مادەنيەت ۇيىندە وقۋعا ءماجبۇر

كوللاجدى جاساعان امانگەلدى قياس، «EQ»

بۇعان دەيىن وبلىس ورتالىعى مەن اۋىلدىق ايماقتا ورنالاسقان بىرنەشە مەكتەپتە 1 قىركۇيەكتە العاشقى قوڭى­راۋ سوعىلماۋى مۇمكىن دەگەن كۇمانمەن «Egemen Qazaqstan» گازەتىنىڭ 23 تامىز­داعى سانىندا «مەردىگەرگە كۇمان كوپ» دەگەن ماقالامىز جارىق كورگەن ەدى. بولجامىمىز شىندىققا اينالىپ، قىزىق بولعاندا مەردىگەرلەر مارعاۋلىق تانىت­قان مەكتەپتەر سانى ءبىز اتاعان شامادان دا اسىپ ءتۇستى.

بيىل ءوڭىر مەكتەپتەردى جاڭارتۋدان العا شىعۋدى ويلاپ، قۇلاشتى بارىنشا كەڭ سەرمەگەنىن بايقادىق. ءبىلىم عيماراتتارىن كۇردەلى جوندەۋ بويىنشا كونكۋرستار قىستىڭ سوڭىندا ويناتىلىپ، ونى ۇتىپ العان مەردىگەرلەر ءساۋىر ايىندا جۇمىستى ىنتامەن باستاپ، بارلىق شارۋانى جازدىڭ سوڭىنا دەيىن وپىرىپ ورىنداپ تاستايتىنداي كورىنگەن. الايدا مەردىگەرلەرگە سەنگەن مەكتەپتەردىڭ باسشىلىعى، وقۋشىلار مەن اتا-انالار قاتتى الدانعانىن ەندى ءبىلىپ جاتىر. بيىل جاڭارتۋ باعدارلاماسىنا ىلىككەن 46 مەكتەپتىڭ 17-سىندە جوندەۋ جۇمىستارى 1 قىركۇيەكتە اياقتالمادى. جوسىقسىز مەردىگەرلەر جاۋاپكەرشىلىگىندەگى نىساندى تاپسىرۋ بىلاي تۇرسىن، جۇمىستار ەندى قاشان تولىق اياقتالاتىنىن تاپ باسىپ ايتا المايدى.

بارىنەن دە قىزىعى، شىعىس قازاق­ستاندا تىركەلگەن (كەيىنىرەك پاۆلودار قالاسىندا تىركەلدى) «قازەۆروستروي» جشس جىل باسىندا كونكۋرسقا قاتىسىپ، جالپى سانى 11 نىسانداعى جۇمىستاردى تولىعىمەن ۇتىپ الىپ، سوماسى 3،4 ملرد تەڭگە قاراجاتقا يەلىك ەتكەن. ال شىمكەنتتىك «گرادسترويسەرۆيس» جشس 12 نىسان بويىنشا جەڭىمپاز بولىپ تانىلىپ، 2،1 ملرد تەڭگەنىڭ جۇمىسىن ورىنداۋعا جاۋاپتى بولعان. جوندەۋى كەستەدەن كەشىككەن مەكتەپتەردىڭ دەنى وسى كومپانيالارعا تيەسىلى. بۇل سەرىك­تەستىكتەردىڭ قۇرىلىمىنا كوز جىبەرسەڭىز، شاعىن كاسىپكەرلىك رەتىن­دە تىركەلگەن، العاشقىسىندا – 40، سوڭعىسىن­دا 5 ادام بار دەپ كورسەتىلىپتى. شاعىن عانا قۇ­راممەن دۇنيەنىڭ شارۋاسىن از ۋاقىت ىشىندە اياقتاپ شىقپاققا بىلەك سىبانىپ، كونكۋرستاردىڭ بارلىعىن تۇك قالدىرماي ۇتىپ العان فيرمالاردىڭ باتىلدىعىنا تاڭعالماسقا شاراڭ جوق. وبلىستىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ باس­قار­ماسى مەن ارنايى كوميسسيالار بۇل كەمشىلىكتى جىبەرىپ قويىپ، جۇلدىز ساناعان با؟ جوندەۋگە جاتقىزىلعان 46 مەكتەپتىڭ تەڭ جارتىسىن ەكى مەردىگەردىڭ قولىنا ۇستاتا سالۋ قانداي زاڭ شەڭبەرىنە سىيادى؟ ساۋال كوپ، جاۋاپ جوق.

قازىرگى كۇنى جوندەۋ جۇمىستارى جالعا­سىپ جاتقان شاڭ-شاڭ عيماراتتاردا (مەرزىمى كەشىككەن 17 مەكتەپتە) وقۋشىلار كەستەگە ساي وقىپ جاتقان كورىنەدى. وڭىرلىك ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى سامال ايتقازينا جۇمىستار وقۋ جانە تاربيە شارالارىنا ىڭعايسىزدىق تۋدىرمايدى دەپ سەندىردى.

– 46 مەكتەپتىڭ 38-ءى – اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقان ءبىلىم بەرۋ ۇيالارى. نىسانداردىڭ 9-ى «اۋىل – ەل بەسىگى»، 4-ەۋى وڭىرلىك «زاماناۋي مەكتەپ» باعدار­لامالارى اياسىندا قامتىلعان ەدى. جال­پى، بيىل جاڭارتۋعا جاتقىزىلعان عيم­ا­راتتاردىڭ تورتەۋىنە – 60 جىل، ون بەسىنە – 50 جىل، ون بىرىنە 40 جىل بولعان. كەيبىر مەكتەپتەردەگى جوندەۋ بارىسىندا قوسىمشا اتقارىلۋعا ءتيىس جۇمىستار انىقتالدى. مىسالى، وبلىس ورتالىعىندا ورنالاسقان باۋىرجان مومىش ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ قاباتارالىق بەتون پليتالارىندا اقاۋ­لار تابىلدى. وسى سياقتى وزگە دە كەمشىلىكتەر كەيبىر مەردىگەرلەرگە نىسانداردى مەرزىمىندە تاپسىرۋعا قولبايلاۋ بولىپ وتىر. ال اقسۋدىڭ سارىشىعاناق اۋىلدىق مەكتەبىندەگى جوندەۋ جۇمىستارى شارت بويىنشا قاراشا ايىندا اياقتالۋعا ءتيىس. ونداعى بالالار سۋاتكول باستاۋىش مەكتەبىنە تاسىلىپ، وقىتىلۋدا. ەرتىس اۋدانىنداعى اباي مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى ازىرشە جەرگىلىكتى مادەنيەت ۇيىندە بىلىمدەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. سوڭعى مەكتەپ 15 قىركۇيەكتە تولىق دا­يىن بولادى.

بۇگىندە كەستەدەن كەشىككەنى ءۇشىن ءبىزدىڭ باسقارمامەن 10 جوبا بويىنشا سوتقا تالاپ ارىز بەرىلدى. قوسىمشا 12 تالاپ ارىزدى دايىنداپ قويدىق، ول الداعى كۇندەرى قۇزىرلى مەكەمەلەرگە جولدانادى، – دەيدى سامال وسپانقىزى.

باسقارما جەتەكشىسى وڭىردە مۇنداي كولەمدەگى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى ايماق تاريحىندا ءبىرىنشى رەت ورىن الىپ وتىرعانىن دا جەتكىزدى. الايدا وبلىس باسشىلىعى ءۇشىن بۇل جەتىستىكتى داڭعازا ەتىپ، ماقتانۋىنا وزدەرى سەنگەن مەردىگەرلەردىڭ جوسىقسىز ارەكەتى مۇمكىندىك بەرمەي وتىرعانعا ۇقسايدى.

ايتپاقشى، ءبىلىم وردالارىنداعى كەشىگىپ جاتقان جوبالاردى جەرگىلىكتى جۋرناليستەر اقپارات قۇرالدارىندا جاريالاپ، جاڭا وقۋ جىلىنىڭ باسىندا وقۋشىلاردى قۋانتا الماي وتىرعان ءبىلىم مەكەمەلەرىن سىناعان ەدى. جەرگىلىكتى ءبىلىم بولىمدەرى جاۋىردى جابا توقىپ، ء«بىزدىڭ شاكىرتتەرىمىز مەكتەپتە تولىققاندى ساباق وقىپ جاتىر، جوندەۋ جۇمىستارى باياعىدا اياقتالعان» دەپ جالعان مالىمەت بەرگەن. ءتىپتى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەند­جەرلەردە بۇل جايىندا اتا-انالارعا تاراعان بەينەروليكتەردى دە كوزىمىز شالدى. سامال وسپانقىزى اتالعان كەلەڭسىز جايتتار بويىنشا ءتيىستى شارالار قولعا الىنعانىن ايتادى. جالعان اقپارات بەرگەنى ءۇشىن ەرتىس پەن ۋسپەن اۋداندارىنداعى ءبىلىم بەرۋ بولىمدەرىنىڭ جەتەكشىلەرىن جاۋاپكەرشىلىك كۇتىپ تۇر.

جالپى، 2025 جىلعا دەيىن پاۆ­لو­دار وبلىسىندا 275 مەكتەپتى جاڭا­رتۋ جوسپاردا تۇر. باسقارمانىڭ مەم­لەكەت-جەكەشەلىك ارىپتەستىگى جانە ينۆەس­تيتسيالىق جوبالاردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەكاتەرينا گوماننىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، 2021 جىلدان بەرى جۇزەگە اسىپ جاتقان بەسجىلدىق باعدارلاما اياسىندا تىزىمگە ەنگەن نىسانداردىڭ ۇشتەن ءبىرى بۇگىندە جاڭارىپ ۇلگەرىپتى، قالعانى – الداعى ءۇش جىلدىڭ ەنشىسىندە. ەندەشە، الداعى ۋاقىتتا ءبىلىم عيماراتتارىن جاڭعىرتۋدىڭ قىزىعى مەن شىجىعى از بولمايدى دەگەن ءسوز. مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار ىسىمەن اينالىساتىن باسقارما كەلەر جىلى كونكۋرستىق پروتسەدۋرا جاريالاعاندا ابدەن ەلەكتەن وتكەن، سەنىمگە يە بولعان قۇرىلىس فيرمالارىن تاڭدايدى دەپ سەنەيىك. بيىلعى ساتسىزدىك جاۋاپتى مەكەمەلەرگە ساباق بولۋعا ءتيىس.

پاۆلودار وبلىسى