كەيبىر ءۇي جىلۋ ماۋسىمىنا دايىن ەمەس

م ۇلىك يەلەرىنىڭ بىرلەستىگى (ميب) نەمەسە قاراپايىم سەرىك­تەس­تىككە (قس) كوشۋ جۇمىس­تا­رى وڭىردە باياۋ جۇرگىزىلىپ جات­­قانى بايقالادى. جىل سو­ڭى­نا دەيىن وبلىس بويىنشا باس­قا­رۋ­دىڭ جاڭا فورماسىنا 2 214 كوپپاتەرلى ءۇي وتۋگە ءتيىس دەگەن جوسپار بار ەدى. الاي­دا وسى ۋاقىتقا دەيىن 1 375 نىسان عانا جاڭا­شىلدىققا ەنگەن باسپانالار تىزىمىنە تىركەلىپتى. ونىڭ نەبارى 151-ءى عانا ميب، وزگەسى – قاراپايىم سەرىكتەستىكتەر. ەكى­باس­تۇز بەن اقسۋ قالا­لارىندا وزگەرىسكە بەيىمدەلۋ بويىن­شا تۇرعىنداردىڭ تاڭداۋ كورسەتكىشى جو­عارى. اۋداندارداعى ساناۋلى كوپقا­بات­تى باسپانالار تو­لىق كوشكەن. نەگىزگى ما­سەلە پاۆ­لو­دار­داعى ۇيلەرگە قاتىستى بو­لىپ وتىر.

پاۆلودار قالالىق تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى نۇرلان راشيتوۆ بۇل تۇيتكىلدىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بارىن ايتادى.

– شاھارداعى كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ باسىم بولىگىندە زەينەتكەرلەر تۇرادى. ءبىز قالاداعى جاڭا باسقارۋ تۇرلەرىنە وتكەن ۇي­لەردەگى ءتاريفتى شارشى مەترى­نە 29 تەڭگە دەپ ۇسىندىق. ما­سەلە بىلاي، الداعى ۋاقىتتا وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ قاراۋىنا ءتاريفتىڭ 3 ءتۇرىن جىبەردىك: 29 تەڭگە – ەڭ تومەنگى تاريف، 35 تەڭگە – ورتاشا تاريف جانە ەڭ جوعارى تاريف – 50 تەڭگە. ۇيلەر جاڭا بولسا، تاريف تومەن، ال ەسكى بولسا قىمباتتاي بەرەدى. جوبا ازىرشە قابىلدانعان جوق. پاۆلودارداعى كوپ­قاباتتى باسپانالاردىڭ باسىم بو­لىگى وتكەن عاسىردىڭ 60-80 جىلدارى سا­لىنعان. بۇل پاتەرلەردى مەكەندەپ جاتقان زەينەتكەرلەر تاريف باعاسىن اتالعان مەجەدەن دە ءوسىرىپ جىبەرە مە دەگەن قاۋىپپەن جاڭاشىلدىققا كەلىسپەي وتىر. وسى ارادا ناقتى ەسكەرەتىن جاع­داي، ءۇيدىڭ بارلىق تۇرعىنى اقىل­داسىپ، ءتاريفتى وزدەرى بەلگىلەيدى. ال سەر­ۆيستىك كومپانيالارمەن قىزمەت كور­سەتۋ شارتتارى جاسالادى. ياعني اي سايىن جينالاتىن قاراجاتقا فيرمالار تۇرعىن ءۇيدىڭ كوممۋنالدىق جەلىلەرىن قالىپتى ۇستاۋعا جاۋاپتانادى، – دەپ ءتۇسىندىردى ينسپەكتسيا باسشىسى.

جوعارىدا كەلتىرىلگەن ستاتيستيكادان ءۇي يەلەرى كوبىنە قا­راپايىم سەرىك­تەس­تىك تۇرلەرىن تاڭداپ جاتقانىن باي­قايمىز. نەگە بۇلاي؟

نۇرلان نۇرعالي ۇلى قارا­پايىم سەرىكتەستىك (قس) دەگەنى­مىز – زاڭدى تۇلعا قۇرماي، پاتەرلەردىڭ بارلىق يەسى تىكەلەي بىرلەسىپ باسقارۋ ءتۇرى ەكە­نىن ايتادى. ال ميب-تە مىندەتتى تۇردە زاڭدى تۇلعا كەرەك. قس بو­يىنشا سايلانعان ادامعا ءۇي يەلەرىنىڭ ءبىراز بولىگى سەنىمحات بەرسە جەتىپ جاتىر. ول جەكە جي­ناقتاۋشى ەسەپشوت اشىپ، سول ارقىلى ارەكەت ەتە بەرەدى. سوندىقتان قس-نى ءجيى تاڭداۋ سەبەبى سول ەكەن. دەگەن­مەن كەمى ءۇش ادامنان تۇراتىن ء«ۇي كەڭەسى» قۇرىلۋى مىندەت. بارلىق قار­جى­لىق ماسەلەنى سولار شەشەدى. قازىرگى كۇنى وبلىس ورتالىعىندا 43 ميب، 730 قس بار.

تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى زاڭعا ەنگىزىلگەلى وتىرعان وزگەرىستەر الدا­عى ۋاقىتتا كوپ­قاباتتى باسپانالاردى باسقا­رۋ­دىڭ فورماسى بويىنشا ءۇش تۇرگە جىكتەمەك. ەگەر تۇرعىن ۇيدەگى پاتەرلەر سانى 30-دان اسسا، وندا ول جەردە ميب قۇرىلۋى شارت. پاتەر سانى 30-دان كوپ بولماسا – سەرىكتەستىكتەر، ال بارلىق پاتەر سانى 29-دان اسپاسا، ءۇي يەلەرىنىڭ قاۋىمداستىعى قۇ­رىلادى. قاۋىمداستىق – ەڭ قارا­پايىم ءتۇرى، بۇل جەردە ەشقانداي ەسەپشوت اشۋدىڭ، جەكە تۇلعا سايلاۋدىڭ قاجەتى جوق. تۇرعىندار قاجەت كەزدە اقىل­دا­سىپ، ماسەلەنى ورتاق كە­لى­­سىممەن شەشەدى. اتالعان وزگە­رىس­تەر قا­بىلدانسا، بارلىق ءۇي ترانس­فور­ما­تسيا­­لانۋعا ءتيىس.

ينسپەكتسيا باسشىسى بۇگىندە پاۆ­­لو­دارداعى كوپقاباتتى ۇي­لەردىڭ 90 پا­يىزى (1 129 ءۇي) جىلۋ بەرۋگە دا­­يىن دەپ مالىمدەدى. باسقارۋدىڭ جاڭا تۇرىنە وتكەن كەيبىر ۇيلەر مەن سەرۆيستىك كومپانيالار اراسىندا ءبىراز كەلىسپەۋشىلىكتەر تۋىنداپ، سالدارىنان كەستەدەن كەشىگۋشىلىك ورىن العان. مىسالى، كاتاەۆ كوشەسىندەگى بىرقاتار ءۇي «الەم» سەرۆيستىك كومپانياسىنا اقشا تولەپ كەلگەنىمەن، ول دايىندىق شارالارىن مۇلدە جۇرگىزبەگەن. قازىر في­رمانىڭ باسشىسى اۋى­­سىپ، جاۋاپ­تان­عان جۇمىستار قول­عا الىنۋدا، دەپ سەندىردى نۇرلان راشيتوۆ.

نەگىزى، وبلىستىق ءماسليحات 2020 جىلى قابىلداعان جاڭا قاعي­دالارعا سايكەس، ءۇيدىڭ جى­لۋ­عا دايىن ەكەندىگى تۋرالى اكتى بۇدان بىلاي قاجەت ەمەس. پاتەر يەلەرى ينسپەكتسياعا ءۇيدىڭ جاڭا ماۋسىمعا دايىن بولعانى تۋرالى حا­بار­لاۋعا عانا مىندەتتى. ءوز كەزەگىندە مەم­­لەكەتتىك مەكەمە «پاۆلودار جىلۋ جەلىلەرى» جشس-نا دايىندىق كورسەت­كى­شى تۋرالى حات جىبەرەدى. الايدا قۇر حابارلاماعا سەنىپ وتىرا بەرۋ ءبىراز تاۋەكەل تۋىنداتۋى مۇمكىن. سوندىقتان جىلۋ جەلىلەرىنە جا­ۋاپ بەرەتىن كا­سىپ­ورىن جۇيەلەردەگى قىسىمدى رەتتەۋ، ءۇيدىڭ ىشكى جىلۋ قۇبىر­لا­رى مەن توراپ­تاردى، سۋ جى­لىت­قىشتاردى شايۋ سياق­تى شارا­لاردىڭ مىندەتتى تۇردە جۇ­زەگە اسۋىن قاداعالايدى. سو­دان سوڭ عانا ناقتى دا­يىن ەكەن­دىگىنە كوز جەت­كىزەدى.

«باسىندا ءبىز بارلىق دا­يىن­دىق جۇ­مىسىن ءۇي يە­لە­رى­نىڭ ءوز جاۋاپ­كەر­شىلىگىنە بەرىپ قويىپ، باقىلاۋدان ايىرىلىپ قالامىز با دەپ قورىقتىق. سوندىقتان «پاۆلودار جىلۋ جەلى­لە­رىنە» قاداعالاۋ شارالارىن ۇيىم­داس­تىرۋى كەرەك ەكەندىگىن مىندەتتەپ قويۋ­عا تۋرا كەلدى. تۇرعىندار ورتاق مۇ­لىكتەردىڭ دۇرىستالۋىن، مىسال ءۇشىن پودەزدى جىلىتۋ ءۇشىن تەرەزەلەردى بۇتىندەۋ، جىلۋ باتارەيالارىن قويۋ سە­كىل­­دى دايىندىق شارالارىن جۇر­گىزە بەرەدى. ال تەحنيكالىق جاعدايىن ءبارى­بىر جىلۋ بەرۋگە جاۋاپتى كومپانيالار نازاردا ۇستاۋى كەرەك دەپ ۇيعاردىق. ەڭ باستىسى، ۇيلەردەگى جىلۋ توراپتارى مەن ورتاق قۇرىلعىلار سىناقتان ءساتتى وتسە بولعانى»، دەيدى ينسپەكتسيا جەتەكشىسى.

اتاپ وتەيىك، بۇگىندە وبلىس ورتا­لى­عىندا 130 پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆى ءالى دە جۇمىس ىستەپ تۇر. ولار­دى ترانسفورماتسيالاۋ الداعى جىلدىڭ ەنشىسىنە قالا بەرەتىندەي.

پاۆلودار