وتەل الىمدى تومەندەتۋدىڭ ناتيجەسى

الەمدەگى قانداي دا ءبىر جولمەن كەلگەن الىم-سالىقتىڭ ءمانى ‒ ءبىر جاعىنان ەكولوگيالىق قا­ۋىپ­­سىزدىكتى قورعاۋ بولسا، ەكىن­شى جاعىنان جەرگىلىكتى ءوندى­رىس­تى قولداۋ. بۇگىندە نارىق­قا اۆ­تو­كولىكتىڭ نەگىزگى جەت­كى­زى­لىم­دە­رىن قامتاماسىز ەتە­تىن وتان­دىق اۆتوموبيل وندىرۋ­شى­لەردى قولداۋ اۆتوپاركتى دامى­تۋ­دىڭ ماڭىزدى تۇسى بولىپ سانالادى. سونىمەن بىرگە ءاۆتووندىرىس – رەسپۋبليكاداعى ماشينا جاساۋ مەن ناقتى سەكتوردىڭ درايۆەرى سانالادى.

جالپى العاندا، اۆتوپاركتى جا­ڭارتۋعا، سونداي-اق حالىقتىڭ جاڭا اۆتوكولىك ساتىپ الۋ مۇم­كىندىگىنە مەملەكەتتەن جەڭىل­دە­تىلگەن اۆتوكرەديت بەرۋ جۇ­يە­سى وڭ ىقپالىن تيگىزۋدە. وتەل الىمىن (اۆتوكولىكتى تىر­­كەۋ­گە قا­تىستى، سونداي-اق باس­قا دا الىم­دار) تومەندەتۋ اۆ­تو­­­پارك­تىڭ جاڭارۋىنا ىقپال ەت­پەي­دى، كەرىسىنشە، ىشكى نارىققا كورشىلەس ەلدەردەن، جالپى شەتەلدەن اۆتوقوقىستاردىڭ اعىلۋىنا اكەلەدى.

ەگەر زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزىلگەنگە دەيىنگى جانە ودان كەيىنگى ديناميكاعا نازار اۋداراتىن بولساق، وندا قازاقستاندىق اۆتوموبيلدەردىڭ نارىقتاعى ۇلە­سىنىڭ وزگەرمەگەنى، شامامەن 61% دەڭگەيىندە قالعانى اڭعا­رى­لا­دى. ال ءوندىرىستىڭ ءوسۋى جەدەلدەي ءتۇسىپ، 2022 جىلعى قاڭتار-ءساۋىردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءبىر جىل بۇرىنعى كەزەڭگە قاراعاندا 19،2%-عا تەڭەلدى، ما­مىر-جەلتوقسان ايلارىنىڭ قو­­رى­تىندىسى بويىنشا بىردەن 31،6%-عا جەتتى. يمپورت كەرىسىن­شە، كادەگە جاراتۋ الىمى تومەن­دە­گەنگە دەيىن دە، ودان كەيىن دە ازا­يىپ وتىر.

ەnergyprom.kz مونيتورينگتىك كومپانياسى ۇسىنعان مالىمەتتەر بو­يىنشا، وتكەن جىلى قازاق­ستان­نىڭ ىشكى نارىعىندا 159،8 مىڭ جاڭا جەڭىل اۆتوكولىك ساتىلدى، بۇل الدىڭعى جىلمەن سا­لىستىرعاندا 8،4%-عا ارتىق. بۇل رەتتە ەكسپورتقا 10،2 مىڭ كو­لىك جىبەرىلدى. قولدا بار رە­سۋرس­تاردىڭ 60،8%-ىن ء(بىر جىل بۇرىنعى 50،9%-عا قارسى) وتاندىق وندىرۋشىلەر قامتاماسىز ەتتى. بۇل 103،3 مىڭ اۆتوكولىك، ياعني ءبىر جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا 20،8%-عا ارتىق. يمپورت 14،6%-عا، 66،6 مىڭ اۆتوكولىككە دەيىن قىسقاردى (رەسۋرستاردىڭ تەك 39،2%-ى، وتكەن جىلدىڭ جارتىسىنا جۋىعى).

ەلىمىزدەگى تىركەلگەن جەڭىل اۆ­تو­كولىكتەر قانشا دەگەنگە كەلسەك، ۇلتتىق ستاتيستيكالىق بيۋروسى وتكەن جىلدىڭ اقپانىنان باستاپ مالىمەتتى بەرۋ جۇيەسىن وز­گەرتكەندىكتەن، اقپاراتتى سول­ ساتتەن باستاپ سالىستىرعان ءجون. ەگەر كوكتەمنىڭ باسىنان ما­­مىرعا دەيىن كادەگە جاراتۋ الىمى قىس­قار­تىلعان كەزدە اۆتوپاركتىڭ ن­ە­گىزگى وزگەرىسى جاڭا اۆتوموبيل­دەر سانىنىڭ ء(ۇش جىلعا دەيىن قولدانىلعان) 22،2 مىڭعا ۇلعايۋى ەسەبىنەن ورىن السا، وسىدان كە­يىن مامىر مەن جەلتوقسان ارا­لىعىندا اۆتوپارك 86 مىڭ اۆتو­كولىككە ۇلعايدى. الايدا ولار­دىڭ ىشىن­دەگى جاڭالارىنىڭ سانى – نە­بارى 28،2 مىڭ، تاعى 33،7 مىڭى جۇرىلگەنىنەن ون جىلدان اسقان اۆتوموبيلدەردى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە 22،8 مىڭى – جيىرما جىلدىق ەسكى ماشينالار.

وتەل الىمنىڭ تومەندەتىلۋى قالاي اسەر ەتسە دە، رەسپۋبليكا اۆتوونەركاسىبى وڭ قارقىندا دامىپ كەلەدى. مىسالى، 2022 جىلعى قاڭتار-مامىر ارا­لى­عىن­دا شى­عا­رىل­عان اۆتو­كولىك قۇرال­دا­رىنىڭ جالپى سانى ءبىر جىل بۇرىنعى 26 مىڭعا (پليۋس 18%) قارسى 30،7 مىڭ بىرلىكتى، ال تىكەلەي جە­ڭىل اۆتوموبيلدەر ءبىر جىل بۇ­رىنعى 22،9 مىڭعا قارسى (پليۋس 19،2%) 27،3 مىڭدى قۇرادى. ما­مىر-جەلتوقسان ايلارىنىڭ ارا­لى­عىندا اۆتوكولىك قۇرال­دا­رى­نىڭ ءوندىرىسى، جالپى العاندا 83،2 مىڭ بىرلىككە، جەڭىل ماشينالار 76 مىڭ بىرلىككە جەتتى.

ەل جولدارىنداعى اپاتتارعا نازار اۋدارساق، وتكەن جىلدىڭ قاڭتار-ءساۋىر ايلارىندا اپات سانى جىلدىق ءوسىمدى 2،9%-عا كور­سەت­سە، وندا مامىردان جەل­توق­سان­عا دەيىنگى ارالىقتا ءبىر جىل بۇرىنعى ۇقساس كەزەڭگە قاراعاندا بىردەن 7،7%-عا كوبەيگەن. ناتي­جەسىندە، 2022 جىلدىڭ قورى­تىن­دىسى بويىنشا جول-كولىك وقي­عا­لارىنىڭ سانى 6،4%-عا ءوستى، بۇل سوڭعى جىلدارداعى ەڭ ۇلكەن ءوسىم. ديناميكا وسى اپاتتان زارداپ شەككەندەردىڭ سانىمەن دە باي­قالادى.

وسىلايشا، «وكم وپەرا­تو­رىنىڭ» تاراتىلۋى جانە وتەل الىمدارىن باسقارۋدىڭ «جا­سىل دامۋ» مەملەكەتتىك كومپا­نيا­سىنا بەرىلۋى بۇل جۇيەگە اشىق­­تىقتى قوساتىن شارا بولسا، قال­عان ماسەلەلەر – مىسالى، الىم­داردىڭ وزگەرۋى سالدارىنان ەلىمىزدىڭ جولدارىندا اۆتو­قو­قىستىڭ كوبەيۋى، ەكولوگيا مەن حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى وزەكتى بولىپ قالىپ وتىر.