جەتىستىككە جەتەلەيتىن جەتپىس جوبا

ەكسپورتتان ەكىنشىمىز

وڭىردە شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورت بەلسەندى تۇردە ۇلعايۋدا. اي­ماق باسشىسى ابىلقايىر سقاقوۆ وبلىس­تىق ءماسليحاتتىڭ سەسسياسىندا بيىلعى جەتى اي ىشىندەگى ءوڭىردىڭ الەۋ­مەتتىك-ەكو­نوميكالىق دامۋىنىڭ قورى­تىن­دىسى جايىندا باياندادى.

– ەڭ اۋەلى نەگىزگى ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەر تۋرالى قىسقاشا بايانداپ وتسەم. جەتى ايدىڭ قو­رىتىندىسى بويىنشا بارلىق نەگىزگى سالا وڭ كورسەتكىشتەردى كورسەتتى. اتاپ ايتقاندا، اۋىل شارۋاشىلىعى 2،5، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى جانە ونى پايدالانۋعا بەرۋ تيىسىنشە 8 جانە 16،6 پايىزعا ءوستى، ال ينۆەستيتسيا تارتۋ 7،5 پايىز­عا ۇلعايدى. ەلىمىزدەگى وڭدەۋ ونەر­كاسىبىنىڭ جالپى كولەمى بويىن­شا وبلىس رەسپۋبليكادا ەكىنشى ورىندا تۇر. ونىڭ ءوسۋى تاماق ونىمدەرى (5،8%)، دايىن مەتالل بۇيىمدارى (1،2 ەسە)، سونداي-اق حيميا ونەركاسىبى (5،4%) مەن ماشينا جاساۋ (2،1%) سالالارى ەسەبىنەن قۇرالدى. تەك مۇناي وڭدەۋ ونىمدەرىن شىعارۋدىڭ تەرىس سيپاتى تىركەلدى (89،6%). بۇل جاعداي پاۆلودار مۇناي-حيميا زاۋىتىنداعى جوسپارلى جوندەۋمەن بايلانىستى. قازان ايىنا دەيىن ءونىمدى شىعارۋ كولەمى قالپىنا كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. ءبىز بۇعان قوسا شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورت بويىنشا كوشباسشىلىق ورىندارىمىزدى ساقتاپ قالدىق. جىلدىڭ العاشقى بەس ايىندا سىرتقا جالپى قۇنى 1،4 ملرد دوللار بولاتىن ءونىم ەكسپورتتالدى، – دەپ اتاپ ءوتتى ءوڭىر باسشىسى.

سالىستىرۋ ءۇشىن ايتىپ وتەيىك، وبلىس 2020 جىلى اتالعان كەزەڭ ىشىندە 600 ملن، ال بىلتىر 1 ملرد دوللاردىڭ ەكسپورتتىق تاۋارىن سىرتقا ساتقان.

بيىل قۇنى 44،5 ملرد تەڭگە بولاتىن 70 ينۆەستيتسيالىق جوبانىڭ نەگىزى سالىنىپ، ونىڭ 17-ءسى ىسكە قوسىلىپ ۇلگەرگەن. سونىڭ ىشىندە مۇناي-گاز كەشەنى ءۇشىن قوسپالار شىعاراتىن زاۋىتتى اتاپ وتۋگە بولادى، ءوندىرىستىڭ جىلدىق قۋات­تىلىعى 10 مىڭ توننانى قۇرايدى. ال جىل سوڭىنا دەيىن شىنى پا­كەتتەر جانە قازاقستاندا بالاماسى جوق ەپوكسيدتى كوم­پاۋند شىعاراتىن كاسىپورىندار پايدالانۋعا بەرىلمەك.

وڭىردە 2025 جىلعا دەيىن جۇ­زەگە اساتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ جيىنتىق قۇنى 2 ترلن تەڭگەگە باعالانىپ وتىر. ولار­دىڭ ناتيجەسىندە جالپى سانى 10 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى اشىلادى.

– اگروونەركاسىپ كەشەنىنە سالىنىپ جاتقان سالىمدار جىل باسىنان بەرى تۇپ-تۋرا 10 پايىزعا ءوستى. بۇل جا­عىمدى كورسەتكىشكە سۋارمالى ەگىس تا­ناپ­­تارىنىڭ كوبەيۋى وڭ اسەرىن تيگىزىپ وتىر. وسى جىلى قولدان سۋارىلاتىن جەردىڭ اۋقىمى 143 مىڭ گەكتارعا جەتەدى دەپ بولجانۋدا. سۋارمالى ەگىستىك ءبىزدىڭ ديقاندارعا مۋل­تيپليكاتيۆتى تيىمدىلىك اكەلىپ، ەگىستىك جەرلەرىنىڭ كوبەيۋىنە جا­نە ءارتاراپتاندىرىلۋىنا، سايكە­سىنشە ەتتى جانە ءسۇتتى مال شارۋا­شىلىعىنىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك سىيلايدى. سوندىقتان بولاشاقتا دا سۋارمالى ەگىستىكتى وركەندەتۋگە بار كۇش-جىگەرىمىزدى جۇمسايمىز. الداعى ۋاقىت­تا 20 مىڭ گەكتار­دان استام جەرگە ينجەنەرلىك جە­لىلەر تارتۋ بويىنشا 22 جوباعا قۇجاتتار دايىنداپ قويدىق، – دەدى ابىلقايىر باقتىباي ۇلى.

جىلۋ جەلىلەرى توزىپ تۇر

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-­جومارت توقاەۆ بيىل­عى جولداۋىندا ەكونوميكا­نى تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيە­سىنە سەرپىلىس قاجەت ەكە­نىن ايرىقشا اتاعان. جۇرت مەم­لە­كەتتىك ورگان­داردىڭ ءوز ۋادەسىن قاعاز بەتىندە ەمەس، ءىس جۇزىندە ورىنداعانىن قالايدى. ءوڭىر بيلىگى وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ، ايماقتاعى الەۋ­مەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى تۇراقتى با­قى­لاۋدا ۇستاۋدا. تۇرعىنداردان تۇسە­تىن كەز كەلگەن ساۋالعا جەدەل جاۋاپ بەرۋگە جانە ارەكەت جاساۋعا بارلىق ورگاننىڭ جۇمىسى جۇمىلدىرىلعان. ماسەلەن، قازىرگى ۋاقىتتا وبلىس جۇرت­شىلىعىنىڭ قىسقا ازىرلىك بارىسى ءجىتى تالقىلانىپ، وتىندى جەتكىلىكتى قامداۋ، جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىن بولۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى تۇيتكىلدەر شەشىلۋدە. وڭىردە كومىر قورى جەتكىلىكتى. بۇگىندە الەۋمەتتىك نىسانداردى قاتتى وتىنمەن قامتۋ 64،2 پا­يىزدى قۇراعان. جەكە ۇيلەردىڭ قاجەتتى كومىر كولەمىن جەتكىزۋىن دە جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر نازارىندا ۇستاپ وتىرعان كورىنەدى. جىلۋ جۇيەسىنە قوسىلاتىن الەۋمەتتىك جانە اكىمشىلىك نىسانداردىڭ دايىندىق جۇمىستارى اياقتالعان. تەك كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ بارلىعىندا جوسپارلى جوندەۋ جۇمىستارى تولىق بىتپەگەن. كوپ­قاباتتى باسپانالاردىڭ ۇشتەن ەكىسى قازىر جىلۋعا قوسىلۋعا دا­يىن.

ايماقتىڭ ءۇش قالاسىندا جىلۋ جەلىلەرىن جوندەۋ مەن رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا جوسپارلى جۇمىستار ورىندالعان. الايدا جەلىلەردىڭ توزۋ كورسەتكىشى ءالى دە جوعارى دەڭگەيدە ساق­تالىپ وتىر. مىسال ءۇشىن وبلىس ورتا­لىعىندا ول 85،7 پايىزعا جەتكەن. بۇل كەمشىلىكتى جۋىقتا جەلىلەرگە جۇرگىزىلگەن تەحنيكالىق اۋديت جانە دياگنوستيكالىق شارالاردا انىقتالدى. قۇبىرلاردىڭ كونەرۋ قارقىنىن ەڭسەرۋ ءۇشىن جىلىنا كەم دەگەندە 25 كم جىلۋ جۇيەسىن جاڭارتىپ وتىرۋ شارت ەكەن.

جاقىندا ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆ پاۆلودار وب­لىسىنا جۇمىس ساپارىمەن كەلگەندە بۇل ماسەلە كەڭىنەن كوتەرىلىپ، وبلىس بيلىگىنىڭ الدىن الا ەسەپتەۋلەرى ۇسىنىلىپتى. ەل ۇكىمەتى بۇل ماسەلەنى قولداپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا جوندەۋ شارالارى كەستەدەن ءبىرشاما قالىپ قويعان ەكىباستۇزداعى جىلۋ-ەنەرگو ورتالىعىن تەكسەرۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىك كوميسسيا ىسكە كىرىسە باستادى.

اسفالت كورمەگەن اۋىل جولدارى

وبلىستاعى ءومىر ساپاسىنىڭ تاعى ءبىر كورسەتكىشى – اۋىل تۇر­عىن­دارىنىڭ تازا اۋىز سۋعا قول جەتكىزۋى. بيىل 100 كم-دەن استام جەلى سالۋ جانە جون­دەۋ ارقىلى تازا سۋعا قوسىمشا 18 ەلدى مەكەن تۇرعىندارى قوسىلادى. وسى­لايشا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ 95،2 پايى­زى تازا سۋمەن قامتاماسىز ەتىلمەك. جال­پى العاندا اۋىلداردا وڭىرىمىزدەگى حالىقتىڭ 30 پايىزى عانا تۇرىپ جاتىر. اۋىلداردى دامىتۋ باعدارلامالارىنا سايكەس سوڭعى ءۇش جىلدا 53 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا باعىتتالىپ، 126 اۋىل جاڭعىرتىلدى. «نۇرلى جەر» جانە «اۋىل – ەل بەسىگى» باعدارلامالارى ارقىلى كوپتەگەن اۋىلداعى ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى قالالىقتاردىڭ دەڭگەيىنە تاياپ قالدى. 2025 جىلعا دەيىن جالپى جيىنى 188 اۋىل جاڭعىرتۋ جوبالارىنىڭ يگىلىگىن كورەدى. بيىل بۇرىن اسفالت مۇلدە بولماعان اۋىلدىق جولدارعا جار­قىراعان زاماناۋي تاس جولدار توسەلدى، دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىق­تىرۋ كەشەندەرى مەن مادەنيەت ۇيلەرى سالىنىپ، جارىقتاندىرۋ جۇيەلەرى تارتىلا باستادى. كە­شەندى جاڭعىرتۋ شارالارى الداعى جىلداردا دا جالعاسا بەرەدى.

قوعامدىق يگىلىكتەردىڭ تاعى ءبىر ماڭىز­دى فاكتورى – وڭىردەگى جولداردىڭ جاع­دايى. بيىل جىل سوڭىنا دەيىن 392 كم جول سالۋ جانە جوندەۋ جوسپارلانعان. ونىڭ 260 شاقىرىمى قيىرشىق تاس جولدان اسفالت-بەتوندى جا­بىنعا اۋىستىرىلادى. اتاپ وتەرلىگى، پاۆلوداردا بيىل 61 كم جول جوندەلۋدە. ونىڭ ىشىندە قالا ىشىندەگى 12 كوشە جانە جەكە سەكتورداعى بۇرىن اسفالت توسەلمەگەن 53 كوشە بار. بارلىق جۇمىس قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتالماق. وسىلايشا، جىل قورىتىندىسى بويىنشا وبلىس­تا جولداردىڭ نورماتيۆتىك جاع­دايداعى ۇلەسى 93 پايىزعا دەيىن ارتادى دەپ بولجانۋدا.

«قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن وڭىردە ءىس-قيمىل باعدارلاماسى ازىرلەنىپ، جۇزەگە اسىپ جاتقانى ءمالىم. باعدارلامادا NEET سانا­تىن­داعى جاستارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى. ولاردى وقىتۋ جانە جۇ­مىس­قا ورنالاستىرۋ ءۇشىن وزەكتى ما­­مان­دىقتار ورتالىقتارىن اش­تىق. وسى ۋاقىتقا دەيىن تاعى­لىمداما، ارنايى كۋرستار جانە تۇراقتى جۇمىس تۇرىندە 1 800-دەن استام ادام كومەك الدى. NEET جاستارىنىڭ سانى 6%-عا، جاس­تاردىڭ جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 0،5%-عا تومەندەدى. جىل باسىنان بەرى 15 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى قۇرىلدى، ولاردىڭ جارتىسىنان كوبى – تۇراقتى ەڭبەك ورىندارى. جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 6 مىڭعا جۋىق بوس جۇمىس ورنىن تولتىرۋ جوسپاردا بار. وڭىردەگى 92 كاسىپورىندا جالپى سانى 100 مىڭ قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى ارتتى، سونىڭ ىشىندە ءىرى ونەركاسىپتەردەگى ەڭبەكاقى ءوسىمى شامامەن 17%-عا جەتتى»، دەپ باياندادى وبلىس باسشىسى.

قوعامدىق كولىك پەن مەكتەپ تاماعى تەگىن

اتاپ وتەرلىگى، بالالار جى­لى اياسىندا وڭىردە اۋقىمدى جۇ­مىستار قولعا الىندى. 45 مىڭ­نان استام مەكتەپ وقۋشىسى تە­گىن ىستىق تاماقپەن قامتىلىپ، بۇل باعىتتاعى قارجىلاندىرۋ كولەمى 1،8 ەسەگە ۇلعايدى. پاۆ­لو­دار، ەكىباستۇز جانە اقسۋ قالالا­رىنداعى وقۋشى بالالار قوعامدىق كولىكتە تەگىن جۇرۋدە. بۇعان قوسا بيىل ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالاردى وڭال­تۋعا ارنالعان ينفراقۇرىلىمداردى كەڭەي­تۋ شارالارى دا جولعا قويىلىپ، كوپتەگەن نىسان جاڭارتىلدى. وسى يگى جۇمىستاردىڭ لەگىن­دە پاۆلودارداعى وڭالتۋ ورتا­لىعىندا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىس­تارى جۇرگىزىلىپ، اۋماعى بۇرىن­عىدان 1،5 ەسەگە ۇلعايتىلۋدا. الدا­عى قاراشا-جەلتوقسان ايلارىندا پاۆ­لوداردا اۋتيزم اۋرۋىنا شالدىققان بالالار كۇن­دىز ەم قابىلداي الاتىن ورتالىق جانە ەرتە جاستان ارا­لاسۋ ورتالىعى اشىلادى. «زەلە­نايا روششاداعى» 150 بالاعا ارنالعان وڭالتۋ مەكەمەسى مەن سولتۇستىك ونەركاسىپ اۋدانىندا ەرەسەك بالالارعا ارنالعان وڭالتۋ ورتالىعىنىڭ دا قۇرىلىستارى تاياۋ ارادا قولعا الىنادى دەپ كۇتىلىپ وتىر. سوڭعى اتالعان ءۇش مەكەمە ءۇشىن جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاندار ءوز عيماراتتارىن بوساتىپ بەرگەن. ولاردى قايتا قۇرۋ جۇرگىزىلەدى.

ءبىر عانا وبلىس ورتالىعىندا جىل سوڭىنا دەيىن 150 بالالار ويىن الاڭى سالىنادى. بۇعان قوسا اقسۋدا – 16، ەكىباستۇزدا 11 ويىن الاڭى ىسكە قوسىلدى. وبلىسىمىز بۇعان دەيىن «زاماناۋي مەكتەپ» وڭىرلىك باعدارلاماسى ار­قىلى مەكتەپتەردى زامانعا ساي جاڭعىرتۋدى قولعا العان. ەندىگى كەزەك بالاباقشالارعا كەلگەندەي. الداعى ۋاقىتتا بيلىك بالا­باقشا جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسىن شەشۋگە ۇمتىلىپ، قولدانىستاعى مەكتە­پ­­الدى مەكەمەلەردى جوندەۋدەن وتكىزۋ­گە ىنتا قويماق. بۇل ءوز كەزەگىندە الىس اۋىلدارداعى كىشكەنتاي بالالار تار­بيەسىنە قاتىستى قالىپتاسىپ قالعان ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتادى.

ابىلقايىر سقاقوۆ جەرگىلىكتى مەم­لە­كەتتىك اپپاراتتى ترانسفورماتسيالاۋ جانە بيۋروكراتياسىزداندىرۋ باعى­تىنداعى ىستەردى دە سانامالاپ ءوتتى. ايتۋىنشا، وڭىردەگى كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەس بەرۋ ورگاندارىنىڭ سانى 64-تەن 29-عا دەيىن، ياعني 2،2 ەسەگە ازايتىلدى. وبلىس اكىمدىگىنىڭ احۋالدىق-تالداۋ ورتالىعىنىڭ جۇمىسى دامىپ كەلەدى، وندا سەگىز اقپاراتتىق جۇيە بار. مۇن­دا ايماقتاعى جاعدايدى مونيتو­رينگىلەۋ ءۇشىن قاناتقاقتى جوبا دا ومىرشەڭ ەتىلۋدە، پاۆلودارداعى 6 الەۋمەتتىك نىساننىڭ بەينە­باقىلاۋ كامەرالارىنان ورتا­لىققا تىكەلەي بەينەتاراتىلىم جۇرگىزىلەدى ەكەن. جىل سوڭىنا دەيىن 156 الەۋمەتتىك نىسانداعى 5 مىڭنان استام باقىلاۋ كامەرالارى دا جۇيەگە قوسىلماق. ولاردىڭ ىشىندە 54 مەكتەپ، 73 بالاباقشا، 18 دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسى، 8 ينتەرنات-مەكتەپ بار.

شەكەر زاۋىتى قاشان سالىنادى؟

پاۆلودار وبلىسىندا قانت زاۋى­تىن سالۋ ماسەلەسى سوڭعى بىرنەشە جىلدا تۇراقتى كوتەرىلۋدە. بىراق بۇل تۇرعىدا شەشىمدى ارەكەتتەر قولعا الىنباعانى بايقالادى. ابىلقايىر باقتىباي ۇلىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، قىزىلشادان شەكەر وندىرەتىن بولاشاق زاۋىتتىڭ ءجون-جوباسى نەگىزى دايىن. جوبا بويىنشا زاۋىتتىڭ قۋاتى جىلىنا 140 مىڭ توننا قانت وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

– بىزدە قانت زاۋىتىن سالۋعا تولىق جاعداي بار. ول ءۇشىن سۋارمالى جەرلەر دە جەتكىلىكتى. ەلىمىزدەگى ءىرى كوكونىس ساقتاۋ قوي­مالارى بىزدە ورنالاسقان. ەكى جىل قاتارىنان تاجىريبە رەتىندە شارۋالاردىڭ ەگىس تاناپتارىندا قىزىلشا ءوسىرىلىپ، شىققان ءونىم قانتتىلىعى جاعىنان جاقسى كورسەت­كىشتى كورسەتتى. جىلىنا 140 مىڭ توننا قانت ءوندىرۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ كوكونىس وسى­رۋ­شىلەر 900 مىڭ توننادان استام قى­زى­ل­شا جيناپ، تاپسىرۋى كەرەك ەكەن. بولاشاق زاۋىتتىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاماسى قازىر مەملەكەتتىك ساراپتامادا جانە جىل سوڭىنا دەيىن دايىن بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. بۇل اراداعى ەڭ ماڭىزدىسى – قاجەتتى ينۆەستوردى تابۋ. ول جاي عانا ينۆەستور ەمەس، قانت ءوندىرۋ سالاسىندا بەلگىلى ءبىر تاجىريبەسى بولۋعا ءتيىس. ءبىز اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە قىزىلشا ەگىستىكتەرىنىڭ كولەمىن ارتتىرۋ جانە سۋبسيديا مەن جەڭىلدەتىلگەن سالىق بويىنشا مەملەكەتتىك قولداۋلارعا قاتىس­تى جول كارتاسىن جىبەردىك. الداعى ۋا­قىتتا ناقتى ينۆەستور تابىلسا، ۇكى­مەت­­پەن بىرلەسىپ جۇمىستى ءارى قاراي جالعاس­تىراتىن بولامىز، – دەدى وبلىس باسشىسى.

ايتپاقشى، بيىل كۇزدە وبلىس ورتا­لىعىندا فەرمەرلىك بازار پاي­دا­لانۋعا بەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. جاڭا بازار جەرگىلىكتى مال جانە ەگىن وسىرۋ­شى­لەرگە، اۋىلشارۋاشىلىق ءونىمىن قايتا وڭدەۋشىلەرگە ءوز تاۋارلارىن تۇتى­نۋشىلارعا دەلدالسىز تىكەلەي ساتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جەر­دەگى ساۋدا نۇكتەلەرىن جالداۋ قۇنى دا ايتارلىقتاي تومەن بول­ماق. «پاۆلودار» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسىنا قارايتىن ورىندا اپتانىڭ التى كۇنىندە ساۋدا-ساتتىق جۇرەتىن بولادى. بازارعا اعىلاتىن جۇرتقا ۇسىنىلاتىن تاۋار تۇرىنە ساۋدا ۇستەمەاقىسى 15 پايىزدان اسپاۋعا ءتيىس، ال باعانى نەگىزسىز ءوسىرۋ قاتاڭ باقىلانادى. بازاردىڭ ءوزى ءجۇز ساۋدا ورنىنا لايىقتالىپ، سالقىنداتقىش قويمالارمەن، ارنايى كولىك تۇراقتارىمەن قامتىل­عان. اتالعان اۋماققا بۇگىندە تەك ترامۆايمەن عانا جەتۋگە بولادى. زەينەتكەرلەرگە جەڭىلدىك جاساۋ ماقساتىندا بولاشاقتا اۆتوبۋس مارشرۋتتارىن ۇيىمداستىرۋ ويدا بار.

الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋار­لاردىڭ باعاسىن تومەندەتۋ با­عىتىندا وڭىردە ناقتى قادامدار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن اتاپ وتكەن ابزال. ءوڭىر باسشىلىعى ءونىم يەلەرىمەن مەموراندۋم جاساسۋ، وندىرۋشىلەردەن تاۋارلاردى فورۆاردتىق ساتىپ الۋ سياقتى تاجىريبەنى كەيىنگە شەگەرۋگە بولمايتىنىن ايتادى.

كۇرمەۋى كۇردەلى ماسەلە از ەمەس

ايماقتا بۇگىندە شەشىمىن كۇتىپ تۇرعان ماسەلەلەر دە از ەمەس. سونىڭ ءبىرى – پاۆلودار قالاسىنىڭ ءار جەرىندە سالىنىپ جاتقان بەيبەرەكەت قۇرىلىستار. جەكە قارجىعا قوپقاباتتى باسپانالار سالۋ ءىسى سوڭعى ۋاقىتتا جاندانىپ، بۇل سالاداعى جوبالارعا شاھار بيلىگى باقىلاۋ ورناتۋعا شاراسىزدىق تانىتقانداي كورىنەدى. كەيبىر قۇرىلىستاردىڭ ساپاسىز ورىندالۋى تۇرعىنداردى شىن مانىندە ايرىقشا الاڭداتىپ وتىر. سونىڭ ءبىر جارقىن مىسالى – تورايعىروۆ كوشەسىندە تۇرعىزىلىپ جاتىپ ەكىنشى قاباتى وپىرىلىپ تۇسكەن كوپقاباتتى باسپانا. الگى شالا نىسان كەيىن ورنىنان تۇگەلدەي ءسۇرىلىپ تاستالعانىمەن، ارادا كوپ ۋاقىت وتپەي ورنىنا تاعى ءبىر باسپانانىڭ قۇرىلىسى بوي كوتەرە باستادى. ەندى ءبىر قالا تۇرعىندارى قالانىڭ ءار جەرىندە تۇرعىزىلىپ جاتقان نۇكتەلى قۇرىلىستىڭ دا جيىلەپ كەتكەنىنە نارازى. مۇنداي عيماراتتار كەيبىر ۇيلەرگە كۇن ساۋلەسىن تۇسىرمەسە، ەندى ءبىرى اۋلالاردى تارىلتىپ جىبەرگەن.

وبلىس باسشىسى ابىلقايىر سقا­قوۆ بيىل مەملەكەت باسشىسى ءوز جول­داۋىندا قالا قۇرىلىسى بويىنشا كودەكس دايىنداۋدى تاپسىرىپ، ۇكىمەت بۇ­عان كىرىسىپ كەتكەنىن اتاپ ءوتتى. اكىم تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى سالاسىندا كوپتەگەن ماسەلە قوردالانىپ قالعانىن مويىندادى. قۇرىلىستى جەكە كاسىپكەرلەر جۇرگىزگەندىكتەن، ولاردى تەكسەرۋگە موراتوريلەردىڭ قابىلدانۋى ءبىراز بوگەت بولعانى راس. وبلىس ورتالىعىندا نەگىزگى قۇجات – قالانىڭ باس جوسپارى بار. سوعان قاراپ، قاي باعىتقا جىلجىپ بارا جاتقانىمىز، قانداي پرينتسيپپەن دامۋ كەرەكتىگى جوبالانادى. بىراق نۇكتەلى قۇرىلىس ماسەلەسىن قايتا قاراۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر شاعىن اۋداننىڭ ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسى بولۋى كەرەك. وكىنىشكە قاراي، وبلىس ورتالىعىندا ونداي جوسپارلاۋ 2018 جىلدان بەرى توقتاپ قالىپتى. سالدارىنان قۇرىلىس سالۋشىلار ەركىنسىپ كەتكەن. ابىلقايىر سقاقوۆ ءوزىنىڭ تاپسىرماسى بويىن­شا قازىرگى ۋاقىتتا پاۆلودار قالاسىنىڭ اكىمى 9 ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسىن دايىنداپ جاتقانىن ايتتى. ءارى پاۆلوداردا قازىرگى كۇنى باسپاناعا سۇرانىس جوعارى ەكەنىن، سوعان ساي ۇيلەردىڭ باعاسى دا تىم شارىقتاپ كەتكەنىن جەتكىزدى. بيىل، ءارى كەتسە كەلەسى جىلى «سارىارقا» شاعىن اۋ­دا­­­نىنداعى ۇيلەردىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى. «دوستىق» شاعىن اۋدا­نىندا قازىر قۇرىلىس قارقىندى جۇرۋدە، اۋماقتا بولاشاقتا 500-600 مىڭ شارشى مەتر باسپانا سالىنادى. «سپورت-سيتي» شاعىن اۋدانىنىڭ ەگجەي-تەگجەيلى جوباسى دا دايىن. وندا شامامەن جارتى ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي تۇرعىزىلماق.

جوعارىدا اتاپ وتكەن ەكىباستۇز جىلۋ-ەنەرگيا ورتالىعىنىڭ ماسە­لە­سى دە قازىر اسا كۇردەلى. بيىل كاسىپورىن كومىرلى شاھاردىڭ حالقىن توڭدىرمايدى دەپ سەنىم ارتىلۋدا. ستانسا ىشىندەگى جاب­دىقتاردى جوندەۋگە قاجەت قارا­جات ءبولىنىپ، دايىن­دىق جۇمىس­تارى قىزۋ جۇرگىزىلۋدە ەكەن. دەي تۇرعانمەن، ورتالىقتىڭ كەلە­شەگى ويلاندىرماي قويمايدى. ۇكىمەتتىك ارنايى كوميسسيانىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس ونىڭ ءوندىرىسىن جاڭعىرتۋدىڭ جوسپارى جاسالۋى كەرەك. بۇعان دەيىن جازعانىمىزداي، ونداعى وندىرىستىك جابدىقتار مەن تۋربينالار، قازاندىقتار ابدەن توزعان. جەت­پىس جىلدان استام قىزمەت ەتىپ تۇرعان نى­ساننىڭ جۇمىسىن جولعا قويۋ ءۇشىن اۋەلى قۋاتتىلىعى 30 مەگاۆاتتىق تۋربينا سالۋ قاجەت دەلىنۋدە. ول ارقىلى جىلۋدى گەنەرا­تسيالاۋ بارىسىنداعى تيىمسىزدىكتەر جويى­لىپ، ىسىراپ نورمالارى ازايادى. بۇعان قوسا كاسىپورىننىڭ جىلدار بويى جينالعان قارىزىن وتەۋ دە الداعى ۋاقىتتا قاراستىرىلادى.

ايماق باسشىسى وڭىردەگى مال ۇستاۋشى اعايىن قىسقى جەم-ءجوبىن جەتكىلىكتى جي­ناپ الۋى ءۇشىن قارجىلاي كومەك كورسەتى­لەتىنىن جەتكىزدى. بىلتىردان باس­تاپ ءوڭىردىڭ قىسقا ارنالعان ءشوپ قورىنىڭ جوسپارى 900 مىڭ توننادان 1،4 ملن تونناعا ۇلعايتىلعان. بۇل كورسەتكىشكە قول جەتكىزۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى مال وسىرۋشىلەرگە ءار ت ۇلىك باسىنا سۋبسيديا تولەنەدى. شاعىن جانە ورتا شارۋاشىلىقتار ءۇشىن بىلتىر قوي سانى 2 مىڭنان، قارا مال 200-دەن اسپاۋى كەرەك دەگەن تالاپ قويىلعان ەدى. بيىل ول قاعيدالار الىنىپ، سۋبسيديا بەرۋ جەڭىلدەي ءتۇستى. قازان ايى­نان باستاپ دەمەۋقارجى ناقتى جاعدايدا تولەنە باستاماق. بيىل ايماقتىڭ مال وسىرۋشىلەرىن قولداۋعا جەرگىلىكتى قازىنادان جالپى سوماسى 1،1 ملرد تەڭگە سۋبسيديا ءبولىنىپ وتىر.

پاۆلودار وبلىسى