كەز كەلگەن مەملەكەتتە ادىلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ نەگىزگى شارتى – سوت تورەلىگىنىڭ ءادىل بولۋى، ادامداردى مانسابىنا، بايلىعىنا، شىققان تەگىنە قاراپ الالاماۋى. سوندىقتان دەموكراتيانىڭ داڭعىلىنا تۇسكەن ەلدەر سوت قىزمەتىنە ەرەكشە ءمان بەرەدى. قازاقستاندا دا بۇل سالاعا قاتىستى بىرقاتار جاڭاشىلدىق ەنگىزىلمەك. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ حالىققا بيىلعى جولداۋىندا قوعامدا زاڭ ۇستەمدىگى بەرىك ورنىعىپ، سوت تورەلىگى ءادىل اتقارىلۋى قاجەت ەكەنىنە توقتالدى.

«قازىلار قاۋىمىن شۇعىل تۇردە قايتا ىرىكتەپ، جاڭارتىپ جاساقتاۋ كەرەك. قازىلار جوعارى بىلىكتى، ادال، سونداي-اق جەمقورلىقتان تازا بولۋى قاجەت. ەڭ الدىمەن بارلىق سۋديانىڭ مارتەبەسىن تەڭەستىرگەن ءجون. ولار وزىنەن جوعارى تۇرعان ارىپتەستەرىنە تاۋەلدى بولماۋى كەرەك»، دەدى پرەزيدەنت.
وسىلايشا، الداعى ۋاقىتتا كوپتەگەن سوت توراعاسى لاۋازىمى سۋديا لاۋازىمى بولىپ وزگەرمەك. سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى سوت توراعاسى جانە سوت القاسىنىڭ توراعاسى لاۋازىمىنا ۇمىتكەردى سۋديالار وزدەرى سايلايتىن ءتاسىل ەنگىزۋدى ۇسىندى. جوعارعى سوت سۋديالارىن دا سايلاۋ ارقىلى تاڭداۋ ءتاسىلىن ەنگىزۋ قاراستىرىلماق. مۇنداي باستاما جۇزەگە اسقان جاعدايدا پرەزيدەنت ۇمىتكەرلەردى بالامالى نەگىزدە سەناتقا ۇسىنادى.
قازىرگى قولدانىستاعى زاڭعا سايكەس سۋديالار تاۋەلسىز ارەكەت ەتەدى. اتا زاڭىمىزدان باستاپ بىرقاتار نەگىزگى زاڭناما بۇعان كەپىلدىك بەرەدى. سۋديا تورەلىك ەتەر كەزدە كونستيتۋتسياعا باعىنىپ، تاۋەلسىز قازى رەتىندە ىسكە سوڭعى نۇكتەنى ەشكىمنىڭ ىقپالىنسىز ءوزى قويادى. سايكەسىنشە، سوت تورەلىگىن جۇرگىزۋ كەزىندە سۋديانىڭ جۇمىسىنا ارالاسۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنىپ، ونىڭ سوڭى جاۋاپتىلىققا اكەلىپ سوعادى. دەگەنمەن سۋديالاردىڭ شەشىمىنە مۇددەلى توپتار ءاردايىم ىقپال ەتۋگە تىرىساتىنى بەلگىلى. وسىعان بايلانىستى پرەزيدەنت ق.توقاەۆ اتالعان سالاعا مىقتى زاڭگەرلەردى تارتۋ ءۇشىن ماتەريالدىق جاعداي جاساۋدى، سۋديالاردىڭ دەربەستىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ مارتەبەسىن نىعايتۋدى ۇسىنىپ وتىر.
«سۋديا بولۋعا ۇمىتكەرلەردى دايارلاۋ، بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ جۇمىسى كەڭەستىڭ قۇزىرەتىنە بەرىلەدى. سونداي-اق ولاردىڭ شەكتى جاسىن ۇزارتۋ، وكىلەتتىگىن توقتاتۋ ماسەلەسىمەن دە وسى مەكەمە اينالىسادى. بۇل مەملەكەتتىك ورگان ناقتى كادرلىق فۋنكتسيالارى بار تولىققاندى ينستيتۋتقا اينالۋى كەرەك. كادرلاردى ىرىكتەۋدەن باستاپ، بارلىق دەڭگەيدەگى سوتتاردى تاعايىنداۋعا ۇسىنىم بەرۋگە دەيىنگى بۇكىل مىندەت سولارعا جۇكتەلەدى»، دەيدى ق.توقاەۆ.
World Justice Project حالىقارالىق ۇيىمى انىقتايتىن «سوت تاۋەلسىزدىگى» يندەكسىنە سۇيەنسەك، قازاقستاننىڭ سوت جۇيەسى 139 ەلدىڭ ىشىندە 66-ورىندا تۇر. ياعني ءتىزىمنىڭ ءدال ورتا تۇسىنا جايعاسقان. وسى ورايدا سۋديالار قانشالىقتى ءادىل شەشىم شىعارادى، مۇددەلى توپتار ىقپال ەتپەي مە دەگەن ساۋال تۋىندايتىنى راس. ارينە، زاڭ بويىنشا سوت ىسىنە كەدەرگى كەلتىرۋگە قىلمىستىق كودەكستە جازا قاراستىرىلعان. بىراق سۋديالار اراسىنداعى جەمقورلىق، سوت ىسىنە قاتىستى بىرجاقتى شەشىم شىعارۋ ءالى دە كەزدەسەدى. ماسەلەن، كەيىنگى 5 جىلدا فەميداعا انت بەرگەن 17 سۋديا جاۋاپقا تارتىلعان.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سوت جۇيەسى مەن سۋديالارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭىندا سۋديا تارتىپتىك تەرىس قىلىق جاساعانى ءۇشىن تارتىپتىك جاۋاپتىلىققا تارتىلۋى مۇمكىن ەكەنى ايتىلعان. سۋدياعا سوت iستەرiن قاراۋ كەزiندە زاڭدىلىقتى ورەسكەل بۇزعانى ءۇشiن، سۋديا ادەبىنە قايشى كەلەتiن، اتىنا كىر كەلتىرەتىن تەرiس قىلىق جاساعانى ءۇشiن تارتiپتiك جاۋاپتىلىق بەلگىلەنۋى مۇمكىن.
سونىمەن قاتار قۇجاتتا سۋديالىق قاتە، سونداي-اق سوت اكتiسiنiڭ كۇشiن جويۋ نەمەسە ونى وزگەرتۋ سۋديانىڭ جاۋاپتىلىعىنا اكەلمەيتىنى دە قاراستىرىلعان. سۋديا قاتەسى دەپ ماتەريالدىق نەمەسە پروتسەستىك قۇقىق نورمالارىن دۇرىس تۇسىندىرمەۋگە جانە قولدانباۋ ارەكەتى ەسەپتەلىنەدى. بۇل، ءبىر جاعىنان، الەمدىك تاجىريبەدە بار، قالىپتى نورما بولعانىمەن، تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى بار. سۋديالار شىعارعان شەشىمىنە جاۋاپ بەرمەيتىندىكتەن، كەي جاعدايدا بۇرا تارتۋى ىقتيمال ەكەنىن جوققا شىعارۋ قيىن.
مەملەكەت باسشىسى جولداۋدا وسى ماسەلەگە نازار اۋدارا وتىرىپ، كۇشتىك قۇرىلىمدار سوتقا ىقپال ەتپەۋگە ءتيىس دەپ مالىمدەدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، سۋديالارعا اكىمشىلىك قىسىم كورسەتەتىن امال-ءتاسىلدىڭ ءبارى جويىلۋى كەرەك. بىراق سۋديالاردىڭ قىزمەتىنە ارالاسۋدى شەكتەي وتىرىپ، ولاردىڭ زاڭ بۇزعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىگى ارتپاق. سۋديانىڭ ورەسكەل قاتەلىك جىبەرگەن جانە كۇشىن جويعان ءاربىر سوت اكتىسىن قازىلار القاسى تەكسەرىپ وتىرادى.
«سوت تورەلىگىن اتقارۋ ساپاسى» بويىنشا سۋديالاردى باعالاۋ جانە جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ينستيتۋتىن تۇبەگەيلى قايتا قاراعان ءجون. اپەللياتسيا ينستيتۋتىن رەفورمالاۋ قاجەت. ىستەر ءبىرىنشى ساتىداعى سوتقا قايتارىلماي، ناقتى ءمان-ماڭىزى بويىنشا شەشىم شىعارىلۋى كەرەك.
اكىمشىلىك ادىلەتتىڭ قولدانىلۋ اياسىن دا كەڭەيتۋ قاجەت. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ اۋقىمدى بولىگىنىڭ جانە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن اراداعى ازاماتتىق-قۇقىقتىق داۋلاردىڭ اكىمشىلىك راسىمدىك-پروتسەستىك كودەكسپەن رەتتەلۋى وتاندىق سوت تورەلىگىن بارىنشا ىزگىلەندىرىپ، ادىلدىككە باستايدى. سونىمەن بىرگە اۋداندىق جانە وبلىستىق سوتتار دەڭگەيىندەگى سوت تورەلىگىنىڭ قولجەتىمدى بولۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋ كەرەك»، دەدى ق.توقاەۆ.
ارينە، سوت جۇيەسى سالاسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىس جەتەرلىك. ناتيجە دە كوزگە انىق بايقالادى. ءسوزىمىز دايەكتى بولۋى ءۇشىن دەرەكتەردى سويلەتەيىك. 2021 جىلى اۋداندىق سوتتاردىڭ سۋديالارى شامامەن 5 مىڭ شەشىم شىعارعان. ياعني ءبىر سۋدياعا كۇنىنە 3 شەشىمنەن كەلەدى. سونىڭ 8 پايىزى (420) وبلىستىق سوتقا شاعىم جاساعان. ياعني قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ 92 پايىزىنا تاراپتار كەلىسكەن.
دەگەنمەن مۇنىڭ ءبارى قوعامداعى سۋديالارعا سەنىمدى قالىپتاستىرا الماي وتىرعانى دا شىندىق. ول بىلاي تۇرسىن، زاڭنىڭ كەي باپتارى ءتۇرلى ماعىنادا قابىلدانىپ جاتادى. مۇنى تىلگە تيەك ەتكەن پرەزيدەنت مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىنداعى سوت داۋلارىن دا رەتكە كەلتىرەتىن كەز كەلگەنىن اتاپ ءوتتى.
«ەگەر ەكى مينيسترلىك زاڭ نورمالارىن ءارتۇرلى تۇسىنسە، ونداي ماسەلەنى ۇكىمەت تۇپكىلىكتى شەشۋگە ءتيىس. ءدال وسىنداي ءتاسىلدى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ مەملەكەتتىك ۇيىمدارمەن اراداعى داۋلارىنا دا قاتىستى قولدانۋ قاجەت. ءتۇرلى وڭىردە ۇقساس ىستەر بويىنشا ءارتۇرلى شەشىم قابىلداناتىن جايتتار ءجيى كەزدەسەدى. قازىر تسيفرلىق تالداۋ جاسايتىن قۇرال ازىرلەنۋدە. سول ارقىلى سوت تورەلىگىن اتقارۋ ءىسىن بىرىزدەندىرۋگە مۇمكىندىك تۋادى. جوعارعى سوت وسى ينتەللەكتۋالدى جۇيەنى تولىق ەنگىزۋدى تەزدەتكەنى ءجون»، دەدى ق.توقاەۆ.
قورىتا ايتقاندا، سوت جۇيەسىنىڭ جەتىستىكتەرى از ەمەس. بىراق اتقارىلاتىن شارۋا دا شاش ەتەكتەن. قازىرگى تاڭدا ءجيى ايتىلاتىن ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋداعى باستى ماسەلە دە سوت تورەلىگىنە بايلانىستى. سوندىقتان حالقىمىزدىڭ «تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» قاعيداسى ءاردايىم ساقتالۋعا ءتيىس.
تاريح • بۇگىن، 22:03
پوەزيا • بۇگىن، 22:00
ايماقتار • بۇگىن، 21:58
ەكولوگيا • بۇگىن، 21:57
جەڭىل اتلەتيكا • بۇگىن، 21:54
جادىگەر • بۇگىن، 21:53
كاسىپقوي بوكس • بۇگىن، 21:49
سپورت • بۇگىن، 21:47
باس جۇلدە كارياكين مەن گيريگە بۇيىردى
سپورت • بۇگىن، 21:46
قازاقستان رەسەيدەگى ساۋدا وكىلدىگىن جابۋى مۇمكىن
قوعام • بۇگىن، 21:45
قوعام • بۇگىن، 21:38
ەلوردالىق فيلارمونيا كورەرمەندەرگە 100-دەن استام كونتسەرت ۇسىنادى
ەلوردا • بۇگىن، 21:22
«حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت»: اكىمدىكتەر وتىنىشتەردى قابىلداي باستادى
ەلوردا • بۇگىن، 20:50
شەتەلدەن اكەلىنگەن 9 مىڭنان اسا كولىك زاڭداستىرىلدى
قازاقستان • بۇگىن، 20:22
قازاقستاندا 14 ءىرى حيميالىق كاسىپورىن ىسكە قوسىلادى
قازاقستان • بۇگىن، 20:08
استانا مەن پرەتوريا اراسىندا ارىپتەستىك ارتادى
قازاقستان • بۇگىن، 19:42
قازۇۋ مەن لوندون ۋنيۆەرسيتەتتەرى اراسىندا مەموراندۋمعا قول قويىلدى
قوعام • بۇگىن، 19:07
اقتوبەدە Heriot-Watt ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالى اشىلادى
ءبىلىم • بۇگىن، 18:50
وتكەن جىلى بەنزين مەن ديزەلدىڭ رەكوردتىق مولشەرى ءوندىرىلدى
ساياسات • بۇگىن، 18:37
قازاقستان FIDE-مەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتادى
شاحمات • بۇگىن، 18:27
ەرمەك كوشەرباەۆ رەسەيدىڭ جەتەكشى جوو باسشىلارىمەن كەزدەستى
قازاقستان • بۇگىن، 18:06
قازاقستان مەن ازەربايجان وسىمدىكتەردى قورعاۋ سالاسىندا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتادى
ساياسات • بۇگىن، 17:54
قازاقستاندا تۇسىك جاساتاتىندار سانى ازايعان
قوعام • بۇگىن، 17:46
قازاقستان گەرمانياعا مۇناي جونەلتە باستايدى
قازاقستان • بۇگىن، 17:33
«Balapan» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 17:27
تۇركىستان وبلىسىندا 25 جىل بۇرىن حابارسىز كەتكەن شەتەلدىك تابىلدى
وقيعا • بۇگىن، 17:23
ەلەنا رىباكينا WTA 500 تۋرنيرىندە ونەر كورسەتەدى
تەننيس • بۇگىن، 17:17
ەلىمىزدە «جىلۋ ەنەرگەتيكاسى تۋرالى» زاڭ قابىلدانادى
زاڭ • بۇگىن، 16:56
قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 ميلليونعا جۋىقتادى
قوعام • بۇگىن، 16:51
قارجى • بۇگىن، 16:27
قاراعاندى اۋەجايىنا 81 ملن تەڭگە ايىپپۇل سالىندى
قوعام • بۇگىن، 16:00
«قمگ ينجينيرينگ» ۇجىمىنا جاڭا باسشى تاعايىندالدى
قازاقستان • بۇگىن، 15:18
مەملەكەت باسشىسى SCAT اۋە كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:07
جەتىسۋ وبلىسىندا جول اپاتىنان جۇرگىزۋشى قايتىس بولدى
وقيعا • بۇگىن، 15:00
ەل اۋماعىنا اسا ءىرى كولەمدە ەسىرتكى كىرگىزۋدىڭ جولى كەسىلدى
قىلمىس • بۇگىن، 14:48
ۇكىمەتتە اگروونەركاسىپتى دامىتۋدىڭ جوباسى قارالدى
ۇكىمەت • بۇگىن، 14:35
بولات نازارباەۆتىڭ ەنشىلەس كومپانيالارىنا تيەسىلى 300 مىڭعا جۋىق جەر تاركىلەندى
ساياسات • بۇگىن، 14:16
الداعى ءۇش كۇندە ءالى دە اياز ساقتالادى
اۋا رايى • بۇگىن، 13:53
سقو تۇرعىنىنان 200 ليتردەن استام كونترافاكتىلىك الكوگول تاركىلەندى
ايماقتار • بۇگىن، 13:35
قازاقستاندا رادياتسيالىق موديفيكاتسيالانعان كابەلدەر شىعارىلادى
عىلىم • بۇگىن، 13:10
ۇقساس جاڭالىقتار