قىزدارىڭنىڭ قايدا كەتكەن بۇرىمى؟
مەيىرىمگە زارىقتىرعان زامان-اي,
زامان-اي, زامان-اي,
تۋعان جەردىڭ لايلاندى-اۋ تۇنىعى.
قايران ەلىم, قايران جەرىم قور بولعان,
جومارتتىعى سور بولعان-اي,
جارىلىستان كوز اشپاعان دالام-اي.
نەگە بىزدەر ۋ ىشەمىز سۋاتتان,
نەگە بىزدەر اجىرايمىز تۇياقتان؟
تۋعان جەردى توزدىرعانشا, زامان-اي,
زامان-اي, زامان-اي».
قازاقتىڭ باسىنا تۇسكەن ناۋبەتتەردى ەجەلگى زاماندا جىراۋلار جىرعا قوسسا, بۇگىنگى زاماندا باتىل جۇرەك اقىندار ومىرشەڭ ولەڭدەرگە ارقاۋ ەتتى. «زامان-ايدى» كەشەگى «ەلىم-ايدىڭ» زاڭدى جالعاسى دەۋگە دە بولادى. ەكەۋىنىڭ اراسىندا ءۇش عاسىر وتكەنىمەن, قازاق مۇڭى سەيىلمەپتى, ازايماپتى. «ەلىم-ايدى» تۋدىرعان «اقتابان شۇبىرىندى» بولسا, «زامان-ايدى» تۋدىرعان سەمەي پوليگونىنىڭ اششى قاسىرەتى.
«نەگە جەرگە كىرمەيمىز ءبىز ۇياتتان؟
قايران ەلىم, قايران جەرىم قور بولعان,
جومارتتىعى سور بولعان-اي,
جارىلىستان كوز اشپاعان دالام-اي.
قيراتتىق تا اتا-بابا مازارىن,
قاسىرەتتىڭ تارتتىق ەندى ازابىن.
قوڭ ەتىڭدى ويىپ بەرگەن زامان-اي,
زامان-اي, زامان-اي,
كوسىلەتىن كورپەڭ قايدا, قازاعىم؟
قايران ەلىم, قايران جەرىم قور بولعان,
جومارتتىعى سور بولعان-اي,
جارىلىستان كوز اشپاعان دالام-اي».
اقىندى دا, ونىڭ جىرىن دا زامان تۋدىراتىنىنا ەندى سەنبەي كورىڭىز. سانادان قاعازعا تامعان ساۋلەدە جاقۇت ويلار شاشىلىپ جاتادى, ال ونى قاجەتىڭشە تەرۋ – ءوز ءىسىڭ. جاقسى ولەڭدى وقۋ دا – وسىعان ۇقساس قۇبىلىس. ارينە, ءاربىر جاقسى شىعارمانىڭ ناسيحاتتالۋى, وقىرمان جۇرەگىنە جەتۋى, دەر كەزىندە وڭ باعاسىن الۋى – سول شىعارمانىڭ ەكىنشى الەمى.
«داۋىل وتىندەگى جاپىراقتار»
«مەن ءۇش رەت ومىرگە كەلدىم», دەيتىن اقىن ادونيس تۋرالى دا الەم وقىرمانى جاقسى بىلەدى. ءالي احماد سايد ەسبەر ەسىمدى قالامگەر وسى ءبىر بۇركەنشىك ەسىممەن جاقۇت جىرلار جازىپ, جۇرت جۇرەگىن جاۋلاعالى شيرەك عاسىر ءوتتى. ول 13 جاسىندا ءوز تاعدىرىنىڭ اقىن تاعدىرى ەكەنىن بىلگەن. ونىڭ اقىندىق الەمى تەك الەۋمەتتىك قۇبىلىستى عانا ەمەس, نەگىزىنەن كوركەمدىك نەمەسە ەستەتيكالىق قۇبىلىستى جىرلايتىن پوەزيانى ۇناتتى. «اتتەڭ, اقىن بولسام» دەگەن بالا قيالمەن جۇرگەن ءادونيستىڭ ءومىرىن مىنا ءبىر وقيعا كۇرت وزگەرتىپ جىبەرەدى. 1943 جىلى سيريا ءوز تاۋەلسىزدىگىن الادى: بۇل مەملەكەتتىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى شۇكىري ءال-قۋاتلي ەل ءىشىن ارالاپ ءىسساپاردا جۇرگەندە, حاسسابي اۋىلىنا جاقىن ماڭداعى ءبىر قالاشىققا كەلىپ تۇسەدى. ءالي احماد ءوز جانىنان ولەڭ شىعارىپ, ەل باسشىسىنىڭ كەلگەن قادامىن, ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن قۇتتىقتاپ, بالا جۇرەگىنەن تۋىنداعان ولەڭىن پرەزيدەنتتىڭ الدىندا وقىپ بەرۋگە دايىندىق جاسايدى. ول اۋەلى الدا بولاتىن ۇلى كەزدەسۋ تۋرالى ويشا جوسپار جاساپ تا قويادى, جوعارى لاۋازىمدىلاردىڭ الدىندا ول ولەڭىن جاتقا ايتىپ بەرەدى, ەل باسشىسى ولەڭىن ۇناتىپ وعان قامقورلىق جاسايدى. ول سوسىن: «مەنىڭ مەكتەپكە بارعىم كەلەدى» دەيدى تايسالماي. ونىڭ تىلەگى ورىندالادى. بۇل بالا قيال شىندىققا جاقىن بولدى. وسى ەرتەگى جەلىسىمەن بولاشاق ۇلى اقىننىڭ ءومىرى كۇرت وزگەرىستەرمەن تولىعادى. كوپ وتپەي ول فرانتسياداعى تارتۋس ليتسەيىنە قابىلدانادى. 1944 جىلى اتالعان ليتسەي جابىلعان سوڭ ۇكىمەتكە قاراستى مەكتەپكە اۋىسادى. ارتىنشا مەملەكەتتىك ستيپەنديانى يەلەنىپ, داماسك ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ, 1954 جىلى وسى وقۋ ورنىن فيلوسوفيا ماماندىعى بويىنشا ءتامامدايدى.
1967 جىلعى ارابتىڭ ساياسي جەڭىلىسى ونىڭ جۇرەگىنە قانجار بولىپ قادالدى. «بۇل مەنىڭ ەسىمىم» اتتى رۋحتى ولەڭىن ول وسى ساتتە وقىرمانعا ارنايدى.
«جەر بەتىندەگى سورلى جان, قاسىما كەل,
بۇل ءداۋىردى ش ۇلىعىڭمەن,
كوز جاسىڭمەن سۇرتەرسىڭ.
ءوز جىلۋىن ىزدەپ جۇرگەن تانمەنەن ورارسىڭ,
قالا دەگەن اقسۇيەكتەردىڭ شەڭبەرى.
ءوز ءزاۋزاتىن ارقالاعان توڭكەرىس بولدى كورگەنىم,
ميلليونداعان ءاندى جەرلەپ... قورىنعام.
قابىرىمە كىردىڭ بە, وندا ۇستا مەنىڭ قولىمنان:
ىلەس مەنىڭ سوڭىمنان.
مەنىڭ ءداۋىرىم قاقپامدى ءدال قازىرگە قاقپايدى,
جاھاننامنىڭ بەيىتى الدىمدا تۇر قاسقايىپ,
وعان دە بەردىم ءتوزىمدى.
سۇلتاننىڭ سۇيەك ك ۇلى...
ۇستا مەنىڭ قولىمنان:
ىلەس مەنىڭ سوڭىمنان».
سونداي-اق اقىننىڭ «قامال» اتتى كىتابىندا, ليۆانداعى ازامات سوعىسى, ءيزرايلدىڭ شابۋىلى تۋرالى تاريحي ساتتەر ءسوز بولادى, اقىر زامان, ليريكالىق جانە تۇراقتى پروزالىق تولعانىستار ءبىزدىڭ قاڭىراپ تۇرعان الەمىمىزدى كەرەمەتتەي ۇيلەسىمدىلىكپەن وزىنە تارتا تۇسەدى.
ء«شول» اتتى ولەڭىنەن:
«قيراعان شاھارلار, جەر شارى توزاڭعا
تيەگەن ارباداي».
بۇل كەڭىستىكپەن قالاي قاۋىشارىمىزدى تەك وتتى ولەڭ عانا بىلەدى.
«بەيتانىس» ولەڭىنەن:
«ەش توپىراق وعان مەكەن بولا المادى,
ءوز قانىنان باسقا.
ول پانا ىزدەپ ەدى, تاپقانى تەك
ۇيقىسىزدىق لاشىعى بولدى.
ول جالىن اتقان بەينەمەن
اق قارمەن بۇرالا بيگە باستى.
سوسىن ءتاڭسارىنى قۇشاقتاپ,
ءىڭىر بەتىنە سۋرەت سالدى.
سوسىن: جەل بىتكەن مەنىڭ سىڭارىم دەدى.
ونىڭ ەرتەڭى
كۇن مەن كوكجيەكتى توعىستىرعان كەمە بولدى».
جالپى, ءادونيستىڭ ءار كىتابىنىڭ اتى دا تاعدىرلى دەۋگە بولادى. «كۇن مەن ءتۇننىڭ پاراقتارى», «تەڭىز عانا ۇيىقتاي الادى», «سۇيىسپەنشىلىكتىڭ جەتكىزىلۋى», ء«ادونيستىڭ قانى», «داۋىل وتىندەگى جاپىراقتار», «كۇلدەر مەن راۋشاندار اراسىنداعى ءبىر ءسات» بولىپ كەتە بەرەدى. قۋانىشى مەن جۇبانىشى ەگىز الەمدە ول تۇرلاۋسىز قوعامعا, ومىرگە پوەزيانىڭ كۇشىمەن قارسى كەلدى. قارسى كەلە بەرەدى دە. «مەن كۇندەردىڭ كۇنىندە الەمدىك اقىن بولۋىم كەرەك», دەگەن اساۋ ارمان ونى ۇزدىكسىز العا جەتەلەپ كەلەدى. سول ارمانىنا جەتەرى ءسوزسىز.
