وقىعان ازامات كىم؟

كوپتەگەن ماڭىزدى سالادا ارتتا قالۋ­شى­لىق بار، ال سىبايلاس جەمقورلىق بويىن­شا تالايدان قارا ءۇزىپ، الدا كەلەمىز...

ءيا، قازاقستاننىڭ تابىستارى بار، بىراق بۇل حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاع­دايىنا، مادەني-رۋحاني ومىرىنە، قوعام­دىق كوڭىل كۇيگە وڭ اسەرىن تيگىزە الار ەمەس. ساياسي-ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ورتا­لى­عىنىڭ دەرەگى بويىنشا بۇگىندە ەلىمىز­دە كەدەيلىك شەگىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىقتىڭ سانى 5،5 ملن توڭىرەگىندە كورىنەدى. بۇگىنگى احۋالىمىز وسىنداي بولسا، وندا جوعارى ءبىلىمدى ازاماتتارى كوپ ەل دەگەن «داڭقىمىز» قايدا قالادى، الگى ەكونوميكالىق بەلسەندى بىلىم­دى­لە­رىمىزدىڭ كۇش-جىگەرى قايدا جۇمسالىپ جاتىر؟ ەلى­مىز­دەگى 120-دان استام جوعارى وقۋ ورنىن جىل سايىن ءبىتىرىپ شىعاتىن مىڭداعان تۇلەك­تىڭ يگىلىگىن نەگە تولىق كورە الماي وتىرمىز؟ بۇل سۇراققا كىم جاۋاپ بەرەدى؟ ەگەر بۇل ساۋالدارعا ءتيىستى ورىندار ناقتى جاۋاپ بەرە الماسا، جوعارى ءبىلىمدى ازاماتتارى كوپ ەلدىڭ بولاشاعى جارقىن، الەۋەتى دە زور، بەدەلى دە بيىك بولادى دەگەن تۇسىنىكتىڭ قازاقستان جاعدايىندا ءمانى بولا قويماس. بالكىم بىزگە جوو-لاردى بىتىرگەن تۇلەكتەردى جوعارى ءبىلىمدى ازاماتتار دەپ تانىعاننان گورى ولاردى جاي عانا «بىتىرۋشىلەر» دەپ اتاعانىمىز دۇرىس شىعار. سوندا، جوعارى ءبىلىمدى ازامات دەگەن مارتەبەلى ستاتۋسقا ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن، قارىم-قابىلەتىن ەل يگىلىگىنە بار مۇمكىندىگىنشە جۇمساپ جۇر­گەندەردى لايىقتى دەپ تانىپ، ماسەلەنىڭ ءمانى­سىن اشا تۇسەر ەدىك.

ارينە، بىتىرۋشىلەردىڭ تولىققاندى جوعا­رى ءبىلىمدى ازامات-مامان اتانۋىنا ءبىرىن­شى كەزەكتە جوو-لاردىڭ ءبىلىم بەرۋ ساپا­سىنىڭ دەڭگەيى اسەر ەتەدى. ءبىلىم بەرۋ ساپاسى تومەن وقۋ ورنىن بىتىرۋشىلەردىڭ جوعارى ءبىلىمدى ازامات اتانۋى نەعايبىل. ول جاي ديپلوم يەسى عانا بولىپ قالىپ قويادى. بۇدان دا ماڭىزدىسى – جوو-لاردى بىتىرۋشىلەردىڭ ماماندىعىنا ساي ءارى لايىقتى ەڭبەكاقىسى بار جۇمىسقا ورنالاسۋى. ەگەر مەملەكەت تاراپىنان مۇمكىندىك بەرىلەر بولسا، جوو-لاردى بىتىرۋشىلەر ناعىز جوعارى ءبىلىم­دى ازاماتتار قاتارىنا سەنىمدى تۇردە قوسى­لار ەدى. دەمەك بىتىرۋشىلەردىڭ جوعارى ءبىلىم­دى ادام اتانۋىنا مەملەكەت پەن جوو-لاردىڭ ىقپالى ايرىقشا. بۇل ەكى تاراپتان ايتىلعان ماسەلەدە ءتيىمدى ءىس-قيمىل بولماسا، وندا ديپلومدى قارا جۇمىسشىلارى كوپ ەل بولىپ قالا بەرەمىز. سونداي-اق بىزدە قانشاما جوو بار، قانشاما تۇلەگىمىز ديپلوم الدى دەپ جالعان ماقتاننان اسا الماي، قۇرى بوسقا وكپە وشىرەمىز.

وسى ارادا ايتا كەتەر جايت، ءبىز نارىقتىق ەكونوميكا دەندەپ ەنگەن قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. دەمەك سۇرانىسقا ساي ارەكەت ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا دەن قويۋىمىز كەرەك-اق. بۇل ورايدا عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى باسقا مينيسترلىكتەرمەن، ءىرىسى بار، ۇساعى بار ءوندىرىس ورىندارىمەن، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى كاسىپورىندارمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەپ، ءوزىنىڭ مەنەدجەرلىك قىزمەتىن ساۋاتتى ءارى ءتيىمدى جۇرگىزگەنى ابزال.

سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ءىس-قي­مىل جاساۋدىڭ سەنىمدى ءارى زاڭدى تەتىكتەرى ىسكە قوسىلماي پايدا جوق. ارينە، سۇرانىس­تىڭ كولەمىن انىقتاۋ وڭاي. بىراق سول سۇرانىستى وتەۋگە جىبەرىلگەندەر قىزمەتىنە ساي لايىقتى يگىلىك كورە الا ما؟ مىنە، ۇكىمەت وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋعا ءتيىس. سوندا عانا سۇرانىسقا يە ماماندىق يەسىن دايارلاۋدا سەنىمدىلىك ورناپ، مەملەكەت ءوزى گرانت ءبولىپ وقىتقان ازاماتتىڭ كوزىنە تۋرا قاراي الادى.

جالپى، قوعامدا بۇرىننان كەلە جاتقان جاعىمسىز ءۇردىس بار، ول – نە بولسا، و بولسىن، ايتەۋىر ءبىر ديپلومدى ەنشىلەۋ. وسى قۇجاتقا قول جەتكىزۋ مەكتەپتى بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ كوپ­شى­لىگىنىڭ بيىك ماقساتتارىنىڭ العاش­قىسى. جارايدى دەلىك. ماقساتىنا جەتسىن، سودان كەيىن نە بولادى؟ كوبىسى العان ديپلومىن ساندىقتىڭ تۇبىنە تاستايدى. جەتكەن ماقساتىنىڭ «قىزىعى» سول عانا. ايتەۋىر جۇرتتان قالماۋ ارەكەتى. بۇل ءۇردىس كوپتەن بەرى باسەكەگە قابىلەتسىز، ءبىلىم بەرۋ ساپاسى كوڭىل كونشىتپەيتىن، ماتەريالدىق-تەحني­كا­لىق بازاسى جۇپىنى، قىسقاسى ۋاقىت تالابىنا جاۋاپ بەرە المايتىن جوو-لاردىڭ اسىعىن الشىسىنان ءتۇسىرىپ كەلەدى. وزگەرگەن الەمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتساق تا، ەسكى دە ءوزىن ءوزى اقتاماعان ءۇردىس – «ايتەۋىر ءبىر ديپلوم الىپ قويا سالايىن، ەرتەڭ ءبىر كەرەگىمە جارار» نەمەسە «باسقادان قالىپ قويمايىن، مەن دە ءبىر وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ الايىن» دەگەن تاپتاۋرىن تۇسىنىكتەن باس تارتار ەمەسپىز. مىنە، بىزگە سانانى وزگەرتۋ قاجەت. ونسىز ەسكى سۇرلەۋگە ءتۇسىپ الىپ، اداسقان بەتىمىزبەن جۇرە بەرەمىز. بۇل ۇتىلۋدان وزگە ەشتەڭە ەمەس.