«كوز قىرىڭدى سالىپ قوي قورىمدارعا...»

بارعان سايىن سەرىكتىڭ «ەپيتافياسى» ويعا ورالا بەرەدى.

«شارۋا ەدىم تىرلىكتىڭ كوشىنە ەرگەن،

تاۋساپ تاتتىم جەردەگى نەسىبەمنەن.

كوپ جىل بولدى ماڭگىلىك ۇيقىدامىن،

توپىراعىم بۇيىردى وسى جەردەن»، دەگەن اقىننىڭ وسى ءبىر شۋماعى باسىمىزدا شىڭىلداپ تۇرىپ الادى.

قابىرستانداعى زيراتتار ىشىنەن سەرىكتىڭ قۇلپىتاسىن جازباي تانيسىڭ. كوكسۇر ءتۇستى قۇلپىتاس سونادايدان كوزگە وتتاي باسىلادى. تالاستىڭ تول­قىنىمەن تەربەلىپ ولەڭ جازعان اقىن­نىڭ دەنەسى دە وزەن ارناسىنان الىس كەتپەگەن. اۋدەم جەردە تايتالاسقا تولى تىر­شىلىكپەن جارىسىپ تالاس اعىپ بارادى.

اقىننىڭ «قۇس قانات عۇمىر» اتتى ولەڭىنە جازىلعان ءاندى بۇگىندە قازاقتىڭ ماڭدايالدى ءانشىسى مەيرامبەك بەسپاەۆ شىرقاپ ءجۇر. ءانشىسىن تاپقان ءاندى جۇرت تا سۇيسىنە تىڭدايدى ەمەس پە؟ ەستى سوزگە جازىلعان ءان دە ءبىر كۇنى رەتروعا اينالادى. قازىردىڭ وزىندە رەترو بولىپ كەتپەسە. بىراق ولمەيدى عوي.

«تاڭ اتسا بولدى كۇن باتتى،

ۇرشىعىن مەزگىل زىرلاتتى.

قۇس قانات مەنىڭ عۇمىرىم،

قاناتىن تاعى ءبىر قاقتى.

تۇساۋداي تۇتام تىرلىكتە،

تەنتىرەپ تەككە جۇردىك پە؟!

جويىلىپ جەردەن كەتەر مە ەك،

جوباسى تۇسكەن ءبىر نۇكتە»،

دەپ جىرلاعان اقىننىڭ ورتامىزدان كەتكەنىنە دە جيىرما جىلعا جۋىقتاپتى.

بىرەۋگە ءوزىم، بىرەۋگە كوزىم، بىرەۋگە ءسوزىم ۇناسىن دەگەن جالتاقتىقتان ادا بولعان اقىننىڭ مۇراسى وتباسىنا، ءارى كەتسە كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرىنە، جاس قالام­گەرلەرگە عانا كەرەك سياقتى. جاس­تاردىڭ قولىنان نە كەلسىن؟! ادەبي كەشتەردە سەرىك­تىڭ ولەڭدەرىن وقىپ، ەكىنشى عۇ­مىر سىي­لاۋعا تىرىسادى. ودان اسىپ قايدا با­رادى؟ ۇسىنىستاردى سان رەت ايتسا، ونى ەشكىم قۇلاققا ىلمەسە قايتسىن ولار؟

سەرىكتىڭ اڭسارى، جۇرەك سىرى، ارمانى ولەڭدەرىندە تۇنىپ تۇر. بىلۋىمىزشە، 2003 جىلدىڭ قارالى قاراشاسىندا فانيدەن باقيعا كوشكەن اقىننىڭ ء«پارۋانا» اتتى جيناعىنىڭ جارىق كو­­رۋىنە سول جىلدارى تالاس اۋدانىن باس­قارعان باتىربەك كۇلەكەەۆ ىقپال ەتىپتى. كاسىپكەرلەردىڭ باسىن قوسىپ، اقىن مۇراسىنىڭ جارىققا شىعۋىنا مۇ­­رىندىق بولعان باتىربەككە العىس ايت­­قانداردىڭ قاراسى دا قالىڭ.

سەكەڭ ءومىر مەن ءولىم اراسىنداعى تارتىستى، اجال الدىنداعى كىسىنىڭ السىزدىگىن جىرىنا ارقاۋ ەتتى. ولەڭدەرىمەن ءوزىنىڭ تاعدىرىن جازىپ كەتكەن تالانتتى حالقى قادىر تۇتتى. قاي كەزدە دە جانىنان تابىلدى. وزەگىندەگى وكىنىش ءورتىن ولەڭمەن باسقان اقىنعا دەگەن جۇرتتىڭ ماحابباتى دا بولەك بولدى.

سەرىك اقىننىڭ سوزىنە جازىلعان «اۋزىنان ايدىڭ تۇسكەن قىز» دەگەن ءاندى تاعى دا سول مەيرامبەك بەسپاەۆتىڭ ورىن­داۋىندا جۇرت جىلى قابىلدادى. ءسوزى مەن سازى ۇيلەسكەن شىعارمانى ەل ءالى كۇنگە دەيىن شىرقاپ جاتادى. ارينە، جۇرەكتەرگە ءمور بولىپ باسىلعان سوڭ دا ۇمىتىلمايتىن شىعار. ويتكەنى ءسوزىن سەرىك تومانوۆ جازىپ ەدى عوي.

سەكەڭ دۇنيەدەن وتكەندە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن رەسپۋبليكالىق ءمۇشايرا ۇيىمداس­تىرىلعان بولاتىن. راسىندا، تومانوۆقا قازىر ەشتەڭە كەرەك ەمەس. تىرىسىندە قا­زاق­ستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشە­لىگىنە دە وتپەپتى... ءار ۋاقىتتىڭ ءوز زاڭ­­دىلىعى شىعار، ايتپەسە قازىر 20 جاستاعى جىگىتتەر وداقتىڭ مۇشەسى بو­لىپ ءجۇر عوي. ايتپاقشى، 50 جانە 60 جىل­دىعىندا وبلىس­تىق دەڭگەيدە ءمۇشاي­رالار وتكى­زىلدى. سوسىن شاعىن اۋدي­توريالاردا ەسكە الۋ كەشتەرى ۇيىم­داستىرىلدى. بولدى.

ء«بىزدىڭ سەرىك ءۇشىن ولەڭنەن بيىك دۇنيە بولعان ەمەس. قۋانعان، جابىققان كەزدەرىنىڭ ءبارى كوز الدىمدا عوي. سەرىكتىڭ ارمانى كوپ ەدى. امال نەشىك؟! اقىننىڭ مىنەزى قانداي بولاتىنىن دا سەرىكتىڭ بويىنان كوردىم»، دەيدى اقىننىڭ جارى بيبىگۇل ورازباەۆا.

سەكەڭنىڭ رۋحىنا ارنالعان كەشتەردە ءجيى-ءجيى پىكىر بىلدىرەتىن رۋحتاس باۋىرى، اقىن مارالتاي رايىمبەك ۇلى بىردە: «ونى ادەبي ورتا تانىعان ءھام مويىن­داعان بولاتىن. ايتسە دە، ول كارتادا جوق ەلدى مەكەن سەكىلدى ەلدەن بولەك ەلەۋسىز كۇن كەشتى. ونىڭ جانىنا ۇڭىلۋگە ەنجارلىعىمىز تۇساۋ بولعانى دا راس»، دەگەن ەدى.

راسىندا دا، ماقالادا سەكەڭنىڭ «قى­زىل كويلەك» دەگەن ولەڭى تۋرالى تول­عانۋعا، بولماسا باسقا شىعارماسى تۋرالى وي وربىتۋگە بولۋشى ەدى. الايدا ونى ماقسات ەتپەدىك. سەرىكتى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ۇمىتىپ بارا جاتقانى راس. ەسكە تۇسىرەيىك دەگەن ويمەن مەيرامبەك بەسپاەۆ ورىنداپ جۇرگەن ەكى ءانىن مىسال رەتىندە الدىق. نەگە دەيسىز عوي؟..

وبلىستىق مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرلان ءجۇنىسباي سول مەيرامبەك مۇشەسى سانالاتىن «مۋزارت» توبىنىڭ پروديۋسەرى بولعانىن جۇرت جاقسى بىلە­دى. قايبىر جىلى باسقارما باسشى­سى قىز­مەتىنە توپ ەتە تۇسكەن ەر­لان ءجۇنىس­بايدىڭ اۋزىنان سەرىك تو­مانوۆ، با­ۋىرجان ۇسەنوۆ، ارتىعالي ىبى­راەۆ­تار تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ەستى­مەپپىز. سەرىكتى تاني ما، تانىماي ما، كىم ءبىلسىن؟ مەي­رامبەك شىرقايتىن اندەردى ەسكە سالساق ەسىنە تۇسەر دەپ پايىمدادىق... ارينە، تانىمايتىن بولسا... قىسقاسى، وبلىس اكىمىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرگەن كەزدەرىندە رەسپۋبليكالىق ايتىس، تاعى باسقا ءىس-شارالارىن جىپكە تىزگەندەي قىلىپ اي­تىپ بەرەتىن ەرەكەڭ ءوڭىر پوەزياسى تۋرالى ءلام-ميم دەمەيدى. ايتكەنمەن، تو­مانوۆ تۋرالى بىردەڭە بىلەتىن بولار؟

سەرىك تومانوۆتىڭ دۇنيەدەن وزعا­نىنا كەلەسى جىلى 20 جىل تولادى ەكەن. ءبىز ءالى كىتاپحانا دەڭگەيىنەن اسپاي ءجۇر­مىز. مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇ­جات­تاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى شىند­اپ نيەت­تەنسە، تاراز تورىندە سەرىك­تىڭ اتىمەن بايلانىستىرىپ، پوەزيا فەستيۆالىن وتكىزىپ جىبەرەر مە ەدى. شىعىستىڭ جەتى شايىرى تامسانا جىرلاعان كونە شاھاردا سەرىككە دەيىن دە، سەرىكتەن كەيىن دە سۇراپىل اقىندار از بولعان جوق. بىراق جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ەلىمىزدىڭ كوپ وڭىرىندە وتكىزىلەتىن، پوەزياعا قۇرمەت كورسەتىلەتىن ءىس-شارالارعا قارجى بولۋگە كەلگەندە ق ۇلىقسىز. ولار ءۇشىن ايتىس وتسە بولدى... كىم ءبىلسىن، ەرلان ءجۇنىسباي بۇل شارۋانى كەلەسى جىلى قولعا الاتىن بولار... قالاي بولعاندا دا مىنا شۋماقتى ەسىندە ساقتاسا ەكەن.

«ەي، تىرىلەر!

ءومىر جوق ءولىم باردا.

تىلەگىم سول: سوقپاسىن جولىڭ جارعا،

قۋ تىرلىكتىڭ باعاسىن بىلگىڭ كەلسە،

كوز قىرىڭدى سالىپ قوي قورىمدارعا».

جامبىل وبلىسى