«سۋجىلاعان»

سويتسەك، اعايىننىڭ شاعىمىنا نەگىز بولعان اۋىلداعى اۋىز سۋ جايى ەكەن. ءبىر جاق­سىسى، ەلدى مەكەندە سۋدان ماسەلە جوق، ءار ءۇيدىڭ اۋلاسىندا ءمولدىر سۋ اعاتىن قۇبىر بار ءارى ەڭ تازا سۋ دا وسى اۋىلدا سياقتى كورىندى. شۋ كوشە باسىنداعى ۇزدىكسىز اعىپ تۇرعان سۋ قوندىرعىسىنان شىققان. وكرۋگكە جاڭادان اكىم بولىپ كەلگەن جاس جىگىت اۋىلداعى سونداي سۋ قوندىرعىلارىن الدىرىپ تاستاعان كورىنەدى. بۇل ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزگە ۇناماعان. ءۋاجى بار: اكىم كەلە سالا جىلدار بويى اعىپ تۇرعان سۋدى توقتاتىپ، جۇرتتىڭ تەگىن سۋ ىشۋىنە كەدەرگى بولعان-مىس. راسىمەن، كوشەدە ورنالاسقان كولونكالارداعى سۋدىڭ سۇراۋى جوق-تى. جانە ودان سۋ تاسىپ ءىشىپ جۇرگەن جان بالاسىن تاعى كەزدەستىرۋ قيىن. بىراق ەل اعاسى اكىمنىڭ بۇل ءىسىن قۇپ كورمەيدى. ماسەلەگە بىرجاقتى قاراماس ءۇشىن اكىمگە دە حابارلاستىق. قىزىق بولعاندا، بىزگە تۇرعىننىڭ شاعىمى ەمەس، اكىمنىڭ جاۋابى ۇناعان ەدى.

«اۋىز سۋدان پروبلەما جوق. سۋسورعىش ستانسا مەن قۇبىر جەلىسى كەڭەس كەزىنەن قالعانىمەن، كەيىن جاڭعىرتىپ، قاجەتتى سۋدى جيناپ، بولەتىندەي جاعدايعا كەلتىرىلگەن. ءار ۇيگە قۇبىر تارتىلعان. سۋمەن قامتۋعا جا­ۋاپتى مەكەمە بار. تۇرعىندار دا ىشكەن سۋدىڭ اقىسىن تولەپ ۇيرەنگەن. ال اۋىلدىڭ ىشىندە ەكى جەردە كولونكا بولعان. ول قىسى-جازى اعىپ تۇرادى، بىرەۋ مال سۋارادى، بىرەۋ كولىك جۋادى دەگەندەي، سۇراۋى جوق بولاتىن. بىراق سول اققان سۋدىڭ قۇنىن تاعى حالىق تولەپ كەلىپتى. ءيا، «ۆودوكانال» ارتىق جۇمسالعان سۋ ءۇشىن تۇرعىندارعا قوسىمشا شىعىن ەسەپتەپ وتىرعان. بۇل اۋىز سۋ قۇنىنىڭ باسقا اۋىلدارمەن سالىستىرعاندا قىمباتقا شىققانىن كورسەتتى. وسىنى رەتتەپ، كوشەدەگى سۋ قۇبىرلارىن جاپتىق. تەك، مۇنىمىز تاكسي جۇرگىزۋشىلەرىنە ۇناماعان سياقتى، ولار كۇندە سول جەرگە بارىپ كولىكتەرىن جۋاتىن ەدى...»، دەدى اكىم بىزگە جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ.

وسىلايشا، ول تاقىرىپ جابىلعان. كۇندەر وتە كەلە قازىرگى قوعامنىڭ ىسىراپشىلدىققا قاتىستى كوزقاراسى الگى ويعا تاعى تۇرتكى سالىپ وتىر. ىسىراپ بولعاندا، سۋ ماسەلەسىنە قاتىستى. شىنىمەن ءبىز سۋدى، ونىڭ ىشىندە اۋىز سۋدى ۇنەمدەۋگە كەلگەندە وتە سالعىرتپىز. مۇمكىن، ەلدە سۋ تاپشىلىعى سەزىلمەيتىن شىعار، بىراق بۇل پروبلەما كۇن وتكەن سايىن قوردالانىپ كەلەدى. جانە ول مۇقىم الەمنىڭ باس اۋرۋىنا اينالىپ وتىر. ماسەلەن، بۇۇ ساراپشىلارى تازا سۋعا مۇقتاج تۇرعىنداردىڭ 80 پايىزى پەريفەريادا تۇراتىنىن انىقتاعان. ال قالاداعى ادامداردىڭ 96 پا­يىزى تازا سۋ ۇعىمىن قۇبىردان اققان سۋ دەپ ۇعادى ەكەن. جالپى، دەرەكتەردەن جاھاندا 2،21 ملرد ادام تازا سۋعا ءزارۋ ەكەنىن بىلدىك. ال سۋ ساپاسىنىڭ تومەندىگى مەن جەتىسپەۋشىلىگى الەمدەگى 4،52 ملرد ادامنىڭ سانيتارلىق تالاپقا ساي ءومىر سۇرۋىنە كەدەرگى بولىپ وتىر. وكىنىشتىسى، تازا سۋ مۇقتاجدىعى بالالار اراسىنداعى ءولىم-ءجىتىمنىڭ ارتۋىنا دا سەبەپ بولۋدا. انتيسانيتارلىق جاعداي ءتۇرلى جۇقپالى ىشەك اۋرۋلارىنىڭ تارالۋىنا اكەلىپ، سونىڭ كەسىرىنەن جىل سايىن 5 جاسقا تولماعان 300 مىڭعا جۋىق ءبۇلدىرشىننىڭ شەتىنەيتىنى جايىندا سۇمدىق تسيفرلار بار. جالپى، سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسى شەشىلمەگەن مەملەكەتتەردە جەر حالقىنىڭ ۇشتەن ءبىرى تۇرادى. باسقاشا ايتقاندا، الىپ جەردەگى ءار ون ادامنىڭ تورتەۋى تازا سۋعا ءزارۋ دەگەن ءسوز.

راسىمەن، ءبىز تاۋبە دەۋىمىز كەرەك. سونداي-اق قوعامعا سوزىمىزگە جوعارىدا ارقاۋ ەتكەن اۋىلداعى اكىم سياقتى ۇنەمشىل شەنەۋنىكتەردىڭ كوپ بولعانى پايدالى بولار ما ەدى دەيسىڭ. بىزشە، اكىمدەردى تاعايىنداردا جاناشىرلىقتان بولەك، ۇنەم­شىلدىك قاسيەتىن دە ەسكەرۋ كەرەك. مۇنداي ويدى مەملەكەت باسشىسى بىلتىرعى جولداۋىندا دا ايتقان ەدى. «جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ مىقتى جۇيەسى ازاماتتاردىڭ ءوزى تۇراتىن جەردەگى تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋعا تىكەلەي قاتىسۋىنا نەگىز بولاتىنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ءوز قالاسى، اۋدانى مەن اۋىلىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الۋعا قازاقستاندىقتاردىڭ قاشاندا دا­يىن ەكەنى انىق. ادامداردى جەتە باعالاماۋعا بولمايدى. ولارعا قولدارىنان كەلەتىن وكىلەتتىكتەردى بەرۋدەن قورىقپاعان ءجون»، دەدى پرەزيدەنت.

ايتپاقشى، اۋىلدى قويىپ، استانانىڭ وڭ جاعالاۋىنداعى كوشەلەردە توقتاماي اعىپ تۇرعان سۋ قۇرىلعىلارىن كورۋگە بولادى. ەسە­سىنە، استانالىقتاردىڭ الگى كولونكادان سۋ العا­نىن كورمەپپىز ءارى باس قالادا ءفيلترسىز سۋ ءىشۋ دەگەن تۇسىنىك جوق. سول، ماڭايى قاتىپ، مۇزتاۋعا اينالعان قون­دىرعىنى كورگەن سايىن باياعى ءۋاجىن تىڭ­داعان اۋىل اكىمىنە تاعى تەلەفون شال­عى­مىز كەلەدى. بىراق ول استانالىق اۋداننىڭ باسشىسى ەمەس قوي...