قازىبەكتىڭ قوبىزى

بۇل قاسيەتتى اسپاپتىڭ العاشقىسىن اتال­عان مۋزەيگە 1989 جىلى قازىبەك قاريا­نىڭ ءوزى تاپسىرسا، ەكىنشىسىن، 2013 جىلى قو­بىز­­شىنىڭ ۇلى بوراش قازىبەك ۇلى تاپ­سىر­عان.

جالپى، قوبىز – كونە اسپاپتاردىڭ ءبىرى. ونىڭ قاي داۋىردەن باستاۋ العانى بەلگىسىز بول­عا­نى­مەن، حالىق اراسىنداعى اڭىز-اڭگى­مە­لەردە «قوبىزدىڭ اتاسى – قورقىت» دەپ ايتىلادى. وسى قورقىت اتادان جالعاسقان قوبىزشىلىق ونەر تورعاي ەلىندە كەڭىنەن تارالعان. ارىعا بارماي-اق XIX-XX عاسىرلاردا بۇل وڭىردە تىلەپ اسپانتاي ۇلى، باۋبەك ەسىرگەپ ۇلى، الماعامبەت (ارىق باقسى)، زاكاريا كارىباەۆ، حاميدوللا شاتكەنوۆ سەكىلدى ەسىمدەرى ەلگە ءمالىم قو­بىز­شىلار ءومىر ءسۇردى. وسى تۇلعالاردىڭ ءىزىن باسا شىققان قازىبەك ابەنوۆ 1914 جىلى تورعاي جەرىندەگى جىلان­شىق وزە­نىنىڭ بويىندا دۇنيەگە كەلگەن. بالا كۇنى­نەن قوبىز بەن دومبىرانى قاتار تارتىپ، كۇيشىلىگىمەن، جىرشىلىعىمەن اتى شىعىپ، ايگىلى باۋبەك باقسىدان باتا العان. 1935 جىلى قازاقستاننىڭ حالىق اقىنى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى نۇرحان احمەتبەكوۆ ۇيىمداستىرعان تورعايداعى كوركەمونەرپازدار ۇيىرمەسىنە قوسىلىپ، اۋىل ارالاپ، ونەر كورسەتەدى.

وسىدان باستاپ ايتۋلى ونەر يەسىنىڭ ەسىمى ەلگە جايىلدى. ءتۇرلى ونەر بايقاۋلارىنا قاتىسىپ، جۇلدەگەرلەر قاتارىنان كورىندى. ماسەلەن، 1934 جىلى الماتىدا وتكەن حالىق شىعارماشىلىعىنىڭ العاشقى بايقاۋىندا بەلگىلى قوبىزشى جاپپاس قالامباەۆتان كەيىنگى ەكىنشى ورىندى يەلەنسە، 1937 جىلى كورنەكتى كومپوزيتور، ونەر زەرتتەۋشىسى احمەت جۇبانوۆ ۇيىمداستىرعان حالىق اسپاپتار ورىنداۋشىلارىنىڭ رەسپۋبليكالىق فەستيۆالىندە ۇستازى باۋبەك باقسىنىڭ «قوڭىرجاي» كۇيىن ورىنداپ، باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى. 1949 جىلى الماتىدا وتكەن قىل قوبىزشىلاردىڭ بايقاۋىندا دا توپ جاردى. سونداي-اق 1951 جىلى قازاقستاننىڭ ماسكەۋدە وتكەن ونكۇندىگىنە قاتىسىپ، ەل مەرەيىن اسىرسا، 1952 جىلى ماسكەۋدەگى بۇكىلوداقتىق كوركەمونەرپازدار بايقاۋىندا جەكە ورىنداۋشىلار اراسىندا لاۋرەات اتاندى. وسى جەتىستىگى ءۇشىن قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى. بەلگىلى ولكەتانۋشى ءشوپتىباي ءبايدىلدين اعامىز ءبىر سوزىندە قازىبەك قوبىزشىنى اكادەميك احمەت جۇبانوۆ ءوزى قۇرعان قازاق ۇلتتىق حالىق وركەسترىنە باس قوبىزدا ويناۋعا شا­قىر­عان­دىعىن ايتادى. الايدا ول كىسى وركەستر قۇ­رامىندا از عانا مەرزىم ونەر كورسەتىپ، وتباسىلىق جاعدايىنا بايلانىس­تى تۋعان جەرىنە قايتىپ ورالادى. سودان كەيىن 20 جىلدان اسا ۋاقىت امانگەلدى اۋداندىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ ديرەكتورى بولىپ، ەل ىشىندەگى مادەني جۇمىستارعا بەلسەنە ارالاسىپ، ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوستى. قابىلەتتى جاستاردى ونەرگە باۋلىپ، شاكىرت تاربيەلەدى. 1971 جىلى وعان قازاق كسر-ءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قايراتكەرى اتاعى بەرىلدى.

قازىبەك اتامىزدىڭ قوبىزشىلىعىن عانا ەمەس، سازگەرلىگىن دە ونەرسۇيەر قا­ۋىم مويىن­داعان. ونىڭ قوبىزعا ارناپ «سى­بىزعى»، قوش­تاسۋ»، «تورعاي تولعاۋى» اتتى جازعان كۇيلەرىن جۇرت­شىلىق جاقسى بىلەدى. سونىمەن قاتار دا­رىندى ونەرپازدىڭ دومبىراشىلىعىن دا ەل ادامدارى اۋزىنان تاستامايدى. ول «كور­ۇعى­لى»، «كورۇعىلى مەن بەزەرگەن»، «قو­بىلان­دى»، «الپامىس» اتتى كونە جىرلار مەن نۇرحان احمەتبەكوۆتىڭ «ۇرى قارعا»، ەسىم سەرى» پوەمالارىن تاڭنان-تاڭعا ۇرىپ ايتىپ قانا قويماي، دومبىراعا ارناپ «جورعا»، «جايلاۋ»، «ساحارا» اتتى كۇيلەرىن شىعارعان. سونداي-اق تالانتتى قوبىزشىنىڭ بالالارى دا اكە جولىن جالعاپ، ونەر جولىن قۋعان. اسىرەسە ساپار قازىبەك ۇلى سانالى عۇمىرىن قىل قوبىزعا ارناپ، اكە مۇراسىن ناسيحاتتادى.

بۇگىندە قوستاناي وبلىسى امانگەلدى اۋدانىنداعى مادەنيەت ءۇيى قازىبەك ابەنوۆ­تىڭ ەسىمىمەن اتالادى.